Turkey: Yabancıların Aile Hukuku Alanındaki Davalarında Yetkili Mahkemeler Hangileridir?

MGC Legal ekibinin hazırladığı işbu "Yabancıların Aile Hukuku Alanındaki Davalarında Yetkili Mahkemeler" başlıklı bilgi notunu okumanıza sunarız.

Boşanma Davası Bakımından Yetkili Mahkeme Hangisidir?

İki yabancının boşanma davalarında yetkili mahkeme; Kanunu'nun genel yetki kurallarına göre (40. md), yetkili yargı merci yerel yetki kuralları özel yetki kurallarının kapsamına dahil olmayan hukuki ihtilaflar bakımından bakımında uygulanacaktır.

Bu kapsamda, Türk Mahkemeleri'nin yer itibariyle yetki kurallarının uygulanması gerekmektedir. Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 168. maddesi'ne göre  boşanma ve ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.

Nafaka Davası Bakımından Yetkili Mahkeme Hangisidir?

Nafaka davasına ilişkin yetkili yer mahkemesi MÖHUK özel yetki kuralları ile düzenlenmemiştir. MÖHUK 40. maddeye göre, genel yetki kuralları uygulanacaktır. Genel yetki kuralları gereği yetkili yer mahkemesi iç hukuk yetki kurallarına göre tayin edilir.

TMK md. 365 icabı yardım nafakası davasında yetkili mahkeme, taraflardan birinin yerleşim yeri mahkemesidir. Yardım nafakası, yardım edilmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoy ve altsoy ile kardeşlere verilmesi gereken nafakadır.

Boşanmadan sonra açılacak  yoksulluk nafakası davalarında ise nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi yer bakımından yetkilidir.

İştirak nafakası ise boşanma neticesinde velayeti verilen çocuğun velisinin, velayet sahibi olmayan diğer eşe karşı çocuğun bakım, eğitim ve benzeri temel hayat gereksinimlerini karşılamaya yönelik giderlerine mali destek amacı güder. Bu davada alacaklının yer mahkemesi yetkilidir.

Nafakanın başka bir çeşidi olarak tedbir nafakası ise, boşanma davası açılmadan yahut açıldıktan sonra eşlerden birisinin veya ergin olmayan ve geçinimini sağlamaya yönelik ihtiyaçların doğması sebebiyle tayin edilen nafakadır. Boşanma davası devam ederken talep edilecekse boşanma davasının görüldüğü yer mahkemesi; boşanma davası açılmadan önce talep edilecekse alacaklının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.

Maddi-Manevi Tazminat Davalarında Yetkili Mahkeme Hangisidir?

Genel yetki kurallarına göre yetki belirlenecektir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 6. maddesine göre yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir.

Tazminatın doğumuna sebep olan hukuki sebep haksız fiil ise haksız fiilin işlendiği yerde zarar doğduğu yer ile haksız fiilin gerçekleştiği yerler farklı ise zararın meydana geldiği yerde yahut haksız fiilin meydana gelme ihtimalinin bulunduğu yahut zarar görenin yerleşim yeri mahkemelerinde dava açılabilir.

Taşınmazların Aynından Dava Açılmasında Yetkili Mahkeme Hangisidir?

Taşınmazların aynına ilişkin davalar Türk Hukuku'nda Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 12. maddesinde; ayni hakka ilişkin veya ayni hak sahipliğinde değişikliğe yol açabilecek ve taşınmazın zilyetliğine yahut alıkoyma hakkına ilişkinse taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkili olacağına hükmedilmiştir. Maddede yer alan kesin yetki kuralı yabancı unsurlu hukuki ihtilaflar için de uygulanacaktır ve yerel yetki bakımından münhasır yetkiye sahip olduğu belirtilmektedir.¹

İrtifak haklarına ilişkin davalar, üzerinde irtifak hakkı kurulan taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde, bu davalar, birden fazla taşınmaza ilişkinse, taşınmazlardan birinin bulunduğu yerde, diğerleri hakkında da açılabileceğine hükmedilmiştir.

Mal Rejimi Davası Kapsamında Mal Varlıklarının Türkiye ve Bağlı Oldukları Ülkede Olması Durumunda Yetkili Mahkeme

Yabancılar arasındaki boşanma davalarında talep edilen konulardan birisi olarak eşler arası evlilik birliğinden doğan mal rejiminin boşanma neticesi ile mal ayrılığına dönüştürmeye ilişkin taleplerin dava konusu edileceği yer mahkemesini MÖHUK özel yetki kuralı ile tayin etmemiştir.

Bu sebepten ötürü Türk Mahkemelerinin milletlerarası yetkisini iç hukukun yetkili yer kuralları ile tespit edilecektir. Mal rejimine konu olacak malların Türkiye'de bulunması ve eşlerin yerleşim yerinin Türkiye olması durumunda kesin yetkili mahkeme HMK m. 6 gereği davalının dava açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir.²

Türkiye'de yerleşim yeri bulunmayan yabancılar içinse TMK m. 20 uyarınca halen oturduğu yer yerleşim yeridir. Bu kişiler bakımında davanın açılacağı yer TMK m. 207'ye göre ise ayrıca eşlerden birisinin yerleşim yeri mahkemesi de yetkilidir.

Evlilik mallarının tasfiyesi için yetkili mahkemeni tayini için yetki sözleşmesi yapıldığı takdirde sözleşmenin geçerlilik kurallarına uygun olması şartıyla sözleşmede yetkili kılınmak istenen mahkeme de yetkilidir.

Taşınmazların tasfiyesi bakımından, taşınmazların Türkiye dışında bir ülkede bulunmaları halinde yetki kurallarında bir değişiklik olmayacaktır. Bu halde de yetkili mahkeme iç hukuk kurallarına göre tayin edilecektir. Fakat uygulanacak hukuk kuralı, bulundukları ülke hukukudur.

Footnotes

1. Prof. Dr. Cemal Şanlı – Milletlerarası Özel Hukuku, İstanbul, 2020, s. 429.

2. Gizem Ersen Perçin – Milletlerarası Özel Hukuk Bakımından Mal Rejimleri, Doktora Tezi, İstanbul, 2014.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.