I. DERNEKLERİN KURULUŞU

A. Dernek Kurma Hakkı

Türk Medeni Kanunu ("TMK") madde 57'de, herkesin önceden izin almaksızın dernek kurma hakkı olduğu ve dernek kurucularının fiil ehliyetine sahip olmaları gerektiği belirtilmiştir. Bu hak Dernekler Kanunu madde 3'te de yer almaktadır.

B. Derneklerin Tüzel Kişilik Kazanması

Dernekler Kanunu madde 59'a göre, dernekler kuruluş bildirimini, dernek tüzüğünü ve gerekli belgeleri yerleşim yerinin bulunduğu yerin en büyük mülki amirine verdiklerinde tüzel kişilik kazanırlar.

Dernekler birer tüzel kişilik olduğundan, TMK'nın tüzel kişilere ilişkin genel nitelikteki hükümleri uygulama alanı bulmaktadır. TMK madde 48, 49 ve 50'de tüzel kişilerin hak ve fiil ehliyetine sahip oldukları belirtilmiştir.

C. Dernek Tüzüğü ve Kuruluş Bildirimi

Yukarıda ifade edildiği üzere dernekler; kuruluş bildirimini, dernek tüzüğünü ve gerekli belgeleri yerleşim yerinin bulunduğu yerin en büyük mülki amirine verdiklerinde tüzel kişilik kazanırlar.

Kuruluş bildiriminin içeriği Dernekler Yönetmeliği madde 5'te belirtilmiştir. Söz konusu düzenlemede kuruluş bildiriminin eki olarak sunulması gereken belgelere yer verilmiştir.

Dernek tüzüğünün taşıması gereken özellikler, Dernekler Kanunu madde 4'te sayılmıştır.

Dernekler Kanunu madde 4 uyarınca, her derneğin bir tüzüğü bulunur ve bu tüzükte;

  • Derneğinin adının ve merkezinin,
  • Derneğin amacının ve bu amacı gerçekleştirmek için dernekçe sürdürülecek çalışma konuları ve çalışma biçimleri ile faaliyet alanının,
  • Derneğe üye olma ve üyelikten çıkmanın şart ve şekillerinin, genel kurulun toplanma şekli ve zamanının,
  • Genel kurulun görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekillerinin,
  • Yönetim ve denetim kurullarının görev ve yetkilerinin, ne suretle seçileceğinin, asıl ve yedek üye sayısının,
  • Derneğin şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise şubelerin nasıl kurulacağnın, görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl temsil edileceğinin,
  • Üyelerin ödeyecekleri giriş ve yıllık aidat miktarının belirlenme şeklinin,
  • Derneğin borçlanma usullerinin,
  • Derneğin iç denetim şekillerinin,
  • Tüzüğün ne şekilde değiştirileceğinin ve
  • Derneğin feshi halinde mal varlığının tasfiye şeklinin gösterilmesi gerekir.

TMK madde 60'da dernek tüzüğü ve kuruluş bildiriminin incelenme süreçlerine yer verilmiştir.

TMK madde 60 uyarınca; kuruluş bildirimi ve belgelerin doğruluğu ile dernek tüzüğü, en büyük mülki amir tarafından altmış gün içinde dosya üzerinden incelenir. Aynı madde uyarınca, kuruluş bildiriminde, tüzükte ve kurucuların hukuki durumlarında kanuna aykırılık veya noksanlık tespit edildiği takdirde bunların giderilmesi veya tamamlanması derhal kuruculardan istenir, bu istemin tebliğinden başlayarak otuz gün içinde belirtilen noksanlık tamamlanmaz ve kanuna aykırılık giderilmezse; en büyük mülki amir, yetkili asliye hukuk mahkemesinde derneğin feshi konusunda dava açması için durumu Cumhuriyet savcılığına bildirir ve Cumhuriyet savcısı mahkemeden derneğin faaliyetinin durdurulmasına karar verilmesini isteyebilir.

Aynı madde uyarınca kuruluş bildiriminde, tüzükte ve belgelerde kanuna aykırılık veya noksanlık bulunmaz ya da bu aykırılık veya noksanlık belirli sürede giderilmiş bulunursa; keyfiyet derhal derneğe yazıyla bildirilir ve dernek, dernekler kütüğüne kaydedilir.

II. DERNEĞİN ORGANLARI

A. Derneğin Zorunlu Organları

Derneğin zorunlu organları; genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kuruludur.

1. Genel Kurul

Genel kurulun oluşumu TMK madde 73'te düzenlenmiştir. TMK madde 73 uyarınca; genel kurul, derneğin en yetkili karar organı olup; derneğe kayıtlı üyelerden oluşur.

Genel kurulun görev ve yetkileri, TMK madde 80'de düzenlenmiştir. TMK madde 80 uyarınca genel kurul; üyeliğe kabul ve üyelikten çıkarma hakkında son kararı verir, dernek organlarını seçer ve derneğin diğer bir organına verilmemiş olan işleri görür. Aynı madde uyarınca, genel kurul, derneğin diğer organlarını denetler ve onları haklı sebeplerle her zaman görevden alabilir.

TMK madde 74'te olağan toplantı düzenlenmiştir. Söz konusu maddeye göre, genel kurul tüzükte belirtilen zamanda yönetim kurulunun çağrısı üzerine toplanır ve bu toplantılar en geç üç yılda bir yapılmalıdır.

TMK madde 75'te ise olağanüstü toplantı düzenlenmiştir. Söz konusu maddede genel kurulunun yönetim veya denetim kurulunun gerekli gördüğü hallerde veya dernek üyelerinin beşte birinin yazılı başvurusu üzerinde, yönetim kurulunca toplantıya çağrılabileceği belirtilmiştir.

TMK madde 76'da çağrı usulüne uyulmaksızın, tüm üyelerin katılımıyla aldığı kararların geçerli olduğu ancak bu tür toplantıların olağan toplantı yerine geçmediği belirtilmiştir.

2. Yönetim Kurulu

Yönetim kurulunun oluşumu TMK madde 84'te düzenlenmiştir. TMK madde 84 uyarınca, yönetim kurulu, beş asıl ve beş yedek üyeden az olmamak üzere dernek tüzüğünde belirtilen sayıda üyeden oluşur. Aynı madde uyarınca; yönetim kurulu üye sayısı, boşalmalar sebebiyle üye tamsayısının yarısının altına düşerse; genel kurul, kalan yönetim kurulu üyeleri veya denetim kurulu tarafından bir ay içinde toplantıya çağrılır fakat çağrı yapılmazsa, üyelerden birinin istemi üzerine, sulh hakimi, üç üyeyi genel kurulu toplantıya çağırmakla görevlendirir.

Yönetim kurulunun görevleri TMK madde 85'te düzenlenmiştir. TMK madde 85 uyarınca, yönetim kurulu, derneğin yürütme ve temsil organıdır; bu görevini kanuna ve dernek tüzüğüne uygun olarak yerine getirir. Aynı madde uyarınca, temsil görevi; yönetim kurulunca, üyelerden birine veya bir üçüncü kişiye verilebilir.

3. Denetim Kurulu

Denetim kurulunun oluşumu ve görevleri TMK madde 86'da düzenlenmiştir. TMK madde 86 uyarınca; denetim kurulu, üç asıl ve üç yedek üyeden az olmamak üzere dernek tüzüğünde belirtilen sayıda üyeden oluşur. Aynı madde uyarınca, denetim kurulu; denetleme görevini, dernek tüzüğünde belirtilen esas ve usullere göre yapar; denetleme sonuçlarını bir raporla yönetim kuruluna ve genel kurula sunar.

B. Derneğin İhtiyari Organları

Kanuna ve ahlaka aykırı olmamak üzere derneklerin tüzüğünde zorunlu organların haricinde ihtiyari organların da öngörülmesi mümkündür. Dernek tüzüğünde, bu ihtiyari organların oluşumu ve görevleri ile alakalı detaylı hükümlere yer verilmesi gerekir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.