Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile Kat Mülkiyeti Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ("Kanun") 1 Nisan 2022 tarihli ve 31796 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlandı.
Kanun ile Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ("Tüketici Kanunu") kapsamında taksitli satışlarda temerrüt, tüketici kredileri, devre tatil ve uzun süreli tatil hizmeti sözleşmeleri, yenilenmiş ürünler, tüketici hakem heyetine başvuru sınırları ve elektronik ticaret konularında bir kısım değişiklikler gerçekleştirilmiştir.
ÖNEMLİ NOT: Bu yazımızda sadece Kanun ile Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun çerçevesinde elektronik ticarete etki edebileceğini değerlendirdiğimiz değişikliklere yer verilmiştir.
Kanun ile gelen düzenlemeleri aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür.
A. Kanun'un Elektronik Ticaret Perspektifinden İncelemesi
Tüketicilerin, pandemi süreciyle birlikte hayatlarında online alışveriş ve online alışverişin aktörü hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcılarla olan ilişkileri önem kazanmıştır. Kanun'un gerekçesinde de tüketicilerin taraf olduğu mesafeli sözleşmelerin büyük bir kısmının aracı hizmet sağlayıcı olarak faaliyet gösteren e-ticaret platformlarında gerçekleştiği tespitine yer verilmiştir.
İnternet üzerinden alışverişe artan talep beraberinde tüketicilerin, özellikle elektronik ticaretin önemli aktörleri olarak kabul edilebilecek aracı hizmet sağlayıcıları (pazaryerleri) üzerinden gerçekleştirdikleri satın alma süreçlerinde aracı hizmet sağlayıcılarının sağladığı elektronik ortamda ürün ve hizmet sunan firmalar ile uyuşmazlık sorunlarında da artışı getirmiştir.
6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'da ("E-ticaret Kanunu") aracı hizmet sağlayıcılarının sorumlulukları belirlenmiş olsa da bu düzenlemelerin tüketici ilişkilerinde yetersiz kalması sebebiyle Kanun ile birtakım ek düzenlemeler getirilmiş, bu düzenlemelere paralel olarak ikincil düzenlemelerde de değişiklik yapılmasının zemini hazırlanmıştır.
- Aracı hizmet sağlayıcıların (pazaryeri e-ticaret platformları) bedelini tahsil edeceği ürün ve hizmetlere ilişkin sorumluluğu
Aracı hizmet sağlayıcılarının büyük bir kısmı, satışına aracılık ettiği ürün ve hizmetlere ilişkin tüketiciler tarafından gerçekleştirilen ödemeleri ürün ve/veya hizmetin sağlayıcısı adına kabul etmektedir.
Bilindiği üzere E-ticaret Kanunu çerçevesinde aracı hizmet sağlayıcılarının hizmet sundukları elektronik ortamda ürün ve hizmet sunan gerçek ve tüzel kişilerin içeriklerini kontrol etmek, bu içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı bir faaliyete ya da duruma ilişkin sorumlulukları olmadığı kabul edilmektedir.
Kanun ile bu hususta bir istisna getirilmiş ve aracı hizmet sağlayıcıların sağlayıcısı ve satıcısı adına bedel tahsilatı gerçekleştirdiği ürün ve/veya hizmetlere ilişkin, teslim veya ifa ile cayma hakkına ilişkin yükümlülüklerden satıcı veya sağlayıcı ile birlikte müteselsilen sorumlu olacağı düzenlenmiştir. Kanun'da aracı hizmet sağlayıcılarının;
(i) Mal veya hizmetin tüketiciye teslimi veya ifası sonrası bedelin satıcıya veya sağlayıcıya aktarıldığı durumlar,
(ii) Tüketiciye ayıplı mal ve hizmetlerle ilgili olarak tanınan seçimlik hakların kullanıldığı haller
bakımından yükümlülükleri bulunmadığına da ilgili hükümde açıkça yer verilmiştir. Bu bağlamda aracı hizmet sağlayıcılarının sorumluluğunun mal veya hizmetin tüketiciye teslimi veya ifası sonrası bedelin satıcıya veya sağlayıcıya aktarılması sonrasında anılan işleme ilişkin ve tüketicinin mevzuatta kendisine tanınan seçimlik haklara ilişkin sorumlu tutulamayacağını belirtmek isteriz.
- Aracı hizmet sağlayıcının, Satıcı veya Sağlayıcı onayı olmadan gerçekleştireceği kampanyalı, promosyonlu, indirimli satışlardan sorumluluğu
Son yıllarda özellikle yılın belirli tarihlerinde aracı hizmet sağlayıcı indirim, promosyon ve kampanya reklamlarına sıklıkla rastlamaktayız. Aracı hizmet sağlayıcılar, anılan indirim, promosyon ve kampanyaların bir bölümünde satıcı veya sağlayıcı onayı olmaksızın kendi inisiyatifi ile gerçekleştirmektedir.
Tüketicilerin, bu indirim, promosyon ve kampanyalara talep göstermesi beraberinde sağlayıcı ve satıcılar ile tüketiciler arasında uyuşmazlıkları da arttırmıştır.
Artan uyuşmazlıklara ilişkin çözüm amacıyla Kanun ile sorumlulukların düzenlenmesine gidilmiş, aracı hizmet sağlayıcılarının hizmet sundukları elektronik ortamda sunulan mal veya hizmete ilişkin sorumlu olmayacaklarına ilişkin bir istisna da satıcı veya sağlayıcı onayı olmaksızın gerçekleştirecekleri kampanyalı, promosyonlu veya indirimli satışlar bakımından getirilmiştir.
Kanun ile satıcı veya sağlayıcı onayı olmaksızın aracı hizmet sağlayıcılar tarafından yapılacak kampanyalı, promosyonlu veya indirimli satışlarda sözleşmenin hiç ya da gereği gibi ifa edilmemesinden aracı hizmet sağlayıcının sorumlu olacağı düzenlenmiştir. Tüketicilerin bu kapsamda özellikle sipariş verdikleri ürün ve hizmetlerin tedarik edilememesi ve stok yetersizliği sorunlarına çözüm sağlayacağı kanaatindeyiz.
- Tüketicilerin mesafeli satış sözleşmesinden doğan hak ve yükümlülüklerini kullanabilecekleri bir sistem kurulması
Uygulamada birçok aracı hizmet sağlayıcının sunduğu, tüketicilerin mesafeli satış sözleşmelerden doğan hak ve yükümlülüklerini talep ve bildirimlerini iletebilecekler ve takip edebilecekleri sistem, Kanun ile kurulması zorunlu hale getirilmiştir.
Kanun ile satıcı veya sağlayıcı adına mesafeli sözleşme kurulmasına aracılık eden hizmet sağlayıcıların, sağladıkları elektronik platform üzerinden tüketicilerin kuracakları mesafeli satış sözleşmelerinden doğan hak ve yükümlülüklerini kullanım süresi boyunca Mesafeli Satış Yönetmeliği uyarınca yöneltebilecekleri, talep ve bildirimlerini iletebilmelerine ve takip edebilmelerine elverişli bir sistemi kurma ve kesintisiz olarak açık tutma yükümlülüğü getirilmiştir.
- Ön bilgilendirmeye ilişkin sorumluluklar
Aracı hizmet sağlayıcılarının, E-ticaret Kanunu çerçevesinde hizmet sundukları elektronik ortamda ürün ve hizmet siparişlerine ilişkin sipariş özeti, alıcının ödeyeceği toplam bedeli ve sözleşmenin diğer şartlarının alıcıya açıkça gösterilmesi gibi birtakım yükümlülükleri bulunmaktadır.
Kanun ile getirilen aracı hizmet sağlayıcının satıcı ve sağlayıcı tarafından tüketiciye yapılan ön bilgilendirmeden müteselsil sorumluluğun, E-ticaret Kanun'daki ürün ve hizmet siparişlerine ilişkin bilgilendirme yükümlülüğünün Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği'nde düzenlenen satıcı ve sağlayıcı yükümlülükleri ile ilişkilendirilmesi olarak değerlendirilebileceği kanaatindeyiz.
Kanun öncesinde satıcı ve/veya sağlayıcının ön bilgilendirme yükümlülüğü olmasına karşın aracı hizmet sağlayıcı üzerinden gerçekleştireceği satışlarda bu yükümlülüğünü yerine getirebilmesi platformun yönetiminden sorumlu aracı hizmet sağlayıcının inisiyatifindeydi.
Kanun ile aracı hizmet sağlayıcılar aracılık ettikleri mesafeli sözleşmelere ilişkin,
i. satıcı ve sağlayıcı tarafından tüketiciye ön bilgilendirmenin yapılmasından, teyidinden ve ispatından,
ii. veri girişinin satıcı veya sağlayıcı tarafından yapıldığı durumlar hariç olmak üzere, yönetmelikle belirlenen ön bilgilendirmede bulunması zorunlu hususlardaki eksikliklerden,
iii. ön bilgilendirmede yer alan hususlar ile reklamlarında yer alan bilgilerin uyumlu olmasından ve ispatından
satıcı veya sağlayıcı ile birlikte müteselsilen sorumlu hale gelecektir.
- Mesafeli sözleşmeye ilişkin sorumluluk
Mesafeli sözleşme, Tüketici Kanunu'nda "satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşme" olarak tanımlanmış, sözleşmenin tarafları satıcı veya sağlayıcı ile tüketici olarak belirtilmiştir. Bu bağlamda Türk Hukukundaki sözleşmenin nispiliği ilkesi gereği aracı hizmet sağlayıcıların mesafeli sözleşmelere ilişkin yükümlülüğü bulunmadığı söylenebilecektir.
Kanun ile bu hususun istisnası getirilmiş, satıcı ve/veya sağlayıcının mesafeli sözleşmeye aykırı eylemlerine aracı hizmet sağlayıcının sebebiyet verdiği hallerde her bir işlemden dolayı sorumlu olacakları düzenlenmiştir.
Kanun öncesi uygulamada satıcı ve/veya sağlayıcının mesafeli sözleşmeye aykırı eylemlerine aracı hizmet sağlayıcının sebebiyet verdiği hallerde satıcı ve/veya sağlayıcı tüketici talepleri bakımından rücu mekanizmasını kullanabilmekte ise de tüketicilerin doğrudan aracı hizmet sağlayıcının sorumluluğuna gitme hakkı bulunmamaktaydı. 1 Ekim 2022 tarihi itibariyle tüketiciler de bu hallerde aracı hizmet sağlayıcının sorumluluğuna gidebilecektir.
- İşlem kayıtlarının saklanması ve gerekmesi halinde ilgililere sunulması düzenlenmiştir.
Uygulamada, aracı hizmet sağlayıcılarının, Elektronik Ticarette Aracı Hizmet Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik'te ("Yönetmelik") yer alan şikayet hükümleri kapsamında alıcı tarafından yapılan şikayetler kapsamında talep edilen bilgi ve belgeleri Ticaret İl Müdürlüğü'ne sunma yükümlülüğü bulunmaktadır.
Kanun ile aracı hizmet sağlayıcılarının paylaşmakla yükümlü oldukları kayıtların sunulacağı yetkili mercilerin kapsamı genişletilmiş, aracı hizmet sağlayıcılarına tüketicilerin satıcı veya sağlayıcılar ile yaptıkları işlemlere ilişkin kayıtların istenmesi halinde tüketiciler ve/veya yetkili kamu kurum ve kuruluşlarına sunulması yükümlülüğü getirilmiştir.
- Tüketicinin isteği veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin süre istisnası
Bilindiği üzere satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin siparişinin kendisine ulaştığı andan itibaren taahhüt edilen süre içinde mal satışına ilişkin edimini 30 gün içerisinde yerine getirme yükümlülüğü bulunmaktadır.
Kanun ile tüketicinin isteği veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin 30 gün içerisinde yerine getirilme yükümlülüğü bakımından bir istisna tanınmış, bu ürünlerin satışına ilişkin edimin yerine getirilmesi için azami süre sınırı kaldırılmıştır.
B. Tüketici Hakem Heyeti Parasal Sınırları
Kanun ile tüketici hakem heyetlerine başvuru zorunluluğunu Tüketici Kanunun'da yer alan ilçe ve il tüketici hakem heyetlerine ilişkin parasal sınıra ilişkin ayrımın kaldırılmış olduğu görülmektedir.
Tüketici hakem heyeti bulunmayan illerde ise başvuruların İlçe Kaymakamlığı'na yapılması düzenlenmiştir.
Bunun yanı sıra 2022 yılı için tüketici hakem heyetlerine zorunlu başvuru üst sınırı, 15.430 TL'den 30.000 TL'ye yükseltilmiştir.
C. İdari Yaptırımlar
Kanun gerekçesinde, Tüketici Kanunu'na aykırılık halleri için öngörülmüş idari para cezaları, fiilin ağırlığı, failin kusuru ve ekonomik durumu dikkate alınarak ve orantılılık, ölçülülük ve caydırıcılık ilkeleri gözetilerek yeniden düzenlendiğine yer verilmiştir.
Kanun ile Tüketici Kanun'da yer alan idari para cezalarının tutarları yeniden düzenlenmiş olup Kanun ile düzenlenen yeni hükümlere aykırılık halinde uygulanacak idari para cezaları da eklenmiştir.
D. İdari Para Cezaları
E. Değerlendirme
Tüm dünyayı etkileyen pandemi süreciyle beraber e-ticaret sektörünün başta olmak üzere ticari hayatta pek çok değişim ve gelişim yaşanmaktadır. Ticari hayatta yaşanan bu gelişmelerle beraber internet üzerinden yapılan satışlarda tüketicinin haklarının korunması ve hizmet sağlayıcıları tarafından yürütülen faaliyetlerdeki sorumluluklarının belirlenmesi önem taşımaktadır.
Kanun koyucu tarafından mesafeli sözleşmelerin büyük bir kısmının e-ticaret platformu olarak faaliyet gösteren aracı hizmet sağlayıcılar üzerinden gerçekleştirilmekte olduğu hususu da dikkate alınarak, bunların aracılık ettikleri mesafeli sözleşmelerden dolayı tüketicilere karşı sorumluluklarının temas ettikleri oranda düzenlenmesinin tüketicilerin ve bir oranda satıcı ve sağlayıcıların uygulamada yaşadıkları birçok soruna çözüm oluşturacağı kanaatindeyiz.
Aracı hizmet sağlayıcılar, satıcı ve sağlayıcılar tarafından gerekli uyum çalışmalarının 1 Ekim 2022 tarihine kadar yerine getirilmesi gerektiğini de paylaşmak isteriz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
