İş güvencesi hükümleri, 4857 sayılı İş Kanunu ile 18 ve devamı maddelerinde düzenlenerek yürürlüğe girmiş ve işverenin önelli fesih hakkı, geçerli nedene dayanma gereği ile sınırlandırılmış; geçerli nedene dayanmayan fesihlerde işçiye işe iade davası açarak görevine geri dönmesini sağlayan yasal düzenleme Türk İş Hukukunda yerini almıştır. İşe iade davası açmak için aranan yasal koşullardan biri çalışanın işveren vekili olmaması olarak ifade edilmektedir. Bu yazımızda üst düzey yönetici/işveren vekili olarak çalışanların işgüvencesi hükümleri karşısındaki hukuki durumunu inceleyeceğiz:

4857 sayılı Kanunun 18/5 maddesine göre; İşletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri hakkında bu madde, 19 ve 21 inci maddeler ile 25 inci maddenin son fıkrası uygulanmaz.

Madde düzenlemesine göre Türk İş Hukukunda tüm çalışanlar açısından işgüvencesi hükümlerinin uygulanmayacağı, üst düzey yönetici niteliğindeki bir kısım çalışanın işgüvencesi hükümleri dışında tutulduğu anlaşılmaktadır.

Şu halde;

  • İşletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları,
  • İşyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri

işgüvencesi hükümlerinden yararlanamayacaktır.

Buna göre, işletme bazında işletmenin bütününü sevk ve idare etmek işveren vekili veya yardımcısının işgüvencesi dışında tutulması için yeterli kılınmışken, işyeri bazında işveren vekilinin işyerinin bütününü sevk ve idaresinin yanı sıra işçi alma ve çıkarma yetkisinin de bulunması halinde işgüvencesi hükümleri dışında tutulacağı düzenlenmiş; yani işgüvencesinden yararlanma hususunda işyeri ve işletme bazında ayrıma gidilmiştir.

Bu noktada işyeri ve işletme kavramlarının üzerinde durmak gerekecektir.

4857 sayılı İş Kanunu 2/1 Maddesinde işyeri, "işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birim" olarak tanımlanmıştır.

İşletme tanımı yasada yer almamakla birlikte üzerinde görüşbirliği bulunduğunu belirtebileceğimiz tanıma göre; bir işverene ait bir veya birden fazla işyerinin örgütlenmesinden oluşan bir ünitedir.1

Netice olarak işletmenin, işyerini de içerir şekilde daha geniş bir organizasyon olduğunu belirtmek gerekir.

  • Kanunda yukarıda da belirttiğimiz üzere işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcılarının işgüvencesi hükümlerinden yararlanamayacağı düzenlenmiştir.

4857 sayılı İş Kanunu 2/4 Maddesinde işveren vekili; "İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimseler" olarak tanımlanmıştır.

Altını çizmek gerekir ki; yasal düzenlemede yalnızca işveren vekili olmak işgüvencesi kapsamı dışında tutulmak için yeterli görülmemiş, işveren vekilinin işgüvencesi hükümleri dışında tutulabilmesi için aynı zamanda işyerinin bütününü sevk ve idare ediyor olması aranmıştır.

İşyerinden farklı olaraksa; işletme bazında işveren vekilinin işgüvencesi hükümleri dışında tutulması için ayrıca işçi alma ve işten çıkarma yetkisi bulunması aranmamış, işyerinin bütününü sevk ve idare ediyor olması yeterli kabul edilmiştir. Emsal içtihatlar da bu yöndedir.

Yargıtay 9. H.D. 2016/19354 E. 2017/13361K. 14.9.2017 tarihli kararı;

"...Somut uyuşmazlıkta, davalı ..... A.Ş. dosyadaki ticaret kayıtlarına göre ve organizasyon şemasına göre, işletme düzeyindedir. İşletme düzeyinde işveren vekilinin işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunmasına gerek yoktur. İşletmeyi sevk ve idare eden durumunda ve görevi "genel müdür" olan davacı işveren vekili konumundadır. İşgüvencesi hükümlerinden yararlanamayacağı açıktır....."


Yine işyerinden farklı olarak işletme bazında işveren vekili yardımcılarının da işgüvencesi hükümleri dışında tutulduğu görülmektedir.

İşveren vekili yardımcısı, organizasyon şemasına göre işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekiline bağlı ve hemen sonra gelen kişidir. Genellikle "işveren vekili yardımcısı" olarak genel müdür yardımcıları akla gelebilirse de olayın özelliğine göre daire başkanı, personel müdürü, muhasebe müdürü gibi kişiler de"yardımcı" olarak değerlendirilebilir2

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2019/3457 E., 2019/20863 K., 25.11.2019 tarihli kararı;

".....Somut uyuşmazlıkta; davalı şirketin dosyadaki kayıtlara ve organizasyon şemasına göre, davacının işletme düzeyinde işyerinin bütününü sevk ve idare eden genel müdüre bağlı birinci derecede imza yetkisi de bulunan genel müdür yardımcısı pozisyonunda olup işletme düzeyinde işveren vekili olduğundan işe alma ve işten çıkarma yetkisinin bulunmasına gerek yoktur. İşletmeyi sevk ve idare eden işveren vekilinin yardımcısı durumunda "genel müdür yardımcısı " olan davacının iş güvencesi hükümlerinden yararlanamayacağı açıktır....."
  • Kanunda işyeri bazında ise; işveren vekilinin işyerinin bütününü sevk ve idare etmeye ek olarak işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisinin de bulunması halinde işgüvencesi hükümleri dışında tutulabileceği düzenlenmiştir.

İşletmeden farklı şekilde işveren vekilinin işyerinin bütününü sevk ve idare etmesine ek olarak aynı anda işçiyi işe alma ve çıkarma yetkisinin de bulunması aranmış, işyerinde işveren vekili yardımcılarının iş güvencesi haricinde tutulmasına yönelik bir düzenleme ise yapılmamıştır. Yerleşmiş içtihatlarda da her iki şartın birarada bulunmadığı durumlarda personelin işgüvencesi kapsamında olduğunun kabul edildiği görülmektedir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2016/9026E., 2017/6169K. 10.04.2017 tarihli kararı;

".....Tanık beyanlarına göre davacının işe alım ve işten çıkarma yetkisinin olduğu kabul edilse dahi, davacı işletmenin bütününü yönetmediğinden ve temsil yetkisi de bulunmadığından iş güvencesi kapsamında olup, fesih sebebine göre de feshin geçerli bir sebebe dayanmadığı anlaşılmakla, davanın kabulü yerine yanılgılı değerlendirme ile reddine karar verilmesi hatalıdır...."


İşletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekilinin yardımcısı ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden yöneticinin aynı kişi olması durumunda iş güvencesi hükümlerinin kapsamını belirlemek güçlük arz edebilir. Böyle bir durumda, işyerinin bütününü sevk ve idare eden kişi "yardımcı" kabul edilecekse

ayrıca "işçiyi işe alma ve işten çıkartma" unsuru aranmayacaktır. Bu durumda işçi lehine yorum ilkesi de dikkate alınarak işçinin iş güvencesi hükümlerinden yararlandırılması yönünde yorum yapılması daha uygun olacağı belirtilmektedir. 3

>>>>> Çalışanın işveren vekili ya da yardımcısının işgüvencesi hükümleri dışında tutulmasına yönelik İş Kanunu 18/son madde hükmünde belirtilen nitelikleri fesih tarihi itibari ile taşıyor olması gerekmektedir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2015/14400E., 2015/22307K., 18.06.2015 tarihli kararı;

Dosya içeriğine göre somut uyuşmazlıkta davacının, davalı işyerinde genel koordinatör olarak çalıştığı ve davacıya 22.02.2011 tarihli Yönetim Kurulu kararı ile iktisadi işletmeyi temsil ve ilzam yetkisi verildiği sabittir.

Ancak dosyaya mübrez karar defterinin tetkîkinden, karar gerekçesinde değinilen temsil ve imza yetkisinin 28.02.2012 tarihli ve 10 numaralı karar ile sona erdirildiği anlaşılmaktadır.

Ayrıca, davacının iş akdi 06.03.2014 tarihinde feshedilmiş olmakla Mahkemece kararda değinilen Tüzük değişikliğinin 12.10.2014 tarihinde olduğu dikkate alındığında sonuca etkisi bulunmamaktadır. Mahkemece yanılgılı değerlendirmeye dayalı olarak davacının işveren vekili kabul edilmesi yerinde değildir. Davacı iş güvencesi hükümlerinden yararlandırılmalıdır.


Her durumda işverenin çalışana işgüvencesi dışında tutulmasına yönelik şartları sağlar yetkiler verdikten hemen sonra iş sözleşmesini sonlandırması halinde, işverenin somut olaydaki amacı ve fesih nedeninin iyi analiz edilmesi, çalışanın işgüvencesi dışında tutulması amacı ile yapılan bir işlem varsa, işgüvencesi hükümlerinden yararlanma hakkı olduğu düşünülmelidir.

>>>>>Taraflar işveren vekili veya yardımcısının işgüvencesi hükümlerinden yararlanabileceğine yönelik sözleşme yapmışlarsa bu durumda yukarıda anılan tüm hususlardan bağımsız olarak, tarafların iradesi gereğince işveren vekili veya yardımcısı işgüvencesi hükümlerinden yararlanabileceği unutulmamalıdır.

Footnotes

1. Dr. Canan Albayrak Zincirlioğlu, İş Hukukunda İşyeri ve İşletme Kavramlarının Önemi, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/980832

2. Seracettin Göktaş, İşveren Vekilinin İş Güvencesi, https://www.calismatoplum.org/makale/isveren-vekilinin-is-guvencesi

3. Seracettin Göktaş, İşveren Vekilinin İş Güvencesi, https://www.calismatoplum.org/makale/isveren-vekilinin-is-guvencesi

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.