Giriş

Gerek devlet mahkemelerinde yargılama sürecinin uzun sürüyor olması gerekse de özellikle yabancılık unsuru olan ticari ilişkilerde, taraflardan birinin uyuşmazlığın diğer tarafın vatandaşı olduğu devletin mahkemelerinde çözülmesini arzu etmiyor olması; tahkimi sıklıkla tercih edilen bir uyuşmazlık çözüm yöntemi haline getirmiştir. Özellikle son yıllarda milletlerarası ticari ilişkilerde mutad çözüm yöntemi, tahkim haline gelmiştir. Bir uyuşmazlığın tahkimde çözülebilmesi için tarafların arasında geçerli bir tahkim anlaşmasının bulunması gerekmektedir. Bu yazıda, tahkim anlaşmalarında yetki unsuru incelenecektir.

I. Tahkim Anlaşmaları Vekaleten Yapılabilir mi?

Yukarıda ifade edildiği üzere, bir uyuşmazlığın tahkimde çözülebilmesi için tarafların arasında geçerli bir tahkim anlaşmasının bulunması gerekmektedir. Tahkim anlaşmasının ayrı bir anlaşma olarak yapılabilmesi mümkün olduğu gibi, asıl sözleşmeye tahkim şartı konularak da yapılabilmesi mümkündür. Tahkim anlaşmasının geçerliliğinin, asıl anlaşmanın geçerliliğinden bağımsız olarak değerlendirilmesinin gerektiği kabul edilmektedir.1 Kural olarak, diğer hukuki işlemler gibi bir tahkim anlaşmasının da Türk Borçlar Kanunu ("TBK") madde 502-514 kapsamında vekaleten yapılabilmesi mümkündür.2

II. Tahkim Anlaşması Yapmak İçin Özel Yetki Gerekir mi?

Vekaleten yapılacak bir tahkim anlaşması için gerekli olan yetkinin, vekaletnamede özel olarak öngörülmüş olmasının gerekip gerekmediğine ilişkin olarak farklı hukuk sistemlerinde farklı düzenlemeler öngörülmüştür.3 Örneğin; İsviçre, Hollanda, Birleşik Krallık ve ABD gibi ülkelerin hukuk sistemlerinde; tahkim anlaşması akdedebilmek için vekaletnamede özel yetkinin bulunması gerekmemektedir.4 Ancak İtalya, İspanya, Belçika, Avusturya, İsveç, Mısır gibi ülkelerin hukuk sistemlerinde tahkim anlaşması akdedebilmek için vekaletnamede özel yetkinin bulunması gerekmektedir.5 Türk hukukunda da tahkim anlaşması yapmak için vekaletnamede özel yetkinin bulunması gerekmektedir.6

Konuyla ilgili olarak Türk hukukunda öngörülmüş düzenlemelerden bahsedecek olursak; TBK madde 504/3'ten ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu ("HMK") madde 74'ten bahsetmemiz gerekir. TBK madde 504/3 uyarınca; vekilin; özel olarak yetkili kılınmadıkça hakeme başvurması mümkün değildir. Eğer bahse konu vekil bir avukat ise bu durumda HMK madde 74 de uygulama alanı bulacaktır. HMK madde 74 uyarınca; açıkça yetki verilmemiş ise vekilin; tahkim ve hakem sözleşmesi yapması mümkün değildir.

Görüldüğü üzere Türk hukukunda, vekalet yoluyla bir tahkim anlaşması yapılabilmesi için vekaletnamede özel yetkinin bulunması gerekmektedir. Bu kural gerek TBK'da gerekse de HMK'da açıkça hüküm altına alınmıştır.

III. Yetkisizliğin Sonuçları

Usulüne uygun şekilde yetkilendirilmemiş olan bir kişinin tahkim anlaşması akdetmesi halinde ise söz konusu hukuki işlem TBK uyarınca noksanlıkla sakat olacaktır. TBK madde 46 uyarınca; bir kimse yetkisi olmadığı halde temsilci olarak bir hukuki işlem yaparsa, bu işlem ancak onandığı takdirde temsil olunanı bağlayacaktır. Aynı madde uyarınca; yetkisiz temsilcinin kendisiyle işlem yaptığı diğer taraf, temsil olunandan, uygun bir süre içinde bu hukuki işlemi onayıp onamayacağını bildirmesini isteyebilecektir. Bu süre içinde işlemin onanmaması durumunda ise diğer taraf bu işlemle bağlı olmaktan kurtulacaktır.

Sonuç

Yukarıda açıklanmış olduğu üzere, tahkim anlaşmalarının da diğer hukuki işlemler gibi vekaleten yapılması mümkündür. Ancak bu işlem için vekaletnamede özel yetkinin bulunmasının gerekip gerekmediği hususu tereddüt oluşturabilmektedir. Bunun için, farklı ülkelerin hukuk sistemlerinde farklı düzenlemeler bulunmakla birlikte; Türk hukukunda bu işlem için vekaletnamede özel yetkinin bulunmasının gerektiği hususu TBK'nın ve HMK'nın ilgili hükümlerinde yer almaktadır. Usulüne uygun bir şekilde yetkilendirilmemiş kişinin bir tahkim anlaşması akdetmesi halinde, TBK'nın yetkisiz temsile ilişkin hükümleri uygulama alanı bulacaktır.

Footnotes

1. Bkz. Mustafa Erkan, "Tahkimin Ayrılabilirliği Prensibinin Asıl Sözleşmenin Yokluğu Durumunda Değerlendirilmesi", Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. VII, No: 1-2, 2013.

2. Fikret Eren, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Ankara, Yetkin, 2022, s. 735.

3. Melis Sılacı Korkmaz, New York Konvansiyonu Uyarınca Hakem Kararlarının Tenfizinde Tahkim Anlaşmasının Geçersizliği ve Tarafların Yetkisizliği, Bilgi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019.

4. Sibel Özel, Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri, İstanbul, Legal, 2008, s. 75-76.

5. A.e., s. 75-76.

6. Eren, a.g.e.., s. 735.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.