I. Giriş
Küreselleşmenin bir sonucu olarak ortaya çıkan ekonomik krizlerden ve salgın gibi zorlayıcı sebeplerden ekonomik olarak daha az etkilenmek amacıyla ülkemizde, önce kısa çalışma uygulaması mevzuata girmiş, Covid-19 Salgınıyla birlikte ismini sıkça duymaya başladığımız nakdi ücret desteği hayata geçirilmiştir.
Bu çalışmada, Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edilen Covid-19 Salgını sonrası uygulamada sıklıkla karşılaştığımız kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği uygulamalarını ve bu uygulamalardan nasıl yararlanılacağı açıklanmaktadır.
II. Kısa Çalışma Uygulaması Ve Kısa Çalışma Ödeneği
a. Kapsam
Kısa çalışma, ekonomik kriz ve zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkardığı bir kavramdır. Bu kavram, Türk çalışma mevzuatına ilk olarak 10.06.2003 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 4857 sayılı İş Kanunu'nun 65. maddesinde yer almak suretiyle girmiştir. Uygulanmasında yaşanabilecek bazı aksaklıkları gidermek ve işsizlik fonuyla ilişkilendirmek amacıyla kısa çalışma düzenlemesi, 5763 sayılı Kanunun 18. maddesi ile 4447 sayılı Kanuna eklenen ek-2'nci madde ile 26.05.2008 tarihinde yürürlüğe girmek üzere İş Kanunu kapsamından çıkarılarak 4447 sayılı İşsizlik Kanunu kapsamına dahil edilmiştir. Bu şekilde hem kısa çalışma ödeneklerinin işsizlik fonundan karşılanacağı hüküm altına alınmış hem de Basın ve Deniz İş Kanunları ile Borçlar Kanunu kapsamında çalışan diğer işçiler için de uygulanabilir hale gelmesi sağlanmıştır.
Kısa çalışma düzenlemesi ile bir ekonomik krizde veya zorlayıcı bir sebebin varlığı halinde işçilerin işten çıkartılması yerine, tamamının veya bir kısmının geçici olarak ücretsiz izine çıkarılması suretiyle “geçici bir işsizlik” olarak nitelenerek işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği almaları öngörülmektedir.
Kısa çalışma yapılabilmesi için öncelikle genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerin varlığından söz etmek gerekmektedir. Zorlayıcı sebep, işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkan bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade etmektedir.
Kısa çalışma, üç ayı geçmemek üzere (Kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir) yukarıda anlatılan gerekçelerle; işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılmasını veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulmasını ifade etmektedir.
b. Kısa Çalışma İŞKUR ve SGK Uygulaması
İşyerinde kısa çalışma yapılmasını talep eden işveren, derhal gerekçeleri ile birlikte İŞKUR birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına yazılı bildirimde bulunmalıdır. İşveren bildiriminde; genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerin işyerine etkilerini ve zorlayıcı sebebin ne olduğunu, işyerinin unvanını, adresini, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasını, işyeri İŞKUR numarasını ve sosyal güvenlik işyeri sicil numarasını belirtmek, kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi İŞKUR birimine teslim etmek zorundadır.
İşverenin bu talebi, İŞKUR birimi tarafından sebep ve şekil yönünden değerlendirilmekte akabinde uygunluk tespiti (İşverenin kısa çalışma talebinin uygunluğuna ilişkin iş müfettişleri tarafından yapılan inceleme faaliyetlerini ifade etmektedir) yapılması amacıyla iş müfettişlerine gönderilmektedir. Uygunluk tespiti sonucu İŞKUR birimince işverene bildirilmekte ve işveren durumu, işyerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan etmekte veya işçilere yazılı bildirim yapmakta ve varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına bildirmektedir. Ancak, 4447 sayılı Kanuna 7244 sayılı Kanunun 8'nci maddesiyle eklenen geçici 25'nci madde ile; Covid-19 Salgını sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilmektedir.
Uygunluk tespiti yapıldıktan sonra, kısa çalışma uygulanacak işçi listesinin değiştirilmesine ve/veya işyerinde uygulanan kısa çalışma süresinin arttırılmasına yönelik işveren talepleri, yeni başvuru olarak değerlendirilmektedir.
İşverenin yaptığı kısa çalışma talebinin uygun bulunması halinde şartları taşıyan işçilere İşsizlik Sigortası Fonundan kısa çalışma ödeneği ödenmektedir. İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, hizmet akdinin feshi hariç işsizlik ödeneği hak etme koşullarını (İşten ayrılmadan önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan, son 3 yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışılması) sağlaması gerekmektedir. Ancak, Covid-19 Salgını kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular için 4447 sayılı Kanuna 7226 sayılı Kanunun 41'nci maddesiyle eklenen geçici 23'ncü madde ile;
- işsizlik ödeneği hak etme koşullarını sağlaması gerekliliği kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün ve
- hizmet akdine tabi olanlardan, son 3 yıl içinde en az 450 gün sigortalı olanlar
şeklinde yumuşatılmıştır.
Kisa Çalişma Ödeneği Ve Nakdi Ücret Desteği
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
