25.10.2017 tarih ve 30221 sayılı Resmi Gazete ile 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ("Yeni Kanun") yürürlüğe girmiş, böylece 5521 sayılı eski İş Mahkemeleri Kanunu yürürlükten kalkmış ve uygulaması son bulmuştur. Yeni Kanun'un arabuluculuk ile ilgili getirdiği hükümleri düzenleyen 3, 11 ve 12. Maddeleri 01.01.2018 tarihinden itibaren uygulama bulacak olup, diğer tüm maddeler ise yayım tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Bu makalede, Yeni Kanun'un arabuluculuk müessesi ile ilgili getirdiği yenilik ve değişikliklere değinilecektir.

Yeni Kanun'unun 3. Maddesi ile birlikte, kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda arabuluculuk kurumunun uygulanması zorunlu kılınmaktadır. Bu hükümle birlikte uygulamada doğrudan hukuk mahkemelerine başvurulmasının önü kapatılmış olup, ilk olarak arabuluculuk yolunun tüketilmesi zorunlu hale getirilmiştir.

Ancak, iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları söz konusu uygulamanın dışında tutulmuştur.

Yapılan yeni düzenleme uyarınca; ilk olarak başvurulması gereken arabuluculuk prosedürü sonucunda taraflarca anlaşmaya varılamadığına ilişkin arabulucu tarafından onaylanmış bir belgenin dava dilekçesine eklenmesi koşuluyla işçi ve işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade davalarının açılabileceği hükme bağlanmıştır.

Yeni Kanun, 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu'na getirdiği yeni düzenlemeyle Adalet Bakanlığı'nca adliyelerde arabuluculuk bürolarının kurulmasını öngörmektedir. Böylece, yukarıda belirtilen uyuşmazlıklara ilişkin olarak kişiler, adliyelerde yer alan ilgili bürolardan destek alabileceklerdir.

Yeni Kanun'da arabuluculuk süreci ile ilgili getirilen hükümlerden bazıları şu şekildedir:

  • İLK BAŞVURU: Arabuluculuk başvurusu, karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılacaktır.

Arabulucu, komisyon başkanlıklarına bildirilen listeden büro tarafından belirlenir. Ancak tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları halinde bu arabulucu görevlendirilir.

Arabuluculuğa başvuran taraf, kendisine ve elinde bulunması halinde karşı tarafa ait her türlü iletişim bilgisini arabuluculuk bürosuna verir. Büro, tarafların resmi kayıtlarda yer alan iletişim bilgilerini araştırmaya da yetkilidir. İlgili kurum ve kuruluşlar, büro tarafından talep edilen bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdür.

  • TARAFLARI DAVET: Arabulucu elindeki bilgiler itibarıyla her türlü iletişim vasıtasını kullanarak görevlendirme konusunda tarafları bilgilendirir ve ilk toplantıya davet eder.
  • YETKİ İTİRAZI: Arabulucu, görevlendirmeyi yapan büronun yetkili olup olmadığını kendiliğinden dikkate alamaz. Karşı taraf en geç ilk toplantıda, yerleşim yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin belgelerini sunmak suretiyle arabuluculuk bürosunun yetkisine itiraz edebilir. Bu durumda arabulucu, dosyayı derhal ilgili sulh hukuk mahkemesine gönderilmek üzere büroya teslim eder. Mahkeme, harç alınmaksızın dosya üzerinden yapacağı inceleme sonunda yetkili büroyu kesin olarak karara bağlar ve dosyayı büroya iade eder.

Yetki itirazının reddi durumunda aynı arabulucu yeniden görevlendirilir ve süreler yeni görevlendirme tarihinden başlar. Yetki itirazının kabulü durumunda ise kararın tebliğinden itibaren 1 hafta içinde yetkili büroya başvurulabilir. Bu takdirde yetkisiz büroya başvurma tarihi yetkili büroya başvurma tarihi olarak kabul edilir.

  • İLK TOPLANTIYA KATILMAMA: Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca, bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır.
  • ARABULUCULUK GÖRÜŞMELERİNİN SÜRESİ VE SONUÇLANDIRILMASI: Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren 2 hafta içinde sonuçlandırmak zorundadır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla 1 hafta uzatılabilir.

Arabulucu, taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılması veya varılamaması hallerinde arabuluculuk faaliyetini sona erdirir ve son tutanağı düzenleyerek durumu derhal arabuluculuk bürosuna bildirir.

Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez.

Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. İşverenin yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı imzalayabilir.

  • MASRAFLAR: Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları halinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin İkinci Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda ücret, Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz. İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde tarafların anlaşmaları durumunda, arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde işçiye işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı, Tarifenin İkinci Kısmı uyarınca üzerinde anlaşılan miktar olarak kabul edilir.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya 2 saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hallerinde, iki saatlik ücret tutarı Tarifenin Birinci Kısmına göre Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenir. İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları halinde ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde Tarifenin Birinci Kısmına göre karşılanır. Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen ve taraflarca karşılanan arabuluculuk ücreti, yargılama giderlerinden sayılır.

Arabuluculuk bürosu tarafından yapılması gereken zaruri giderler; arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması halinde anlaşma uyarınca taraflarca ödenmek, anlaşmaya varılamaması halinde ise ileride haksız çıkacak taraftan tahsil olunmak üzere Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır.

  • Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin varlığı halinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurulduğunda, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenlerin arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılmaları ve iradelerinin birbirine uygun olması aranır.

Yeni Kanun ile 4857 sayılı İş Kanunu'nun 20. Maddesi'nde değişiklik yapılarak, iş sözleşmesi feshedilen işçinin, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren en geç 1 ay içinde işe iade talebiyle, yukarıda bahsettiğimiz yeni düzenleme uyarınca arabulucuya başvurması şart koşulmuştur.

Getirilen bu düzenleme ile, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması halinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, 2 hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir.

Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi halinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da resen tebliğinden itibaren 2 hafta içinde arabulucuya başvurulabilir.

İş hukuku alanındaki bu detaylı düzenlemelerin yanında kanun koyucu Yeni Kanun ile Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu'na başka önemli değişiklikler getirmiştir. Getirilen düzenleme uyarınca, arabuluculuk faaliyetinin yürütüldüğü bütün uyuşmazlıklar bakımından artık tarafların, avukatlarının ve arabulucunun birlikte imzaladığı anlaşma belgesi icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge kabul edilecektir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.