Geleneksel olarak, miras, bir kisinin hayatinin sonunda maddi degerlerini veya kisisel esyalarini ailesine veya sevdiklerine birakma yoludur. Ancak, her zaman bir kisinin mirasi kabul etmek isteyecegi bir durum olmayabilir. Her ne kadar bu durum ilk bakista tuhaf görünebilir olsa da, bazi durumlarda mirasin reddi, mirasi alacak kisi için en mantikli seçenek olabilir.

Mirasin Reddi (Reddi Miras) Nedir?

Miras, kisilerin ölümünden veya gaipligine karar verildikten sonra geride biraktiklari mal varligi ve borçlarin tümüne verilen isimdir. Miras devrinde külli halefiyet ilkesi geçerlidir. Bu ilkeye göre, aktif ve pasifler yani mal varligi ve borçlarin tümü kabule gerek olmaksizin mirasçilara geçer.

Ilginizi Çekebilir: Miras Payinin Devri Nedir?

Mirasin reddi veya halk arasinda reddi miras olarak bilinen hukuki islem, mirasin yasal veya atanmis mirasçilari tarafindan yapilir. Bazi durumlarda ise mirasçilarin bu yönde bir talepleri olmasa dahi mirasi reddettikleri kabul edilir. Örnegin; ölüm tarihinde miras birakanin ödemeden aczi açikça belli veya resmen tespit edilmis ise miras reddedilmis sayilir (TMK m.605/2). Bu duruma ise mirasin hükmen reddi denir.

Mirasin Gerçek Reddi Nedir?

Mirasin gerçek reddi, yasal veya atanmis mirasçilarin kendilerine kalan mirasi kendi iradeleri ile reddetmesine denilmektedir. Mirasi kendi iradeleri ile reddeden kisilerin bu taleplerinin sonuçlanmasi akabinde mirasçilik sifatlarini kaybedecegi ve miras üzerinde herhangi bir hak iddia edemeyecektir.

Buna ragmen mirasçinin mirasi reddetmesi durumunda mirasçinin altsoyunun mirasçilik sifatini hak kazanmasina engel teskil etmeyecektir. Mirasi reddeden bu kisi sanki miras birakandan önce ölmüs gibi degerlendirilir ve ona göre islem yapilir. Örnegin, kendisine kalan mirasi reddeden kisinin çocugu, bu durumda mirasçi olabilecektir. Ayrica, miras birakanin yasal veya atanmis mirasçisi bulunmamasi durumunda devlet bu kisinin mirasçisi olacaktir. Bu durumda devletin de yasal mirasçi sifatiyla mirasi reddetmesi mümkündür.1

Mirasin Reddi Hangi Sürede Yapilmalidir?

Mirasin reddi için Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 606. maddesinde üç aylik süre öngörülmüstür. Mirasin reddi basvurusunun bu üç aylik süre içinde yapilmasi gerekmektedir. Bu süre mirasçi olduklarini daha sonradan ögrendiklerini ispat etmedikçe miras birakanin ölümünü ögrendikleri anda, vasiyetname ile atanmis mirasçilar için ise miras birakanin bu tasarrufunu ögrendikleri anda baslar.

Eger mirasçi, mirasi reddetmeden ölmüsse bu durumda mirasi reddetme hakki mirasi reddedemeden ölenin mirasçisina geçecektir. Bu mirasçi için de bir hak düsürücü süre öngörülmüstür. Kendisine miras birakana, mirasin geçtigini ögrendikleri andan itibaren islemeye baslar.

Eger ki ret hakkinin kullanilmasi sonucu daha önce mirasçi olmayan bir kimse mirasçi olursa bu kisiler için süre, reddeden mirasçilarin ret hakkini kullandiklarini ögrendikleri andan itibaren baslayacaktir. Ret hakkinin zamaninda kullanilmamasi sonucunda mirasçi, mirasi külli olarak ve kayitsiz sartsiz kazanmis.

Ancak, bu durumun istinasi da bulunmakta olup mirasçilarin mirasi reddetmesine dair talepleri olmasa dahi mirasi reddettikleri kabul edilebilecektir. Örnegin; ölüm tarihinde miras birakanin ödemeden aczi açikça belli veya resmen tespit edilmis ise miras reddedilmis sayilir (TMK madde 605/2).2 Bu duruma ise mirasin hükmen reddi denir.

Reddi Miras Beyani Hangi Mahkemeye Yapilir?

Türk Medeni Kanunu'nun 609. maddesinin 1. fikrasi uyarinca; reddi miras beyani mirasçilar tarafindan Sulh Hukuk Mahkemesine sözlü veyahut yazili olarak yapilir. Türk Medeni Kanunu'nun 576. maddesi

"Miras, malvarliginin tamami için mirasbirakanin yerlesim yerinde açilir. Mirasbirakanin tasarruflarinin iptali veya tenkisi, mirasin paylastirilmasi ve miras sebebiyle istihkak davalari bu yerlesim yeri mahkemesinde görülür." seklindedir. Mirasin, mirasbirakanin yerlesim yerinde açilacagi ve mirasla ilgili davalarin mirasbirakanin yerlesim yeri mahkemesinde görülecegini göz önüne alirsak reddi miras beyaninin da miras birakanin yerlesim yeri sulh hukuk mahkemesine yapilmasi gerekecektir. Yargitay bu husus hakkinda "...mirasin kayitsiz kosulsuz reddi beyaninin bildirilecegi ve bu beyani tutanakla tespit edecek olan makam sulh hukuk mahkemesidir. Görev kamu düzeni ile ilgilidir. Yargilamanin her asamasinda dikkate alinir."3

Seklinde hüküm kurmustur.

Reddi Miras Beyani Iptal Edilebilir mi?

Reddi miras beyaninin iptali, mirasçilarin alacaklilarinin korunmasi ve miras birakanin alacaklilarinin korunmasi amaciyla iki farkli sekilde mümkün olabilir. Mirasçilarin alacaklilarin korunmasi Türk Medeni Kanunu'nun 617. maddesinde düzenlenmis ve reddi miras beyaninin iptali bazi kosullara baglanmistir.

Malvarligi, borcuna yetmeyen mirasçi sirf alacakliya zarar vermek amaciyla mirasi reddederse; alacaklilari veya iflas dairesi kendilerine yeterli bir güvence verilmedigi takdirde, ret tarihinden baslayarak alti ay içinde reddin iptali hakkinda dava açabilir. Bu fikradan da anlasildigi üzere mirasçinin malvarliginin borcuna yetmemesi, sirf zarar vermek amaciyla kötü niyetle hareket etmesi ve alacaklilara veya iflas dairesine yeterli güvence vermemesi olmak üzere üç sart bulunmaktadir.

Bu üç sartin birlikte bulunmasi durumunda reddin iptali için dava açilabilir. Reddin iptaline karar verildigi takdirde mirasin resmen tasfiye edilecegi TMK'nin 617. maddesinin 2. fikrasinda belirtilmistir. Tasfiye edilen mirastan mirasçi payina herhangi bir sey düserse önce itiraz eden alacaklilara olmak üzere alacaklilara ödenir. Arta kalan deger varsa bunlar da ret gerçeklesseydi reddedenin yerini alacak olan mirasçilarina verilir.

Ret beyaninin iptali hakkinin korumus oldugu bir diger konu da miras birakanin alacaklilarin korunmasidir. Miras birakanin mirasi, borçlarini ödemeye yetmiyorsa reddeden mirasçilar, miras birakanin alacaklilarina karsi ölümden önceki bes yil içinde aldiklari ve miras paylasilmasinda geri vermekle yükümlü olduklari denklestirmeye tabi mallar ölçüsünde sorumlu olurlar.

Denklestirme disi kazandirmalar burada önemli bir husus olarak karsimiza çikar. Olagan egitim ve ögrenim giderleri ile olagan hediyeler ve evlenme sirasinda gelenege uygun verilen hediyeler, çeyiz denklestirmeye tabi degildir. Iyi niyetli mirasçilar için ise geri verme orani zenginlesme oraninda belirlenmistir.

Mirasin Reddi Hakki Düser mi?

Mirasin reddi beyani için kanunda öngörülmüs olan üç aylik süre hak düsürücüdür. Bu süre içinde hakkin kullanilmamasi ret hakkini düsürecektir. Ancak, bazi önemli sebeplerin varligi halinde sulh hâkimi üç aylik süreyi uzatabilir veya bu süre yerine yeni bir süre getirebilir. Mirasçilardan birinin hastaligi, gaipligi, tereke mallarinin daginik olmasi, mirasçilarin miras kavgasina girmeleri, mirasçinin terekenin durumu hakkinda hiç bilgisi olmamasi gibi durumlarda hâkim süreyi uzatabilecek veya süre tamamlanmissa yeni bir süre belirleyebilecektir.45

Bazi durumlarda ise üç aylik süre dolmadan ret hakkinin düsmesi söz konusu olabilir. Ret süresi içindeyken mirasi açikça kabul ettigini bildiren kisinin reddi miras hakki düser. Yine ret süresi içinde mirasçi olarak tereke islerine karismasi terekenin veya miras birakanin islerini yürütmek amaciyla olagan disi ugrasan kisilerin reddi miras hakki düsecektir. Zira konuyla ilgili Yargitay Karari su sekildedir;

"Davaci mirasçi ve dava disi diger mirasçilarin mirasçilik belgesi ve resmi senede göre miras birakan adina kayitli tasinmazlari kendi adina tescil ettirip daha sonra dava disi üçüncü kisiye sattigi anlasildigindan TMK'nin 610/2 maddesine göre terekeyi sahiplenme anlamina gelmekle birlikte davacinin hükmen ret hakki düsmüstür."6

Yukarida yer alan Yargitay Içtihadindan da görülecegi üzere mirasçilardan birinin terekedeki mali veya mallari zimmetine geçirmesi veya bu mallari diger mirasçilardan saklamasi durumunda da bu kisinin reddi miras hakkinin düsecegi vurgulanmistir. Ayrica belirtmek gerekir ki, Türk Medeni Kanunu'nun 610/3 fikrasinda sirf zamanasimi ve hak düsürücü süreleri engellemek amaciyla dava açilmasi ve cebri icra takibi yapilmasi ret hakkini ortadan kaldirmayacaktir.

Miras Reddinin Sonuçlari Nelerdir?

Mirasin reddinin yasal mirasçilar bakimindan ve atanmis mirasçilar bakimindan sonuçlari vardir.

Yasal Mirasçilarin Bakimindan Sonuçlari Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu'nun 611/1. maddesine göre yasal mirasçilardan biri veya birkaçinin mirasi reddetmesi durumunda onlarin payi, bu kisiler miras açildiginda kendileri sag degilmis gibi onlarin sag mirasçilarina geçer. Reddeden mirasçinin miras birakandan daha önce öldügü varsayilarak islem yapilir. Bu sebeple reddeden, miras üzerinde bir hak iddia edememekle birlikte artik miras birakanin borçlarinda da sorumlu tutulamayacagi asagidaki Yargitay Kararlarinda da vurgulanmistir.

"TMK'nin 611. maddesine göre; "Yasal mirasçilardan biri mirasi reddederse onun payi, miras açildigi zaman kendisi sag degilmis gibi, hak sahiplerine geçer." Yani yasal mirasçilardan birisi mirasi reddettiginde kendisi miras birakandan önce ölmüs gibi sayilir; mirasin reddinin hükmü murisin ölüm tarihine kadar geriye gider. Bu hüküm karsisinda; murisin ölümünden sonra yapilan bir takipte mirasi reddeden mirasçiya karsi baslatilan takip taraf ehliyeti nedeniyle maluldür."7

Ilginizi Çekebilir: Mirasçilarin Murisin Borçlarindan Sorumlulugu.

Türk Medeni Kanunu'nun 612. maddesinde, en yakin yasal mirasçilarin tamami tarafindan reddolunan mirasin, sulh hukuk mahkemesince iflas hükümlerine göre tasfiye edilecegi, tasfiye sonunda arta kalan degerlerin ise mirasi reddetmemisler gibi hak sahiplerine verilecegi düzenlenmistir.

Bu dogrultuda en yakin kanuni mirasçilardan kasit dogrudan dogruya mirasçilik sifatini kazanan mirasçilar olarak tanimlanmaktadir. TMK madde 612 uyarinca, mirasin birinci derecedeki mirasçilarin tamami tarafindan reddi halinde miras ikinci derecedeki mirasçilara geçmemekle birlikte tereke tasfiye olunacak olup borçlar ödendikten sonra tasfiyeden arta kalan kisim red beyani yapilmamis gibi birinci derece mirasçilarina verilecektir.

Mirasin altsoyun tamami tarafindan reddi halinde Türk Medeni Kanunu'nun 613. maddesi geregi ise reddedilen paylar sag kalan ese geçer. Bu durumda esin mirasi reddetmemis olmasi gereklidir. Aksi takdirde mirasin yasal mirasçilarin tamami tarafindan reddedilmesi söz konusu olacaktir.

Türk Medeni Kanunu'nun 614. maddesinde açikça düzenlendigi üzere; Mirasçilar, mirasi reddederken kendilerinden sonra gelen mirasçilarindan mirasi kabul edip etmeyeceklerinin sulh hukuk mahkemesi tarafindan sorulmasini isteyebilirler. Bunun için mirasi reddeden mirasçilarin, kendilerinden sonra gelen mirasçilar lehine ret talep etmeleri gerekmektedir.

Bu maddenin uygulanabilmesi için mirasi reddeden mirasçilarin kayitsiz sartsiz degil, mirasi sonra gelen mirasçilarin lehine reddetmis olmalari sarttir. Bu ret beyani, sonra gelen mirasçilarin tümünü kapsayacak nitelikte olup lehine ret talep edilecek altsoya iliskin tek tek ayrim yapilabilmesi mümkün degildir. Sonra gelen mirasçilarin bir ay içerisinde sulh hukuk mahkemesinin daveti üzerine cevaplarini iletmesi gerekmektedir. Lehine ret yapilan altsoyun, bir ay içerisinde davete cevap vermemesi durumunda mirasi reddettikleri kabul edilecektir.

"Mirasçilar, mirasi reddederken kendilerinden sonra gelen mirasçilardan mirasi kabul edip etmeyeceklerinin sorulmasini tasfiyeden önce isteyebilirler. Bu taktirde ret, Sulh Hakimi tarafindan sonra gelen mirasçilara bildirilir, bunlar bir ay içinde mirasi kabul etmezlerse reddetmis sayilirlar. Bunun üzerine miras, yine iflas hükümlerine göre tasfiye edilir ve tasfiye sonunda arta kalan degerler, önce gelen mirasçilara verilir."8

Atanmis Mirasçilar Bakimindan Sonuçlari Nelerdir?

Atanmis mirasçinin veya mirasçilarin mirasi reddetmesi durumunda bu kisilerin payi yasal mirasçilara geçer. Ancak, kanun miras birakanin ölüme bagli tasarrufundan arzusunun baska türlü olmadigi anlasilmadikça diyerek atanmis mirasçinin reddettigi her durumda yasal mirasçiya geçmesini engellemistir. Miras birakanin ölüme yaptigi tasarruflardan arzusu anlasilamiyor ise irade beyaninin yorumlanmasi gerekmektedir.

Kaynaklar

  • Dural, Mustafa, ve Turgut Öz. 2003. Miras Hukuku. Istanbul: Filiz Kitabevi.
  • Helvaci, Ilhan. 2017. Ilhan Helvaci Dersleri. (http://www.ilhanhelvacimirashukuku.com/turk-medeni-kanunu/turk-medeni-kanunu-madde-609).
  • Karar Ara, (https://www.kararara.com/forum/viewtopic.php?t=375394).
  • Imre, Zahit, ve Hasan Erman. 2021. Miras Hukuku. Istanbul: Der Yayinlari.
  • Saatçioglu, Fuat. 2012. «Mirasin Gerçek Reddi.» Uyusmazlik Mahkemesi Dergisi 175-208. (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/159951).
  • 6.Serozan, Rona, ve B. Ilkay Engin. 2021. Miras Hukuku ve Uygulama Çalismalari. Ankara: Seçkin Yayinlari.
  • 4721 Sayili Türk Medeni Kanunu (TMK), Resmi Gazete 24607 (8 Aralik 2001).
  • (https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf).

Referanslar

1. SAATÇIOGLU, Fuat "Mirasin Gerçek Reddi", Uyusmazlik Mahkemesi Dergisi, S:1 (2012), s. 175.

2. Yargitay Hukuk Genel Kurulu T:16.04.2008, E:2008/4-332, K.2008/336.

3. Yargitay. 2.HD, T:02.06.2004, E:2004/6246, K:2004/7140.

4. SEROZAN/ENGIN, s. 516.

5. IMRE/ERMAN, s. 364.

6. Yargitay. 14.HD, T:04.04.2016, E:2015/12439, K:2016/3994.

7. Yargitay. Hukuk Genel Kurulu, T:06.04.2021 E:2020/718 K:2021/409.

8. YARGITAY HUKUK GENEL KURULU E. 2020/21-604 K. 2022/1020.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.