Turkey: Yurt Dişinda Şirket Kurma İşlemleri Ve Yabanci Yatirimlarin Türkiye'de Vergilendirilmesi

Küreselleşmenin de etkisiyle günümüzde birçok kişinin hayali yurt dışında şirket kurmaktır. Yurt dışında şirket kurmanın Türkiye'de şirket kurmaya kıyasla daha avantajlı olduğu alanlar vardır. Bu nedenle özellikle küresel bir firma olmak isteyen girişimciler yurt dışında şirket kurmayı tercih etmektedir. Bu hususta yurt dışında şirket kurmak için bilinmesi ve yapılması gerekenler, dikkat edilmesi gereken hususlar ve bununla birlikte yurt dışına açılan yatırımların Türkiye'de vergilendirmesinin nasıl olacağı iş bu makalede incelenip açıklanacaktır.

A.YURT DIŞINDA ŞİRKET KURMAK İÇİN İŞ PLANI VE ÜLKENİN BELİRLENMESİ

Yurt dışında şirket kurulumu aşamalarına geçmeden önce ilk olarak yapılması gereken bir iş planı oluşturmaktır. İş planı yapılmadığı takdirde problemlerle karşı karşıya kalınabilir ve süreç yönetimi hayli zorlaşır. Planlama sürecinde faaliyet gösterilecek alana göre adımların belirlenmesi önemlidir. Bu hususta ilk olarak yurt dışında kurulacak şirketin hangi alanda faaliyet göstereceğine karar verilmesi gerekir. Şirketin faaliyet göstereceği alan belirlendikten sonra ise bu faaliyetin/işin yürütüleceği ülke veya ülkelerin belirlenmesi gerekmektedir. 

Ülkeyi belirlerken söz konusu faaliyetin hangi ülkede daha rahat icra edileceği ve hangi ülkenin daha fazla avantaj sağlayacağı detaylıca incelenmelidir. Şirket kurulacak olan ülkeyi belirlerken dikkat edilmesi gereken ana unsurlar aşağıdaki gibidir;

• Ülkenin sağlayacağı devlet teşvikleri
• Ülkenin vergi koşulları 
• Ülkedeki mülkiyet hakları
• Ülkenin ekonomi durumu ve politikası 
• Ülkenin dili
• Ülkenin kültürel yapısı 
• Ülkenin seçilen faaliyet alanına uygunluğu 
• Ülkedeki şirket kurma maliyeti

Tüm bu unsurlar şirketin kurulacağı ülkenin belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır. Örneğin yabancıların mülkiyet haklarını sınırlandıran bir ülkede şirket kurmamak gerekir. Bu nedenle Şirket kurmak istenilen ülkedeki kanun ve yönetmeliklerin öğrenilmesi önemlidir. Bunun haricinde şirket kurulacak ülkedeki gelir eşitsizliği ve yüksek enflasyon da riskin artmasına neden olur. Bu nedenle istikrarlı ekonomiye sahip ülkelerde şirket kurulması çok daha uygundur. 

Şirket kuracak girişimciler için en önemli hususlardan biri de hiç kuşkusuz vergi oranları ve bu oranlara uygulanan stopajlardır. Girişimcilerin kazançlarını en yüksek derecede tutmaları için daha az vergi ödemeleri gerekir. Alınan vergi muafiyeti ve düşük oranlı vergi tarifeleri, şirketin yıllık gider ve maliyeti göz önüne alındığında önemli bir ölçüde maliyet avantajı sağlar. Dolayısıyla bunu sağlayacak olan ülkede şirket kurmak son derece önemlidir. Pazar hacimleri ve uyguladıkları vergi oranlarının oldukça makul seviyelerde olması nedeniyle günümüzde girişimcilerin en çok yatırım yaptığı ve şirket açtığı ülkeler; Amerika, Rusya, Çin, Singapur, Meksika ve Birleşik Arap Emirlikleri'dir.

Yurt dışında şirket kurmak isteyen girişimcilerin göz önüne alması gereken bir diğer unsur ise şirket kurma maliyetleridir. Bu nedenle yurt dışında şirket kurmadan önce sermayenin belirlenmesi son derece önemlidir. Yurt dışında şirket kurma maliyeti şirketin kurulacağı ülkeye veya eyalete göre değişmekte olup, her ülkenin kendine has bir ücret tarifesi vardır. Amerika Birleşik Devletleri yurt dışında şirket kurma maliyetinin en uygun olduğu ülkedir. Yurt dışında şirket kurma maliyeti kurulacak şirketin türüne göre de değişmektedir.

B.YURT DIŞINDA ŞİRKET KURMA AŞAMALARI VE ŞARTLARI

Yurt dışında şirket kurmak ya da şube açmak için uyulması gereken şartlar vardır. Bu şartlar ülkelere göre değişkenlik göstermektedir. Bu nedenden dolayı, bir şirket kurmadan önce, ülkeler hakkında güncel bilgi edinilmesi gerekmektedir. Şirketin hangi ülkede nasıl kurulabileceği, hangi ülkelerin hangi ticari faaliyetlere hoşgörü gösterdiği, hangi kurumlarla iletişimde olunması gerektiği, hazır olması gereken evraklar ve ülkelerin vergilendirme sistemleri gibi bilgilerin öğrenilmesi gerekmektedir. Bu bilgilerin öğrenilmesi için Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın sağladığı desteklerden faydalanılabilir. Söz konusu bilgelere Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın internet sitesinden kolaylıkla ulaşılabilecektir. 

Yurt dışında şirket açabilmek için gerekli belgelerden ilki Maliye Bakanlığı'na yazılması gereken dilekçedir. Hâlihazırda sahip olunan şirketin yurt dışına taşınabilmesi için de şirket sahibi Maliye Bakanlığı'nın web sayfası üzerinden çevrimiçi bir şekilde isteklerini belirten dilekçe verecektir. Bu dilekçede firmanın ismi, kurulma tarihi, sermaye tutarı, son beş yıllık kâr ya da zarar miktarı, şirketin kurulması planlanan ülke tarafından talep edilen toplam döviz miktarı gibi önemli bilgilerin yer alması gerekmektedir. Şirketi kuracak kişinin mesleki niteliklerinin anlatılması ve bunların kanıtının sağlanması da ek olarak talep edilebilmektedir. Yurt dışında kurulacak şirketin kabul sürecinin takibi yine Maliye Bakanlığı'nın web sayfası üzerinden kontrol edebilir. Tüm kuruluş işlemlerinin internet üzerinden halledilebilmesi sayesinde şirketin kurulacağı yabancı ülkeye gidilmesine gerek yoktur.

Yurt dışında şirketin kuruluş süreci tamamlandığında ve gereken sermaye tutarı da şirket sahibinin hesabından veya Türkiye'deki şirketinden gönderildiği durumda şirket sahibinin sermaye bildiriminde yani Yurt dışı Yatırım Bildiriminde bulunması gerekmektedir. Bu yurt dışında şirket kurucularının veya ortaklarının atlamaması gereken önemli bir husustur. Aşağıda paylaşılan hüküm de bu hususa dayanak oluşturmaktadır:

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ'in (Tebliğ No: 2008-32/34) yurt dışına sermaye ihracına ilişkin 10. Maddesi gereğince; 
Türkiye'de yerleşik gerçek ve tüzel kişiler, yurt dışında şirket kurmak, mevcut şirketlere ortak olmak veya şube açmak için yaptıkları ilk nakdi ve/veya ayni sermaye ihracını müteakip üç ay içerisinde yurt dışına sermaye ihracına ilişkin bilgi formunu doldurarak Hazine ve Maliye Bakanlığı'na ve Ticaret Bakanlığı'na gönderirler.
İkametgâhı Türkiye'de bulunanlar ve bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar Türkiye'de yerleşmiş sayılmaktadır. 
Bildirimin yapılmamasının tespiti halinde bildirim yapmayan kişi veya kurumlar idari para cezası ile cezalandırılmaktadırlar. Bu bakımdan bildirimin yapılması önemlidir.

C.YURT DIŞINDA ŞİRKET KURMANIN AVANTAJLARI 

Yurt dışında kurulacak şirketin sağlayacağı avantajlar şirketin kurulacağı ülkeye göre değişkenlik gösterir. Ancak genel olarak yurt dışında şirket kurmanın avantajlarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;

• İşletme küresel bir marka haline getirilebilir.
• Belirli vergiler ödenmekten kaçınılabilir.
• İşletmenin sattığı ürün ve hizmetler yurt dışında yaşayan kişilere ulaşır.
• Daha uygun fiyatlar ile depolama ve lojistik süreçleri yönetilebilir.
• Döviz geliri elde edilir.
• Devletlerin hibe ve teşviklerinden yararlanılabilir.
• Ekonomik bakımdan büyüyen ülkelerde şirket kurarak iş kolayca geliştirilebilir.
• Şirket sahibinin şirket kurduğu ülkeye vize alması çok daha kolaylaşır.
• Şirket sahibi şirket kurulan ülkede normalden çok daha kısa sürede oturum hakkı elde edebilir.

D.YABANCI YATIRIMLARIN TÜRKİYE'DE VERGİLENDİRİLMESİ

Yurt dışında şirket kurmanın en büyük avantajlarından biri, iş yapmayı kolaylaştıran vergi oranlarına ve avantajlarına sahip olmaktır. Her devlet vergi uygulamalarını kendi yasal mevzuatına uygun olarak gerçekleştirir. Bu nedenle vergi oranları ve avantajları ülkeden ülkeye değişiklik göstermektedir. Bu bakımdan yurt dışında uygulanan vergilendirmeye ilişkin genel bir şey söylenmesi mümkün değildir. Ülkelerin vergilendirme açısından ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir.

Yurt dışında şirket kuran kişinin, vergilendirme açısından şirketi kurduğu yabancı ülkede sorumlulukları olacağı gibi Türkiye'de de sorumlulukları devam etmektedir. 

Şirketler tarafından yapılan yabancı yatırımın vergilendirilmesinde mahsup ve muafiyet sistemi olmak üzere temelde iki sistem bulunur. Bu iki sistemle çift vergilendirmenin önlenmesi amaçlanır. Mahsup Yönteminde; yerleşim yeri ülkesi, kaynak ülkesinin vergilendirme hakkını kabul etmektedir. Bu yöntemle yerleşik olunan ülkenin vergilendirme yetkisi kaynak ülkesi lehine kısıtlanmaktadır. Muafiyet Yönteminde; ikametgâh yerinin bulunduğu ülke, kaynak ülkesinden gelen vergi konusu olan gelir unsurlarını yurtiçindeki vergiden istisna etmektedir dolayısıyla şirketin yabancı iştirakleri tarafından elde edilen yabancı kazanç, ana kuruluşun ev sahibi ülkesi tarafından vergilendirilmemektedir.

Son yıllarda yurt dışı ekonomik faaliyetlerin artması ile birlikte Türk Şirketler yabancı ülkelerde her geçen gün daha fazla vergi ödemektedir. Ancak Türkiye'de mahsup yöntemi kullanılması sayesinde yabancı ülkelerde ödenen bu vergilerin Türkiye'de hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilmesi mümkündür. Ancak bu yöntemin kullanılması için vergi ödemesine ilişkin beyan ve belgelendirme yükümlülüklerine uyulması gerekmektedir. Bu yükümlülüklere uyulmaması durumunda şirketler bu vergisel avantajdan mahrum kalacaktır. 

Ayrıca yurt dışında yatırımın yapıldığı ülke ile Türkiye arasında imzalanmış çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması varsa, bu anlaşmaya da bakmak gerekmektedir. Zira bazı gelirler üzerinden her iki ülkenin de vergi alma hakkı olabilir. Bu durumda, çifte vergilendirmenin nasıl önleneceği yani mahsup veya muafiyet yöntemlerinden hangisinin uygulanacağı anlaşmalarda düzenlenmektedir.

Mahsup işlemi için, ilk olarak ilgili yabancı ülkedeki vergi dairelerinden verginin ödendiğine dair belgenin alınması gerekir. Ardından alınan bu belge o ilgili yabancı ülkedeki Türk elçilik veya konsolosluklarına tasdik ettirilmelidir. Türkiye'deki vergi dairesine uluslararası geçerliliği olan "Apostil" şerhi tatbik edilmiş bir belgenin sunulmasını da geçerlidir.

Yabancı ülkelerdeki kazançlar üzerinden ödenen kurumlar vergisi ve benzeri vergilerin, Türkiye'de hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilmesi için uyulması gereken şartların göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Bu şartlar; 

• Verginin Kurumlar Vergisi Beyannamesinde gösterilmesi gerekmektedir. Zira beyannameye eklenmeyen gelirler üzerinden ödenen vergiler, diğer gelirler üzerinden hesaplanan vergilerden indirilemez. 
• Yabancı ülkede bu kazançlar üzerinden ödenen verginin kurumlar vergisi ve benzeri bir vergi olması gerekmektedir.

SONUÇ

Yurt dışında şirket kurmadan önce şirketi kuracak kişi veya kişilerin bir iş planı hazırlaması şirketin ayakta kalması için son derece önemlidir. Yurt dışında şirket kurmanın en büyük avantajlarından birinin vergi oranları ve avantajları olduğundan bahsetmiştik. Bu açıdan yurt dışında vergiye tabi kazanç elde eden şirketlerin ödeyecekleri vergileri dikkate alarak vergi planlaması yapması son derece önemlidir. Yurt dışında ödenen vergileri Türkiye'de mahsup etme, vergi mükelleflerini en çok zorlayan konulardan biri olması nedeni ile işbu makalede bu husus incelenmiştir. Mükelleflerin belgelendirme yükümlülüklerini yerine getirerek mahsup haklarını kullanmaları önemini vurgularız. 

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.