Taşıma sözleşmelerinde taşıma ve lojistik şirketlerinin, yani Kanun'un ifadesiyle taşıyıcının asli edim yükümlülüğü eşyayı bir yerden diğerine götürmek ve gönderilene teslim etmektir. Taşıyıcı, taşımaya konu eşyayı teslim aldığı şekil ve durumuyla teslim etmek zorundadır. Bu nedenle taşıyıcı taşıma edimini yerine getirirken hakimiyeti altında bulunan eşyayı koruma ve gözetme yükümlülüğünü de üstlenmektedir.
Taşıyıcının koruma ve gözetme yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle eşyada meydana gelen zararlardan sorumluluğu 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda [''TTK''] düzenlenmiştir. Buna göre, taşıyıcı eşyanın teslim alınmasından teslim edilmesine kadar eşyanın zıyaından, hasara uğramasından veya teslimindeki gecikmeden doğan zararlardan sorumlu olacaktır.
Eşyanın Zıyaından ve Hasarından Sorumluluk
Zıya, taşıyıcının taşımak üzere teslim aldığı eşyanın gönderilene teslim edilemeyecek duruma gelmesini ifade eder. Zıya, eşyanın nicelik olarak eksilmesi veya tamamen yok olması şekillerinde meydana gelebilir. Zıya, fiili durumlardan kaynaklanabileceği gibi hukuki imkansızlıktan da kaynaklanabilir. Burada önem arz eden nokta, gönderilene teslim edilememe halinin süreklilik teşkil etmesidir; eşyanın geçici olarak teslim edilememesi zıya olarak değerlendirilemez. Eşyanın yanması, çalınması veya eşyaya yetkili makamlarca el konulması zıya hallerine örnek olarak verilebilir.
Yargıtay hasar kavramını "taşınan eşyada meydana gelen ve eşyanın değerinin düşmesine neden olan her türlü maddi kötüleşme hali" olarak tanımlar. Zıya durumunda eşyanın tamamı veya bir kısmı gönderilene teslim edilemeyecek hale gelmekte ve eşya ekonomik değerini tamamen kaybetmekteyken hasar halinde taşınan eşyanın ekonomik değerinde azalma söz konusudur. Taşınan eşyanın kirlenmesi, kırılması, donması ve paslanması halleri eşyanın hasar görmesi durumlarına örnek gösterilebilir.
Taşıyıcının eşyanın zıyaından veya hasarından meydana gelen zararlardan sorumluluğu prensip olarak eşyayı teslim aldığı anda başlar ve teslim ettiği anda sona erer. Ancak zıya veya hasara sebep olan olay taşıma esnasında gerçekleşmiş, zıya veya hasar ise teslimden sonra ortaya çıkmışsa taşıyıcı bu zarardan da sorumlu olur.
Taşıyıcının eşyanın zıyaından veya hasarından sorumluluğu kusura dayalı bir sorumluluk değildir. Yani, taşıyıcı zıyaı veya hasarın ortaya çıkmasında kusuru bulunmasa da prensipte sorumludur. Taşıyıcının hasar veya zıya nedeniyle meydana gelen zararlardan sorumlu olması için özen yükümlülüğünü ihlal eden davranış ile zarar arasında uygun illiyet bağı bulunması yeterlidir. Bununla beraber, bu sorumluluk mutlak değildir ve taşıyıcı en yüksek özeni gösterdiğini ispat ederek veya TTK'da gösterilen özel sebeplere dayanarak sorumluluktan kurtulabilir. [Taşıyıcının sorumluluktan kurtulabileceği ihtimalleri bu yazımızda inceleyebilirsiniz.]
Eşyanın Geç Tesliminden Sorumluluk
Taşıyıcının eşyanın geç teslimi nedeniyle doğan zararlardan da sorumlu olacağı düzenlenmiştir. Burada sözleşmede teslim tarihinin kararlaştırılıp kararlaştırılmadığına ilişkin bir ayrım yapılmalıdır. Eğer taraflar sözleşmede teslim tarihini belirlemişlerse, bu tarihte yapılmayan teslim geç teslim sayılır. Teslim tarihi sözleşmede belirlenmemiş ise, öncelikle teslim tarihinin tespiti gerekir. TTK, bu gibi hallerde, taşıyıcının eşyayı makul bir süre içerisinde teslim etmekle sorumlu olduğunu ifade eder. Burada makul süre her somut olayın özelliğine göre belirlenir.
Taşıyıcının geç teslimden sorumluluğunun ortaya çıkması için geç teslim nedeniyle bir zarar meydana gelmiş olmalıdır ve bu zararın ispatı gereklidir. Zıya ve hasar hallerinden farklı olarak geç teslim nedeniyle meydana gelen zarar eşyanın kendisinde değil, taşınan eşya dışındaki malvarlığı değerlerinde meydana gelmektedir. Geç teslim nedeniyle gönderenin taahhütlerini yerine getirememesi, fazladan depolama ücreti ödemesi, eşyanın satış zamanının geçmesi geç teslim nedeniyle meydana gelen zarar hallerine örnek gösterilebilir.
Geç teslim durumunda zarar meydana gelmemişse tazminat borcu ortaya çıkmaz, ancak taşıma ücreti gecikme süresiyle orantılı olarak indirilebilir. Zıya ve hasar durumlarında olduğu gibi geç teslim durumunda da taşıyıcının kusuru aranmaz. Taşıyıcının tazminat borcunun doğması için zararın meydana gelmiş olması ve zarar ile geç teslim arasında uygun illiyet bağının olması yeterlidir. Öte yandan, yukarıda da belirtildiği gibi, bu sorumluluk mutlak olmayıp taşıyıcının bazı özel durumlarda sorumluluktan kurtulması mümkündür.
Değerlendirme
Taşıma sözleşmesinin konusu olan eşyada taşıma sırasında zıya veya hasar nedeniyle gelen zararlardan ve eşyanın geç teslimi nedeniyle meydana gelen zararlardan taşıma ve lojistik şirketleri, yani TTK'nın ifadesiyle taşıyıcı sorumludur. Zira, taşıyıcı eşyanın taşınması faaliyeti sırasında özen ve koruma yükümlülüğüne aykırı davranmıştır. Taşıyıcının bu sorumluluğunun hukuki niteliği kusursuz sorumluluk halidir. Yani, prensip olarak taşıyıcı zararın oluşumunda kusuru olmasa bile sorumlu olmalıdır. Hal böyle olmakla beraber, taşıyıcı en yüksek özeni gösterdiğini ispat ederek veya TTK'da gösterilen özel sebeplere dayanarak sorumluluktan kurtulması mümkündür.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
