Turkey: "BlaBlaCar" Taşımalarının Hukuki Statüsü Nedir?

MGC Legal ekibinin hazirladigi isbu "BlaBlaCar Tasimalarinin Hukuki Statüsü Nedir?" baslikli makalemizi okumaniza sunariz.

"BlaBlaCar", dünyadaki önemli çevrimiçi platformlardan biri olarak gösterilir. Çevrimiçi iletisim platformu olarak karsimiza çikan "BlaBlaCar", internet sitesi ve mobil uygulamasi üzerinden sürücüler ile yolcular arasi iletisimin kurulmasi ve araç paylasiminin saglanmasi için bir alan hazirlar.

Burada bahsi geçen araç paylasimi, sehirlerarasi birlikte seyahatin gerçeklestirilmesidir. Bunun sebebi ise platform tarafindan söyle açiklanir; yolcular ile sürücüler ulasim masrafini paylasir ve ticari bir karin elde edilmemesine önayak olunmaz.

"BlaBlaCar" ile yapilan tasimalarda dikkat edilmesi gereken unsur "maliyet katki payi ile sürücü menfaati arasindaki iliski" olmalidir. Eger yolcu yol masrafina önemli bir karsilik olmayacak sekilde bir katkida bulunuyorsa, burada hatir tasimasi degerlendirilmelidir.

Halbuki yolcunun maliyet katki payindaki yeri "önemli bir karsilik" olarak degerlendirilmesi gerektigi durumda, söz konusu tasima, tasima sözlesmesi basligi altinda incelenmelidir. Çünkü ikinci olayda karsilastigimiz sürücünün menfaatinin ön planda oldugudur, yani sürücünün kar elde etmesi tartisilmalidir.

Hatir Tasimasi Nedir?

Hatir tasimasi, "Isletenin bir kimseyi, nezaket geregi veya onun memnun etmek için ücretsiz olarak aracinda tasimasi." seklinde tanimlanmaktadir.

Ögretide "hatir tasimaciligi" için kullanilacak kavramin ne olacagi yönünde bir fikir birligi saglanamamistir. Bu durumda mevzuatta hatir tasimaciligi kavrami ile karsilastigimiz noktalar ele alinmalidir. Bunlardan biri 2918 sayili Karayollari Trafik Kanunudur (KTK).

Bu kanunda yer alan madde 87 fikra 1'de hüküm uyarinca, "Yaralanan veya ölen kisi, hatir için karsiliksiz tasinmakta ise veya motorlu araç?, yaralanan veya ölen kisiye hatir için kar- s?iliksiz verilmis? bulunuyorsa, isletenin veya araç? isleticisinin bagli oldugu tesebbüs sahibinin sorumlulugu ve motorlu aracin maliki ile isleteni arasindaki iliskide araca gelen zararlardan dolayi sorumluluk, genel hükümlere tabidir.".¹

Hatir Tasimasi Unsurlari Nelerdir?

Ögretide görüs birligi olmamakla birlikte, KTK m. 87/1'den yararlanabilmek anlaminda hatir tasimasinin unsurlarini;

• Sahsin arac?la tas?inmasi,
• Tas?imanin u?cretsiz olmasi,
• Tas?inan kis?inin o?lmesi ya da yaralanmasi,

...s?eklinde belirlemek mu?mku?ndür.²

Ögretideki ha^kim go?ru?s? uyarinca, hatir tas?imasinda yalnizca "u?cretsizlik" deg?il, ayni zamanda "kars?iliksizlik" durumunun da mevcut olmasi gerekir. Bu noktada hatir tasimasinin unsurlarini güncellemek gerekirse;³

• Sahsin arac?la tas?inmasi,
• Önemli bir kars?ilig?in olmamasi,
• Bas?kasina iyilik etme du?s?u?ncesine dayanma,
• Ilis?kinin serbest irade ile kurulmasi,

...seklinde siralamak mu?mku?ndu?r.

BlaBlaCar ile Yapilan Tasimacilik Hatir Tasimaciligi midir?

Hatir tasimasinin unsurlarindan en önemlisi "önemli bir karsiligin olmamasi"dir. Çünkü bir tasimanin niteligini belirlemedeki ayirt edici özellik bakimindan bu unsura odaklanilabilir. Platform araciligiyla yapilan tasimalarda yolcularin her biri tarafindan sürücüye ödenen "maliyet katki payi" önemli bir karsilik niteliginde olup olmamasi degerlendirilecektir.

Hatir için tasinan ya da kendisine araç verilen bir kimsenin, yakit masraflarina katkida bulunmasi gibi bazi önemsiz katkilarda bulunmasi, hatir tasimasinin bedava niteligini bozmayacaktir. Ayrica yakit masraflarina düsük bir katilim göstermesi halinde yolcu, tasimanin hukuki statüsünü degistirmeyecek ve o tasima hatir tasimasi olmayi sürdürecektir.

Halbuki sürücü kendi yolculugunu masrafsiz hale getirmek için arabasina platform araciligiyla davet ettigi yolculardan para almasi halinde, hatir niyeti ortadan kalkar ve sürücünün menfaati ön plana çikar. Bu noktada hatir tasimasindan bahsedilemez. Yakit masraflarina yari yariya katilim da bu kapsamda degerlendirilir. Çünkü burada önemli bir karsiliktan bahsedilir ve hatir tasimasinin unsurlarindan biri olan "baskasina iyilik etme" unsuru da ortadan kaldirilir.

BlaBlaCar sistemi incelendiginde; sürücünün belirttigi yolculuk planina göre otomatik olarak bir yolculuk masrafi hesabi yapilmakta ve sürücünün her bir yolcudan talep edebilecegi asgari ve azami maliyet katki payi tutari yolculuga göre belirlenmektedir. Azami yolcu sayisi 4 olarak kabul edilen sistemde, eger sürücü 4 yolcu aracina alirsa, tüm yakit masraflarinin yolcular tarafindan karsilanmis olmasi mümkündür. Böylece hatir tasimasinin unsurlarindan biri olan "önemli bir karsiligin olmamasi" unsuru karsilanmaz.⁴

Azami yolcu sayisi karsilanmadigi takdirde, örnegin sürücü tarafindan sembolik bir tutarin talep edilmis olmasi durumunda ve yolcu bu tutari kabul etmis ise, sürücü "önemli bir karsilik olmaksizin" tasimayi gerçeklestirir. Özetle somut olaydaki "önemli bir karsiligin olup olmamasina" göre tasimanin niteligine isik tutmak gerekir.

Tasima Sözlesmesi Nedir?

TTK madde 850 fikra 2 uyarinca; "Tasiyici, tasima sözlesmesiyle esyayi varma yerine götürmeyi ve orada gönderilene teslim etmeyi veya yolcuyu varma yerine ulastirmayi; buna karsilik, esya tasimada gönderen ve yolcu tasimada yolcu, tasiyiciya, tasima ücretini ödemeyi borçlanir."⁵

Tasima Sözlesmesinin Unsurlari Nelerdir?

Tasima sözlesmesi tam iki tarafa borç yükleyen bir sözlesme niteligindedir. Tasiyicinin asli edimi: esyayi varma yerine götürmek ve orada gönderilene teslim etmek ya da yolcuyu varma yerine ulastirmaktir. Gönderenin veya yolcunun asli edimi ise, tasima ücretini ödemektir.⁶

Bu durumda unsurlari asagida su sekilde siralanmistir:

• Tasima isinin üstlenilmesi,
• Tasima ücretini ödeme taahhüdüdür.

BlaBlaCar ile Yapilan Tasimacilik Bir Tasima Sözlesmesi midir?

Tasima ücretinin unsurlarindan ücretin var olup olmamasina göre degisecektir. Bu ücretin tespitinde sürücülere genis yetkiler verilmemistir. Aksine, BlablaCar platformu tarafindan belirli sinirlamalar getirilmistir, yani sürücüler, yolculardan tahsil edecekleri maliyet katki payini tamamen serbest bir sekilde belirleyememektedirler.

Sürücü, platformda belirtilen sinirlar dahilinde sistemde ücret belirtebilir: sürücü platformda bir yolculuk plani belirtir, ardindan otomatik olarak sistem yolculuk maliyet hesabi yapar ve böylece sürücünün her bir yolcudan talep edebilecegi asgari ve azami maliyet katki payi tutari belirlenir.⁷

Bahsedilen sinirlarin tayin edilmesinin sebebi ise, platformun amacinin yol masraflarinin adilce paylasilmasini saglamak ve sürücülerin kar elde etmesine engel olmaktir.⁸

Maliyet katki payi hesaplama sistemi dogru çalistikça, örnegin sürücü aracina dört yolcu alsa dahi ancak benzin masraflarini karsilayabilmektedir, yani kar elde etmesi söz konusu olamamaktadir. Eger sürücü tasima karsiliginda kar elde edemezse, ortada bir tasima sözlesmesi olamaz.

Her ne kadar platformun amaci sürücülerin kar elde etmemesi olsa dahi sürücülerin bu platformdan yararlanma sebebi kar elde etme üzerinedir. Somut olayda bu kar elde edildigi takdirde TTK m. 850'de bahsedilen tasima sözlesmesi degerlendirilmelidir.⁹

Uyari: BlaBlaCar tasimalari KTK hükümlerine tabidir; motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigortasi teminati kapsaminda yer aldigi burada vurgulanmalidir.

Kaynakça

• BlaBlaCar, "Kullanim Sözlesmesi ve sartlari" , (https://blog.blablacar.com.tr/about-us/terms-and-conditions), son girilme tarihi: 24.08.2022.
• BlaBlaCar, "Ücretlendirme ve ödeme sistemi nasil çalisir?", (https://www.blablacar.com.tr/faq/question/ucretlendirme-ve-odeme- sistemi-nasil-calisir), son girilme tarihi: 24.08.2022.
• DURAK Yasemin, S?AHI?N Turan, "Hatir Için Tasima", Istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuasi, 2015.
• 2098 Sayili Karayollari Trafik Kanunu, Kabul Tarihi: 13.10.1983; Resmî Gazete: 18.10.1983.
• ÖKSÜZOGLU Hilal Tugba, SEVEN Vural, BlaBlaCar Platformu Araciligiyla Yapilan Tasimalarin Hukuki Niteligi, TAÜHFD, 2020.
• ÖZSUNAY Ergun, "Araç? Sahibinin Hatir Için Ücretsiz Tasidigi veya Aracini Hatir Için Ücretsiz Olarak Kullandirdigi Sahislara Karsi Sorumlulugu", Istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuasi, 1966.
• 6102 Sayili Türk Ticaret Kanunu, Kabul Tarihi: 13.01.2011; Resmî Gazete: 14.02.2011.
• ÜLGEN Hüseyin, Uluslararasi Tasimacilik ve Hukuki Sorunlari, Istanbul Ticaret Odasi, 1988.

Referanslar

• 1. 2098 Sayili Karayollari Trafik Kanunu, Kabul Tarihi: 13.10.1983; Resmî Gazete: 18.10.1983.
• 2. DURAK Yasemin, S?AHI?N Turan, "Hatir Için Tasima", Istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuasi, 2015.
• 3. DURAK, S?AHI?N 2015.
• 4. ÖZSUNAY Ergun, "Araç? Sahibinin Hatir Için Ücretsiz Tasidigi veya Aracini Hatir Için Ücretsiz Olarak Kullandirdigi Sahislara Karsi Sorumlulugu", Istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuasi, 1966.
• 5. 6102 Sayili Türk Ticaret Kanunu, Kabul Tarihi: 13.01.2011; Resmî Gazete: 14.02.2011.
• 6. ÜLGEN Hüseyin, Uluslararasi Tasimacilik ve Hukuki Sorunlari, Istanbul Ticaret Odasi, 1988.
• 7. BlaBlaCar, "Ücretlendirme ve ödeme sistemi nasil çalisir?", (https://www.blablacar.com.tr/faq/question/ucretlendirme-ve-odeme- sistemi-nasil-calisir), son girilme tarihi: 24.08.2022.
• 8. BlaBlaCar, "Kullanim Sözlesmesi ve sartlari", (https://blog.blablacar.com.tr/about-us/terms-and-conditions), son girilme tarihi: 24.08.2022
• 9. ÖKSÜZOGLU Hilal Tugba, SEVEN Vural, BlaBlaCar Platformu Araciligiyla Yapilan Tasimalarin Hukuki Niteligi, TAÜHFD, 2020.

Ilginizi Çekebilir: Karayoluyla Esya Tasima Sözlesmesinin Hukukî Niteligi.

Anahtar Kelimeler: BlaBlaCar Tasimalarinin Hukuki Statüsü, BlaBlaCar Tasimalarinin Hukuki Statüsü Nedir?

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.