Vakıflar yüz yıllardır faaliyet göstererek toplumda yardım ve dayanışmayı artırmakta büyük rol üstelenmektedir. Günümüzde de vakıflar, toplumda başta gelen sivil toplum kuruluşlarından biri olarak, devletin kamu hizmeti yükümlülüğüne destek vermektedir.

Bu kapsamda önemli denetimler sonucunda vakıflara tanınan vergi muafiyeti, bu vakıfların toplumdaki güvenilirliklerini artırmaktadır. Böylelikle güvenilirliği artmış olan vergi muafiyeti tanınan vakıflara toplum tarafından daha çok yardım ve bağış yapılmasının yolu açılacaktır. Dolayısıyla, denetimlerden geçen bu vakıflar toplumda daha fazla kişiye ulaşabilmekte ve yardımlarını çoğaltabilmektedir.

Ayrıca vakıfların izin almadan yardım toplaması statüsünü kazanabilmesi için, öncelikle vergi muafiyetini almış olması gerekmektedir. Bu nedenle vergi muafiyeti konusu günümüzde ayrıca önem taşımaktadır. Bu kapsamda işbu yazıda, vakıflarda vergi muafiyeti başvurusu, başvuru sonrası değerlendirme ve vergi muafiyeti kazanılmasının ardından vakıfların uyması gereken yükümlülükler ele alınmıştır.

I. Vergi Muafiyeti Başvurusu

Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Vakıflara Vergi Muafiyeti Tanınması Hakkında Kanun madde 20 uyarınca, belirli kriterleri taşıyan vakıflara Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınabileceği ve vergi muafiyetinden yararlanması ve muafiyetlerinin kaybedilmesine ilişkin şartlar ile usul ve esasların Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirleneceği düzenlenmiştir.

Bu kapsamda ayrıca vakıfların muafiyet şartlarına ilişkin olarak 2007 yılında Vakıflara Vergi Muafiyeti Tanınması Hakkında Genel Tebliğ ("Tebliğ") düzenlenmiştir. Tebliğ ile, belirlenen şartların bulunması durumunda vakıflara, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınabilmesine ilişkin ayrıntılı düzenlemeler yapılmıştır.

Tebliğ uyarınca aşağıdaki şartları taşıyan vakıflar, vergi muafiyeti başvurusu için Tebliğ'de belirtilmiş olan gerekli belgeler ile Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuruda bulunurlar.

II. Vergi Muafiyeti Şartları

1. Faaliyet Konusu: Tebliğ madde 1.1. uyarınca, vergi muafiyeti tanınacak vakfın faaliyet konusuna ilişkin düzenlemeler yapılmıştır, buna göre:

  • Sağlık, sosyal yardım, eğitim, bilimsel araştırma ve geliştirme, kültür ve çevre koruma ile ağaçlandırma konularında faaliyette bulunmayı amaç edinmiş olması gerekir.
  • Vergi muafiyeti talebinde bulunacak vakfın, faaliyetlerinin kamuya açık ve devletin kamu hizmeti yükünü azaltıcı etki yapacak düzeyde olması gerekmektedir.
  • Belli bir yöre veya belli bir kitleye hizmeti amaçlayan vakıflara vergi muafiyeti tanınması mümkün değildir.

Yukarıda belirtilen konular hakkında vergi muafiyeti başvurusunda bulunacak vakfın resmi senedi incelenmeli ve uygunluğu kontrol edilmelidir.

2. Faaliyet Süresi: Tebliğ madde 1.2 uyarınca, vergi muafiyeti talebinde bulunmadan önce kuruldukları tarihten itibaren en az 1 yıl süre ile faaliyette bulunuyor olması gerekmektedir.

Ancak, mal varlığı ve gelir tutarı başvurunun yapıldığı yıl için geçerli olan hadlerin 2 katını aşan vakıfların vergi muafiyetine ilişkin başvurularında asgari 1 yıl faaliyette bulunmuş olma şartının yerine asgari 6 ay faaliyette bulunabileceği Tebliğ'de düzenlenmiştir.

3. Defter Tutma: Tebliğ madde 1.3 uyarınca, vergi muafiyeti tanınacak vakıfların defter tutmalarına ilişkin getirilen düzenlemeler aşağıdaki gibidir:

  • Bilanço esasına göre defter tutulması gerekir.
  • 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre birinci sınıf tüccarlar tarafından tutulması gereken defterleri belirlenen süreler içinde tasdik ettirerek kullanmaları gerekmektedir.
  • Muhasebe kayıtlarının Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerine uygun olması gerekmektedir.
  • Vakfa ait iktisadi işletmeler bulunması halinde, bunlar için de ayrıca defter tasdik ettirmeleri ve vakfın muhasebe kayıtları ile iktisadi işletmesinin muhasebe kayıtlarını birbiriyle karışmasını önleyecek şekilde ayrı ayrı izlemeleri gerekmektedir.

4. Mal Varlığı ve Yıllık Gelir: Tebliğ madde 1.4. uyarınca ve 2023 yılı yeniden değerleme oranı uyarınca, vergi muafiyeti talebinde bulunan vakıfların vergi muafiyeti talebinde bulundukları tarihte en az 5.686.000,00 TL gelir getirici mal varlığına ve en az 512.000,00 TL yıllık gelire sahip olmaları gerekir. Bu tutar her yıl Vergi Usul Kanunu hükümlerine uygun olarak yeniden belirlenmektedir.

Önemle belirtmek gerekir ki, yıllık gelirin tespitinde; genel ve özel bütçeli idareler bütçelerinden yapılan yardımlar ile bağış niteliğindeki gelirler dikkate alınmamaktadır.

5. Gelirin Harcanma Şekli: Tebliğ madde 1.5 uyarınca, vakıf resmi senedinde, yıl içinde elde edilen brüt gelirlerin en az üçte ikisinin sağlık, sosyal yardım, eğitim, bilimsel araştırma ve geliştirme, kültür ve çevre koruma ile ağaçlandırma faaliyetlerinden oluşan amaçlara harcanacağının yazılı olması ve son bir yılda veya son iki yılın ortalaması bazında bu koşulu fiilen yerine getirmiş olmalıdır. Ayrıca vergi muafiyetinin devamı süresince de bu şarta uyulması gerekmektedir.

Harcama şartının yerine getirilmesinde dikkate alınacak yıllık brüt gelir, vakfa yapılan bağışlar ile vakfın iktisadi işletmesinden elde edilen gelirler de dahil vakfın tüm gelirlerini ifade etmektedir.

III. Başvuru Sonrası Değerlendirme

  1. Ön İnceleme: Yukarıda belirtilen şartların vakıfça yerine getirilip getirilmediğinin tespiti belgeler üzerinde ön inceleme yapılacaktır.
  2. Uygun Görüşün Alınması: Ön incelemede uygunluğu sağlandıktan sonra vakfa vergi muafiyeti tanınıp tanınmayacağı konusunda Vakıflar Genel Müdürlüğü ve gerekmesi halinde diğer ilgili kuruluşların görüşleri alınacaktır.
  3. Denetim: Olumlu görüş alınması veya vergi muafiyeti verilmesinde sakınca bulunmadığı tespiti halinde, vakfın faaliyetleri ve hesapları Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından denetlemeye tabi tutulur.
  4. Olumlu Görüş Yazısı: Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılacak denetim sonucu düzenlenen raporun olumlu olması halinde bu rapor, vakıf resmi senedinin ve başvuru dilekçesinin birer örneği, Hazine ve Maliye Bakanlığının bu konudaki görüşünü içeren bir yazı ile Cumhurbaşkanından vergi muafiyeti kararı alınmak üzere Cumhurbaşkanlığına gönderilecektir.

IV. Vergi Muafiyeti Tanınan Vakıfların Yükümlülükleri

  1. Resmi Senet Değişikliklerinde İzin Alınması: Vergi muafiyeti tanınan vakıfların yönetimlerince resmi senette değişiklik yapılmasının planlanması halinde, değişiklik gerçekleştirilmeden önce bu konuda Hazine ve Maliye Bakanlığından izin alınması gerekmektedir.
  2. Mali Tablolar ve Raporların Sunulması: Vergi muafiyeti tanınan vakıflarca, dönem sonunda düzenlenecek bilanço ve gelir gider tablosu ile 1 yıllık faaliyetlerinin sonuçlarını gösteren kesin bütçelerin birer örneği, yıllık faaliyet raporu ve yeminli mali müşavirce düzenlenmiş tasdik raporu ile birlikte yılın ilk 3 ayı içinde Hazine ve Maliye Bakanlığına göndermelidir.
  3. Fon Oluşturulması: Vergi muafiyeti tanınan vakıfların, yıllık gelirlerinin en az üçte ikisini elde edildiği yıl içinde harcamaları esastır.

V. Vergi Muafiyetinin Kaldırılması

Tebliğ'de bazı şartlarda vergi muafiyetinin kaldırılabileceği düzenlenmiştir. Buna göre, incelemeler ve denetlemeler sonunda aşağıdaki durumların varlığının tespiti halinde, vakıftan Hazine ve Maliye Bakanlığına açıklama yapması talep edilir. Açıklama yapılmaması, açıklamanın yeterli olmaması veya fiilin tekrarı halinde vakfın vergi muafiyeti Cumhurbaşkanlığınca kaldırılabilir.

  • Vakfın yasal yükümlülüklere uymaması.
  • Vakfın resmi senedinde yazılı sağlık, sosyal yardım, eğitim, bilimsel araştırma ve geliştirme, kültür ve çevre koruma ile ağaçlandırmaya yönelik amaçları dışında faaliyette bulunması.
  • Vakfın son yıllardaki faaliyetleri dikkate alındığında resmi senette yazılı amaçlarını gerçekleştirmelerinin mümkün olmaması.
  • Tebliğ ile belirlenen yükümlülükleri vakfın yerine getirmemesi.

VI. Vergi Muafiyeti Alanları

Tebliğ'de vergi muafiyeti tanınan vakıflara muafiyet kapsamındaki kanun ve ilgili işlemler belirtilmiştir, buna göre mevcut mevzuat uyarınca aşağıdaki kanunlar kapsamında muafiyet tanınmaktadır:

  • 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 17. maddesinin 1 ve 2 numaralı fıkraları kapsamına giren teslim ve hizmetleri için katma değer vergisi istisnasından yararlanacaktır.
  • 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 4. maddesinin (k) bendine göre, bu vakıflara kuruluşu için veya kurulduktan sonra tahsis olunan malların intikalinde veraset ve intikal vergisi istisnasından yararlanacaktır.
  • 492 sayılı Harçlar Kanununun 59. maddesinin (b) bendine göre, bu vakıflar tarafından iktisap edilecek gayrimenkullerin ve sair ayni hakların tescilleri ve şerhi gerektiren işlemleri ile bunlara ait tesislerin ve bu tesislerin sonradan iktisap edecekleri gayrimenkullerin ve sair ayni hakların tescilleri ve şerhi gerektiren işlemleri ve bunların terkinlerinde harç istisnasından yararlanacaktır.
  • Emlak Vergisi Kanununun 4. maddesinin (m) fıkrasına göre, kiraya verilmemek ve resmi senedinde yazılı amaçlara tahsis edilmek şartıyla vakfa ait binalar için emlak vergisi muafiyetinden yararlanacaktır.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.