Ülkemizde 17/08/1999 ve 12/11/1999 yillarinda meydana gelen iki deprem sonrasinda çok sayida can kaybi ve mal varligi zararlari meydana gelmistir. Bu yasananlarin akabinde, Türkiye depreme yönelik yeni yasal düzenlemeler yapmistir ve bunlardan bir tanesi de "Zorunlu Deprem Sigortasi" uygulamasidir. Ülkemizde yasanan ve herkesi yasa bogan en son 06.02.2023 tarihli Kahramanmaras depreminden sonra ise bu uygulama tekrardan gündeme gelmistir.

Dask Nedir?

DASK (Dogal Afet Sigortalar Kurumu), 17 Agustos 1999 Istanbul depreminin ardindan ülkemizde vatandaslar için kurulmus Zorunlu Deprem Sigortasi edindirme, uygulama ve yönetimi faaliyetlerinden sorumlu kamu tüzel kisiligine haiz bir kamu kurumudur.

DASK'in kurulmasina iliskin ilk düzenleme 27 Aralik 1999 tarih ve 23919 sayili T.C. Resmî Gazete' de yayimlanan 587 sayili "Zorunlu Deprem Sigortasina Dair Kanun Hükmünde Kararname"1 olup; daha sonrasinda 09/05/2012 tarihli 6305 sayili Afet Sigortalar Kanunu (Afet Kanunu) ile yeniden düzenlenmistir.

Kural olarak sözlesmeler kisilerin sözlesme serbestisi ilkesi üzerine kuruludur.2 Fakat, sigorta sözlesmesi bir özel hukuk sözlesmesi olmasina ragmen kamu menfaatinin gerektirdigi hallerde belirli bir alanda bu sözlesmelerin kurulmasi zorunlu tutulabilir.3

Bunlardan birisi olan Zorunlu Deprem Sigortasi, 6305 sayili Afet Sigortalar Kanunu (Afet Kanunu) Madde 2 (g)'de tanimlanmis olup; "Binalarda depremin dog?rudan neden oldug?u maddi zararlar ile deprem nedeniyle ortaya c?ikan yangin, infilak, dev dalga (tsunami) ve yer kaymasi sonucu olus?an maddi zararlari teminat altina alan zorunlu sigorta" olarak ifade edilmektedir.4

Bu durumda, Zorunlu Deprem Sigortasi, teminat kapsaminda olan bir binanin depremin meydana getirdigi hasarlari karsilamaya yönelik bir teminat sistemi iken, DASK zorunlu deprem sigortasi poliçelerinde belirtilmis limitler dahilinde hak sahiplerinin ugradiklari zararlari nakit olarak karsilayan kurumdur.5

DASK'in ve zorunlu sigorta sisteminin sag?likli bir s?ekilde ve amac?lanan hususlari gu?vence altina alacak bic?imde c?alis?masini sag?lamak, Hazine Mu?stes?arlig?i'nin go?rev alanina dahil edilmis? olup; tu?m hesap, is?lem ve harcamalari Hazine Mu?stes?arlig?i tarafindan her yil denetlenmektedir.6

DASK'in temel amaçlari; zorunlu sigorta kapsamindaki tüm konutlari o?denebilir bir prim kars?ilig?inda sigorta kapsamina almak, devletin depremlerden kaynaklanan mali^ yu?ku?nu? azaltmak, sigorta yoluyla risk paylas?imini sag?lamak, sigorta sistemini sag?likli yapi u?retiminde bir arac? olarak kullanmak, deprem hasarlarinin kars?ilanmasi ic?in uzun vadeli kaynak birikimini temin etmek olarak ifade edilebilir.7

Sigortanin Kapsamina Dahil Olan ve Olmayan Yerler

Sigortanin kapsami önceki haliyle 587 sayili Zorunlu Deprem Sigortasina Dair Kanun Hükmünde Kararname ile simdiki haliyle ise 6305 sayili Afet Sigortalar Kanunu (Afet Kanunu) ile belirlenmistir.

Sigorta Kapsaminda Olan Yerler

6305 sayili Afet Sigortalari Kanunu gereg?ince, as?ag?ida tanimlanmis? binalar, sigorta kapsaminin içinde yer almaktadir:8

  • Tapuya kayitli ve o?zel mu?lkiyete tabi tas?inmazlar u?zerinde mesken olarak ins?a edilmis? binalar,
  • 634 sayili Kat Mu?lkiyeti Kanunu kapsamindaki bag?imsiz bo?lu?mler,
  • Bu binalarin ic?inde yer alan ve ticarethane, bu?ro ve benzeri amac?larla kullanilan bag?imsiz bo?lu?mler,
  • Dog?al afetler nedeniyle devlet tarafindan yaptirilan veya verilen kredi ile yapilan meskenler,

Ayrica, yukaridaki kosullara uyan;

  • Kat irtifaki tesis edilmis? binalar,
  • Tapuda henu?z cins tashihi yapilmamis? ve tapu ku?tu?g?u?nde vasfi "arsa vs." olarak go?ru?nen binalar,
  • Tapu tahsisi henu?z yapilmamis? kooperatif evleri,

Ic?in de gec?erlidir.

Sigorta Kapsaminda Olmayan Yerler

Asagida sayilan binalar ise zorunlu sigortanin kapsami disinda birakilmistir:9

  • 9/11/1983 tarihli ve 2946 sayili Kamu Konutlari Kanunu'na tâbi olan veya kamu hizmet binasi olarak kullanilan binalar ve bagimsiz bölümler,
  • Köy nüfusuna kayitli ve köyde sürekli oturanlarca köy yerlesik alanlari ve civarinda ve mezralarda yapilan binalar,
  • Tamami ticari veya sinai amaçla kullanilan binalar,
  • Projesi bulunmayan ve mühendislik hizmeti görmemis binalar,
  • Tasiyici sistemi olumsuz yönde etkileyecek sekilde tadil edildigi veya zayiflatildigi tespit edilen binalar,
  • Tasiyici sistemi olumsuz yönde etkileyecek sekilde ilgili mevzuata ve projeye aykiri olarak insa edilen binalar,
  • Yetkili kamu kurumlari tarafindan yikilmasina karar verilen binalar ile mesken olarak kullanima uygun olmayan, bakimsiz, harap veya metruk binalar.

Teminatin Kapsami

Zorunlu Deprem Sigortasi'nin teminat kapsaminin çerçevesini ise hak sahibi kisilerin sigorta kapsamindaki konutlarinin deprem sebebiyle ugradigi maddi zararlar çizmektedir.

Teminat Kapsaminda Olan Hal ve Durumlar Nelerdir?

Asagida sayilan haller zorunlu sigorta teminatinin kapsamindadir:

  • Depremin dogrudan neden oldugu maddi zararlar,
  • Deprem sonucu meydana gelen yangin, infilak, dev dalga (tsunami) ve yer kaymasi sonucu olus?an maddi zararlar,

Asagida belirtilen bina bölümleri de bir arada ya da ayri ayri teminat kapsamindadir:10

  • Temeller,
  • Ana duvarlar,
  • Bagimsiz bölümleri ayiran ortak duvarlar,
  • Bahçe duvarlari,
  • Istinat duvarlari,
  • Tavan ve tabanlar,
  • Merdivenler
  • Asansörler,
  • Sahanliklar,
  • Koridorlar,
  • Çatilar,
  • Bacalar.

Yapinin yukaridakilerle benzer nitelikteki tamamlayici bölümleri.

Teminat Kapsaminda Olmayan Hal ve Durumlar

Asagida sayilan haller ise zorunlu sigorta teminatinin kapsami disinda birakilmis olup Zorunlu Deprem Sigortasi'na ek olarak farkli konut sigortalari tercih edilebilecektir:11

  • Enkaz kaldirma masraflari,
  • Kar kaybi,
  • Is durmasi,
  • Kira mahrumiyeti,
  • Alternatif ikametgâh ve is yeri masraflari,
  • Mali sorumluluklar ve benzeri baskaca ileri sürülebilecek diger bütün dolayli zararlar,
  • Her türlü tasinir mal, esya ve benzerleri,
  • Tüm bedeni zararlar ve vefat,
  • Manevi tazminat talepleri,
  • Deprem ve deprem sonucu olusan yangin, infilak, tsunami veya yer kaymasinin disinda kalan hasarlar,
  • Depremden bagimsiz olarak, binanin kendi kusurlu yapisi nedeniyle zamanla olusmus zararlar.

Zorunlu Deprem Sigortasi bir zarar sigortasi olup yalnizca malikin mülkiyet menfaatinin konu edildigi bir mal sigortasidir. Bu sebeple söz konusu binanin hafif/agir hasarli hale gelmesi ya da çökmesi durumunda meydana gelecek bedensel zararlar bu kapsamda degildir.

Taraflarin Yükümlülükleri Nelerdir?

Zorunlu Deprem Sigortasinin taraflarini sigorta yaptiran mülkiyet sahibi ile DASK (Dogal Afet Sigortalari Kurumu) olusturmaktadir. O halde taraflarin yükümlülükleri incelendiginde riziko tasima borcu DASK'a aittir.

Sigortalinin ise Zorunlu Deprem Sigortasi Genel Sartlari B.1/1.1 geregince rizikonun gerçeklestigi ögrenildigi tarihten itibaren 15 gün içinde DASK'a veya kurum adina sözlesmeyi yapan sigorta sirketine hasar bildirim ve asagida detaylica incelenecek olan belgeleri temin etme yükümlülügü bulunmaktadir.

Rizikonun Gerçeklesmesi Durumunda Taraflarin Yükümlülükleri Nelerdir?

Rizikonun gerçeklesmesi hali sigortasi yapilan binalarda depremin dog?rudan neden oldug?u maddi zararlar ile deprem nedeniyle ortaya c?ikan yangin, infilak, dev dalga (tsunami) ve yer kaymasi sonucu olus?an maddi zararlar olarak nitelendirilmektedir. Bu durumda taraflarin deprem sonrasindaki yükümlülükleri ayri ayri incelenmelidir.

Riziko Tasima Borçlusu DASK'in Yükümlülükleri Nelerdir?

Rizikoyu tasima borçlusu Dogal Afet Sigortalari Kurumu (DASK) deprem sonrasi gerçeklesen maddi zararlar nedeniyle sigorta tazminati borcunu ödemekle yükümlüdür. Ayrica Zorunlu Deprem Sigortasi Genel Sartlari B.3/3.3 geregince DASK hasar miktarina iliskin belgelerin kendisine verilmesinden itibaren mümkün olan en kisa süre içerisinde gerekli incelemeleri tamamlayip hasar ve tazminat miktarini tespit ederek sigortaliya bildirmek zorundadir.12

Tazmin Yükümlülügünün Sinirlari Nelerdir?

Dogal Afet Sigortalari Kurumu'nun (DASK) rizikoyu tasima borçlusu olarak tazminat sorumlulugu Türk Ticaret Kanun'unda düzenlenmektedir. TTK madde 1461/1 c.1 geregince DASK'in sorumlulugu her halükârda sigorta bedeli ile sinirlidir.13

Söz konusu teminat tutari ve tespiti Afet Kanunu madde 13'te "Zorunlu deprem sigortasina ilis?kin tarife ve talimatlar ile azami teminat tutari her yil Bakan tarafindan belirlenir ve Resmi^ Gazetede yayimlanir. Sigorta primlerinin tespitinde; binanin yu?zo?lc?u?mu?, ins?aat tu?ru? ve kalitesi, binanin u?zerinde bulundug?u arazinin zemin o?zellikleri, deprem riski ve benzeri unsurlar deg?erlendirilir." seklinde düzenlenmis olup gerekli hasar tespiti ve belgelerin tamamlanmasini takiben en geç otuz gün içinde ödenmektedir. Buna ek olarak zorunlu deprem sigortasina iliskin usul ve esaslar Hazine Müstesarligi tarafindan belirlenmektedir.

Son yapilan degisiklikler uyarinca 25/11/2022 tarihli Resmî Gazete'de yayimlanan Zorunlu Deprem Sigortasi Tarife ve Talimat Tebligi'nde betonarme yapilar için sigorta bedeli hesabina esas metrekare bedeli 3.106 TL; diger yapilar bakimindan ise 2.080 TL olarak belirlenmistir. Bunun yani sira mesken için verilecek olan azami teminat tutari ise yapinin tarzi dikkate alinmayarak 640.000 TL'ye çikarilmistir.14 Bu sekliyle sigorta bedelinde sinirli sorumluluk ilkesi DASK'in temin edecegi tazminat bakimindan benimsenmistir.

Sigorta degeri açisindan bir degerlendirme yapildiginda ise öncelikle sigorta degerinin taniminin ifade edilmesi gerekmektedir. Sigorta degeri, konutun riziko gerçeklestigi andaki gerçek degeridir. Zorunlu Deprem Sigortasi Genel Sartlari'na Zorunlu Deprem Sigortasi Genel Sartlari B.3.1 hükmü su sekilde ifade edilmektedir:

"Sigorta tazminin hesabinda, tam veya kismi hasar olmasina bakilmaksizin, rizikonun gerçeklestigi tarihte, benzer yapi özellikleri göz önünde bulundurularak, piyasanin rayiçlerine göre hesaplanan yeniden yapim maliyeti esas alinir."

Bu husus iliskin bir düzenleme olmasa da uygulamada sigorta degeri binanin piyasa rayiçlerine göre hesaplanan yeniden yapim maliyetine denk gelmektedir. Yargi kararlari incelendiginde ise Sigorta Tahkim Komisyonu 08/09/2021 tarihli 2021/122528 sayili karari geregince Sigorta Tahkim Komisyonu Silivri merkezli 5.8 depremi neticesinde agir hasarli olarak kaydedilen binaya iliskin sigorta tazmini bilirkisilerce su sekilde hesaplanmistir:16

"(...) Hasar miktari su sekildedir; evin ekspertiz raporunda belirtilen alani 90 m²'dir ve Çevre ve Sehircilik Bakanliginin 2021 yilinda yayinladigi listeden "3B" sinifinda yer almaktadir. Binanin yeniden yapilanma bedeli binanin rayiç degerlerine göre hesaplanmakta olup, zorunlu deprem sigortasi genel sartlarinin B.3.1 maddesine göre bedeli 162.000, -TL'dir."

Sigorta bedelinde muafiyet açisindan bir inceleme yapildiginda ise Zorunlu Deprem Sigortasi Tebligi'nin 5. Maddesi geregince;

"Her bir hasarda, sigorta bedelinin %2'si oraninda tenzili muafiyet uygulanir. Dogal Afet Sigortalari kurumu hasarin bu sekilde bulunan muafiyet miktarini asan kismindan sorumludur."17

Bu durumda sigorta bedeli hesaplandiktan sonra muafiyetin de uygulanarak temin edilecek bedelin hesaplanmasi gerekmektedir.

Sigortalinin Yükümlülükleri Nelerdir?

Kural olarak deprem nedeniyle maddi zarara ugrayan sigortalinin rizikonun gerçeklestigi ya da ögrenildigi tarihten itibaren on bes gün içerisinde DASK'a bildirim yükümlülügü bulunmaktadir (Zorunlu Deprem Sigortasi Genel Sartlari B.1/1.1). Fakat Kahramanmaras merkezli son deprem nedeniyle DASK resmi internet sitesinde hasar bildirimleri ALO Dask 125, e-devlet ve dask.gov.tr adreslerinden süresiz olarak yapilabilecektir.18

Hasar bildiriminin yani sira belgelerin temini Türk Ticaret Kanunu (TTK) madde 1447/1 c.1'de düzenlenmistir:

"Sigorta ettiren, rizikonun gerçeklesmesinden sonra, sözlesme uyarinca veya sigortacinin istemi üzerine, rizikonun veya tazminatin kapsaminin belirlenmesinde gerekli ve sigorta ettirenden beklenebilecek olan her türlü bilgi ile belgeyi sigortaciya makul bir süre içinde saglamak zorundadir."

Isbu madde geregince gerekli belgelerin temini için sigortali veya sigortaci talepte bulunabilmektedir. Deprem sebebiyle meydana gelen teminat kapsamindaki maddi zararlarin tazmini için gerekli belgeler ise yine DASK'in resmi internet sitesinde siralanmistir:19

  • Hasar Bildirimi (T.C kimlik veya poliçe numarasi ile),
  • Güncel Tapu Bilgisi,
  • Hasar Yeri Açik Adresi (Eksper gönderimi ve degerlendirmesinin kolayligi için),
  • Sigortali Telefonu (Sabit ve/mobil telefon).

Ayrica, sigortali bina üzerinde Zorunlu Deprem Sigortasi poliçesinin yani sira deprem teminati içeren baska bir sigorta poliçesi de bulunuyorsa, bu konuda DASK'a bilgi verilmelidir. Son olarak bu belgelerin sunulmasi bakimindan belirlenen süreler mevcut halde dikkate alinmamaktadir.

Zaman Asimi

Sigorta sözlesmesinden dogan bütün talepler, sözlesmenin sona ermesinden itibaren iki yilda zamanasimina ugramaktadir (Zorunlu Deprem Sigortasi Genel Sartlari C.7).

Sigorta Tazminatinin Ödenmesi

Sigorta tazminatinin ödenmesine iliskin düzenleme DASK Genel Sartlari B.4. maddesinde düzenlenmektedir. Söz konusu hüküm geregince;

"Tazminat miktarinin yasa ve bu poliçe hükümlerine göre tespit edilmesinden sonra DASK, sigorta bedelini asmamak kaydiyla kesinlesmis olan tazminat miktarini en geç takip eden bir ay içerisinde hak sahibine ödemek zorundadir."

Ancak, sigorta tazminatinin ödenmesine iliskin Türk Ticaret Kanunu madde 1427/2'de 45 günlük bir süre öngörülmüstür. DASK Genel Sartlari her ne kadar özel düzenleme olarak kabul edilip öncelikli uygulanmasi gerekse de arastirmalarin tamamlanmasi açisindan üst süre öngörülmesi gerektigi ve TTK'nin uygulama alani bulmasinin sigortali açisindan daha lehe bir durum teskil edecegi doktrinde yer almaktadir.20

Son olarak, DASK Genel Sartlari'nin ayni maddesinin ikinci fikrasina göre deprem sonrasinda sigortaliya avans ödenmesi mümkün kilinmis ve söz konusu avansin esaslarinin da Hazine ve Maliye Bakanligi'nca tespit edilecegi belirtilmistir.

Kaynakça

  • 29935 sayili Resmi Gazete, Zorunlu Deprem Sigortasi Tarife ve Talimat Tebligi.
  • 3204 sayili Resmi Gazete, Zorunlu Deprem Sigortasi Tarife Ve Talimat Tebliginde Degisiklik Yapilmasina Iliskin Teblig.
  • 587 sayili Zorunlu Deprem Sigorta'sina Dai?r Kanun Hu?kmu?nde Kararname.
  • 6098 sayili Türk Borçlar Kanunu.
  • 6102 sayili Türk Ticaret Kanunu.
  • Afet Sigortalari Kanunu.
  • DASK Resmi Sitesi.
  • Sigorta Tahkim Komisyonu, Hakem Karar Dergisi, 08/09/2021 tarihli 2021/122528 sayili Sigorta Tahkim Komisyonu karari, (http://www.sigortatahkim.org/files/karardrgs47.pdf)
  • Doç. Dr. Cüneyt Süzel, Dr. Ögr. Üy. Venüs Cömert, Ar. Gör. Günes Karol Isiklar, "Zorunlu Deprem Sigortasina Iliskin Bilgi Notu" Istanbul Bilgi Üniversitesi Deniz Hukuku Arastirma Merkezi.
  • Dog?an B., "Tu?rkiye'de Afet Yo?netim Politikalarinin Analizi: Paydas?lar, Etkinlik ve Sorunlar", Sakarya U?niversitesi Kamu Politikalari C?alis?tayi Bildiriler Kitabi, 16-18 Eylu?l 2015, s. 7; Gu?rlek, a.g.e., s. 39.

Referanslar

  • 1. 587 sayili Zorunlu Deprem Sigorta'sina Dai?r Kanun Hu?kmu?nde Kararname
  • 2. Türk Borçlar Kanunu (TBK) Madde 26.
  • 3. Doç. Dr. Cüneyt Süzel, Dr. Ögr. Üy. Venüs Cömert, Ar. Gör. Günes Karol Isiklar, "Zorunlu Deprem Sigortasina Iliskin Bilgi Notu" Istanbul Bilgi Üniversitesi Deniz Hukuku Arastirma Merkezi.
  • 4. Afet Sigortalari Kanunu
  • 5. DASK Resmi Sitesi
  • 6. Afet Sigortalar Kanunu
  • 7. Dog?an B., "Tu?rkiye'de Afet Yo?netim Politikalarinin Analizi: Paydas?lar, Etkinlik ve Sorunlar", Sakarya U?niversitesi Kamu Politikalari C?alis?tayi Bildiriler Kitabi, 16-18 Eylu?l 2015, s. 7; Gu?rlek, a.g.e., s. 39.
  • 8. 6305 sayili Afet Sigortalari Kanunu, Madde 10/1.
  • 9. 6305 sayili Afet Sigortalari Kanunu, Madde 10/2.
  • 10. DASK Resmi Sitesi, Sigorta Teminati ve Kapsami.
  • 11. DASK Resmi Sitesi, Sigorta Teminati ve Kapsami.
  • 12.Dask Resmi Sitesi, Zorunlu Deprem Sigortasi Genel Sartlari.
  • 13. Türk Ticaret Kanunu (TTK) Madde 1461.
  • 14. 3204 sayili Resmi Gazete, Zorunlu Deprem Sigortasi Tarife Ve Talimat Tebliginde Degisiklik Yapilmasina Iliskin Teblig.
  • 15. Dask Resmi Sitesi, Zorunlu Deprem Sigortasi Genel Sartlari.
  • 16. Sigorta Tahkim Komisyonu, Hakem Karar Dergisi, 08/09/2021 tarihli 2021/122528 sayili Sigorta Tahkim Komisyonu karari.
  • 17. 29935 sayili Resmi Gazete, Zorunlu Deprem Sigortasi Tarife Ve Talimat Tebligi .
  • 18. DASK Resmi Sitesi, Hasar Ihbar Noktalari.
  • 19. DASK Resmi Sitesi, Hasar Ihbarinda Istenen Belgeler.
  • 20. Doç. Dr. Cüneyt Süzel, Dr. Ögr. Üy. Venüs Cömert, Ar. Gör. Günes Karol Isiklar, "Zorunlu Deprem Sigortasina Iliskin Bilgi Notu" Istanbul Bilgi Üniversitesi Deniz Hukuku Arastirma Merkezi.

Diger Makalelerimiz:

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.