ÖZET
İşverenin ödemekle yükümlü olduğu ücret, işçinin hayatını idame ettirebilmesi ve ailesine bakabilmesi için yegane geçim kaynağı olduğundan, hukukumuzda ücretin korunması adına çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Bu bağlamda özellikle 4857 sayılı İş Kanunu ("İK")'nda, ücretin ödenmesinde temerrüde düşülmesi durumunda, mevduata uygulanan en yüksek faizin işleyeceğine ilişkin özel bir hükmün getirilmesi ve işçiye iş akdini haklı nedenle fesih hakkının tanınmasının yanı sıra, ücreti ödenmeyen işçiye Kanun'da öngörülen şartların sağlanması halinde iş görmekten kaçınma hakkı da tanınmıştır. İşbu makalede, ücreti ödenmeyen işçinin iş görmekten kaçınma hakkının koşulları ve sonuçları, öğretideki görüşler ve Yargıtay kararları ışığında incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: İş Görmekten Kaçınma Hakkı, İşverenin Temerrüdü, Angarya Yasağı.
GİRİŞ
1475 sayılı İş Kanunu'nda ücretin ödenmemesi halinde işçiye iş görmekten kaçınma hakkı tanıyan bir düzenleme yer almamaktaydı. Keza 275 sayılı mülga Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu'nda işçilerin ücretlerinin ödenmemesi sebebiyle toplu iş bırakmaları hak grevi kabul edilirken, 2822 sayılı mülga Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu hak grevi olgusunu da ortadan kaldırmıştı.1 Ancak bu kanunların yürürlükte olduğu dönemde dahi öğretide, ücretin ödenmemesi halinde işçinin iş görmekten kaçınma hakkı olduğu kabul ediliyor; bir görüş, ödemezlik def'ine dayanarak işçinin iş görmekten kaçınma hakkı olduğunu savunurken, bir diğer görüş bu hakkı işverenin temerrüdüne ilişkin hükümlere dayandırıyordu.2 İK'nın 34.maddesi ise, belirli şartlar altında işçiye, ücretinin ödenmemesi halinde iş görmekten kaçınma hakkı tanımıştır. Böylece, işçinin iş görmekten kaçınma hakkının varlığı konusunda herhangi bir tartışma kalmamış olmakla birlikte, hakkın kullanıldığı süreçte ücrete hak kazanılıp kazanılamayacağının belirlenmesi bakımından hukuki dayanağı önemini korumaktadır.3
- İŞÇİNİN İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKININ KOŞULLARI
İK madde 34 uyarınca, "Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır. Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz." Görüldüğü üzere Kanun, işçiye iş görmekten kaçınma hakkını ancak belirli koşulların gerçekleşmesi halinde tanımıştır. Bu bağlamda somut olay nezdinde her bir koşulun varlığının titizlikle incelenmesi gerekmektedir.
Ücreti Ödenmeyen İşçinin İş Görmekten Kaçinma Hakki
Footnotes
1 Prof. Dr. Ünal NARMANLIOĞLU, "Kanuni Süresinde Ücreti Ödenmeyen İşçinin İş Görmekten Kaçınabilme Hakkı (İmkânı)", Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt 12, Özel s., 2010, s.613, Erişim Tarihi:20.03.2021 https://hukuk.deu.edu.tr/dosyalar/dergiler/dergimiz-12-ozel/2-ozel/3-unalnarmanlioglu.pdf
2 Miraç Şamil PEKŞEN, "Ücretin Süresinde Ödenmemesi Sebebiyle İşçinin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı", Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon, Nisan 2018, s.65 vd. O dönemde Yargıtay'ın ücretin ödenmemesi halinde işçinin iş görmekten kaçınma hakkının olmadığına ilişkin kararı: Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin 14.11.2000 tarih, E.2000/12534 ve K.2000/16327 sayılı kararı. Ancak bu kararın karşı oyunda dahi ödemezlik defii ve iyiniyet kuralına dayanılmaktadır.
3 Arş. Gör. Dilek DULAY YANGIN, "Ücretin Ödenmemesi Sebebiyle İşçinin İş Görmekten Kaçınma Hakkı", TAAD, Sayı:10, Temmuz 2012, s.207; PEKŞEN, a.g.e.s.69
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
