Giriş
İşbu çalışma 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ("6493 sayılı yasa") ve yönetmeliklerine ilişkin olarak yönetim kurulu üyeleri ve genel müdürün sorumluluğuna ilişkin düzenlemeleri tespit etmek ve bu konuda bilgi vermek için hazırlanmıştır.
Kanunun uygulamasına ilişkin yaptırımlar ve bunların uygulanma usulleri kanunun "Yaptırımlar, Soruşturma ve Kavuşturma Usulü" başlıklı yedinci bölümünde, 21'den 37'ye kadar olan maddeler ile düzenlenmiştir.
İşbu çalışmada, 6493 sayılı yasa ve ilgili yönetmeliklerde düzenlenen yaptırımların her biri ayrı bir başlık altında incelenecektir.
İlgili kanun maddeleri, okuma kolaylığı sağlamak adına dip not olarak ve başlıklarla ilişkilendirilerek metne eklenmiştir. Çalışmanın hazırlanmasında kanundaki sıra takip edilmiştir.
1. Kanuna, Kanuna İlişkin Düzenleme ve Kararlara Uymamak1
6493 sayılı yasada ayrıca bir ceza öngörülmediği hallerde; 6493 sayılı yasaya, yasanın yönetmeliklerine ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ("Kurul") kararlarına (tebliğ ve kararlar) uyulmaması halinde tüzel kişiye Kurul tarafından 20.000,-TL para cezası verilecektir. Söz konusu aykırılık neticesinde ilgili kişi bir menfaat elde ettiyse para cezası elde edilen menfaatinden iki katından az olmayacaktır.
Eğer aykırılık içeren ilgili davranış ceza verilinceye kadar birden çok kez tekrarlandıysa (tekerrür hali) ceza iki kat olarak kesilir. Bu durumda eğer bir menfaat söz konusu ise ceza miktarı asgari elde edilen menfaatin üç katı olarak kesilir.
Ceza kesilmeden önce savunma alınır. Ceza kesildikten sonra bir ay içerisinde ödenmesi gerekmektedir. Cezaya karşı idari dava açılabilir.
Cezanın muhatabı şirket yönetim kurulu veya genel müdür değil, şirkettir.
2. İzinsiz faaliyette bulunmak2
İzinsiz faaliyette bulunulması halinde izinsiz faaliyette bulunan kişiler; eğer izinsiz faaliyette bulunan bir tüzel kişiyse, tüzel kişinin yetkilileri bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaktır.
İzni varmış şekilde kamuoyuna intiba uyandıracak davranışlarda bulunan kişiler (eğer tüzel kişi ise tüzel kişinin yetkilileri) bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaktır.
İzinsiz faaliyette bulunanın ya da izin varmış gibi intiba uyandıranın bir iş yeri olması halinde iş yerinin iki aydan altı aya kadar kapatılması, tekerrür halinde sürekli olarak kapatılmasına karar verilebilir.
İşbu yaptırım, faaliyet izni iptal edilen kuruluşların faaliyetlerine devam etmeleri halinde de uygulanır.
3. Denetim ve gözetim faaliyetlerini engellemek ve istenilen bilgileri vermemek3
Kurum tarafından yapılan denetim ve gözetim görevlerinin yerine getirilmesini engelleyen kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
Kurum tarafından, denetim ve gözetim faaliyetleri çerçevesinde, istenen belgeleri vermeyen kişi üç aydan bir yıla kadar hapis ve bin beş yüz güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
4. Gerçeğe aykırı beyanda bulunmak4
Bu madde kapsamında beyanda bulunmak tabiri ile: (1) kanunda gösterilen mercilere, (2) denetim ve gözetim faaliyetinde bulunan görevlilere ve mahkemelere sunulan veya (3) yayımlanan belgelerdeki ifadeler kastedilmektedir. Maddenin kapsamı oldukça geniştir.
Cezanın faili beyanın altında imzası bulunana kişi veya kişilerdir. Öngörülen ceza, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve iki bin güne kadar adli para cezasıdır.
5. Belgelerin saklanması ve bilgi güvenliği yükümlülüğüne aykırı davranmak5
Kanun kapsamındaki kuruluşlar 6493 sayılı kanun ile ilgili belge ve kayıtları en az on yıl süreyle, güvenli ve istendiği an erişime imkan sağlayacak şekilde yurt içinde saklar. Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemlerinin Yönetimine ve Denetimine İlişkin Tebliğ'in 16.maddesi uyarınca bilgi ve kayıtların yedeklerinin de yurt içinde saklanması gerekmektedir. Buna uymamanın cezası bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş yüz günden bin beş yüz güne kadar adli para cezası olarak düzenlenmiştir. Söz konusu cezalar şirket yetkililerine ilişkindir.
Ödeme aracını kullanmaya yetkili olanlar dışındaki üçüncü kişilerin ödeme aracı ile ilgili kişisel güvenlik bilgilerine erişimlerinin engellenmesi için gerekli önlemleri almayan, ödeme aracının ve ödeme aracı ile ilgili kişisel güvenlik bilgilerinin ödeme hizmeti kullanıcısına güvenli bir şekilde ulaştırılmasını sağlamayan kuruluşların görevlileri ve işlemi yapan kişilere bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası verilebilecektir.
İkinci paragrafta belirtilen suçun dikkatsizlik veya tedbirsizlik veya meslekte yetersizlik nedeniyle işlenmesi durumunda, suçta indirim yapılması düzenlenmiştir. Bu durumda ilgili kuruluşların görevlileri ve işlemi yapan kişiler bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaktır. Genel müdür ve yönetim kurulu üyeleri bakımından "dikkatsizlik" ve "mesleki yetersizlik" gibi hafifletici nedenlerinin kullanılması oldukça güç olacaktır.
6. Sırların açıklanması6
Sırların açıklanmasına ilişkin suçun muhtemel failleri görevden ayrılmış olsalar dahi, sıfat ve görevleri dolayısıyla öğrendikleri kuruluşa veya müşterilerine ait bilgiler bakımından (1) ortaklar, (2) yönetim kurulu üyeleri, (3) bunlar adına hareket eden kişiler (avukat, mali danışman, temsilci v.s.) ile görevlileridir. Dış hizmet sağlayıcıları da bu madde kapsamındadır.
Bu kişilerin sırları yetkili merciler (Kurum, Mahkeme, Savcılık ve diğer adli makamlar, Vergi Dairesi v.s.) dışında açıklamaları halinde bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası verilmesi öngörülmüştür.
7. İtibarın zedelenmesi7
Basın yayın araçları ile 6493 sayılı yasa kapsamındaki kuruluşların itibarını kırabilecek veya şöhretine ya da servetine zarar verebilecek bir hususa kasten sebep olanlar veya bu yolla asılsız haber yayanlar bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin günden iki bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılabilecektir.
Söz konusu eylem pekala tazminat davasına da konu edilebilecektir.
8. Elektronik para kuruluşlarının görevli ve ilgililerinin cezai sorumluluğu8
6493 sayılı yasada elektronik para kuruluşlarının:
- faaliyetlerini bankalar aracılığı ile yürütecekleri ve
- aldıkları fon kadar elektronik para ihraç edecekleri,
- kullanıcılar tarafından yatırılan fonları gecikmeksizin elektronik paraya çevrilerek kullanıma hazır hale getirecekleri,
- topladıkları fonları bankalar nezdinde açılacak ayrı bir hesapta kullanım süresi boyunca tutacakları ve söz konusu tutarın bankaca bloke edileceği,
- kredi verme faaliyetinde bulunmayacakları,
- elektronik parayı elinde bulundurma süresine bağlı olarak faiz veremeyecekleri ve herhangi bir menfaat sağlamayacakları,
- kurul tarafından yasaklanan diğer faaliyetlerde bulunmayacakları9 düzenlenmiştir. Buna aykırı davranan kuruluşun görevlileri ve ilgili kişilerinin bir yıldan üç yıla kadar hapis ile bin beş yüz güne kadar adli para cezası ile cezalandırılabilecekleri düzenlenmiştir.
9. İşlemlerin kayıt dışı bırakılması ve gerçeğe aykırı muhasebeleştirme10
Kuruluş tarafından işlemlerin kayda alınmaması veya gerçek mahiyetine uygun düşmeyen bir şekilde muhasebeleştirilmesinden dolayı bu belgeleri imzalayan kişi ve kişiler bir yıldan üç yıla kadar hapis ve iki bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
Bu suç, özellikle yönetim kurulu üyelerini, genel müdürü ve şirketin muhasebe yetkililerini ilgilendirmektedir.
10. Zimmet11
Kuruluş, yönetim kurulu üyeleri ve bunlar adına hareket eden kişiler ile görevliler, görevleri nedeniyle kendilerine teslim edilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu para ve para yerine geçen evrak veya senetleri veya diğer malları kendisinin ya da başkasının zimmetine geçirdikleri takdirde altı yıldan on iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılacaklardır. Ayrıca, zimmet suçunu işleyen ilgili kuruluşun uğradığı zararı karşılamaya mahkum edilecektir.
Zimmet suçunun hileli davranışlarla işlenmesi halinde asgari ceza on iki yıl hapis ve kuruluşun uğradığı zararın üç katından az olmamak kaydıyla yirmi bin güne kadar adli para cezası olarak düzenlenmiştir. Ayrıca, kuruluşun zararının ödenmesine mahkemece hükmedilecektir.
Suça ilişkin etkin pişmanlık hükümleri mevcuttur. Buna göre henüz soruşturma açılmadan veya mahkeme karar vermeden zimmete geçirilenler iade edilirse cezada belli oranlarda indirim yapılmaktadır.
Yine, zimmet konusu para veya para yerine geçen evrak ve senedin değerinin düşük olması indirim sebebi olarak düzenlenmiştir.
11. Soruşturma ve kovuşturma usulü12
"İzinsiz faaliyette bulunulmak", "denetim ve gözetim faaliyetlerini engellemek ve istenilen bilgileri vermemek" ve "belgelerin saklanması ve bilgi güvenliği yükümlülüğüne aykırı davranmak" suçlarından soruşturmanın yapılabilmesi, Kurum tarafından Cumhuriyet başsavcılığına yazılı başvuruda bulunulmasına bağlıdır.
"Belgelerin saklanması ve bilgi güvenliği yükümlülüğüne aykırı davranmak" bakımından ilgilerin Cumhuriyet başsavcılığına başvurması soruşturma açılması için gereken yazılılık şartını ortadan kaldırır.
Sonuç
6493 sayılı yasa, Bankacılık Kanunu'na nazaran daha dar olmakla birlikte, gerek yasa kapsamında faaliyet gösteren kuruluşlara gerekse bunların yönetim kurulu üyeleri, idarecileri ve çalışanlarına bir takım ceza hukuku yaptırımları öngörmüştür.
Bu suçlardan, yaptırımı bakımından en ağır olanı zimmet suçunun hileli davranışlarla işlenmesi halidir.
İçeriğinin değişken olması bakımından en dikkatle takip edilmesi gereken yaptırım ise kanunun 27.maddesinde düzenlenen "düzenleme ve kararlara uymamak" eylemidir.
Footnotes
1 Yaptırımlar, Soruşturma ve
Kovuşturma Usulü Düzenleme ve kararlara
uymamak
MADDE 27 – (1) Bu Kanunda ve bu Kanuna
dayanılarak çıkarılacak düzenlemelerde
ve alınan kararlarda yer alan ve bu Bölümde
ayrı bir cezai yaptırım öngörülmeyen
hususlara aykırı davranan ve ödeme hizmeti
sağlayıcısı olarak faaliyet gösteren
tüzel kişiler hakkında Kurulca, sistem
işleticisi olarak faaliyet gösteren tüzel
kişiler hakkında Bankaca yirmi bin Türk
Lirasından beş yüz bin Türk Lirasına kadar
idari para cezası verilir. Ancak, bu suretle menfaat temin
edilmiş olması hâlinde verilecek idari para
cezasının miktarı bu menfaatin iki katından az
olamaz. Bu kabahatlerden birinin idari yaptırım
kararı verilinceye kadar birden çok işlenmesi
hâlinde, ilgiliye bir idari para cezası verilir ve
verilecek ceza iki kat artırılır. Ancak, bu
kabahatin işlenmesi suretiyle bir menfaat temin edilmesi veya
zarara neden olunması hâlinde idari para
cezasının miktarı bu menfaat veya zararın
üç katından az olamaz.
(2) Birinci fıkra kapsamında alınan kararlar
gerekçeleri ile birlikte ilgili kuruluşa
bildirilir.
(3) İdari para cezasına, ilgilinin savunması
alındıktan sonra karar verilir. Savunma istendiğine
ilişkin yazının tebliğ tarihinden itibaren bir
ay içinde savunma verilmemesi hâlinde savunma
hakkından feragat edildiği kabul edilir.
(4) Bu Kanuna göre verilen idari para cezaları
kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde
ödenir.
2 İzinsiz faaliyette bulunmak
MADDE 28 – (1) Bu Kanuna göre
alınması gereken izinleri almaksızın sistem
işleticisi, ödeme kuruluşu veya elektronik para
kuruluşu gibi faaliyet gösteren gerçek
kişiler ile tüzel kişilerin görevlileri bir
yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin
güne kadar adli para cezası ile
cezalandırılır.
(2) Bu Kanuna göre alınması gereken izinleri
almaksızın ticaret unvanlarında, her türlü
belgelerde, ilan ve reklamlarda veya kamuoyuna yaptıkları
açıklamalarda sistem işleticisi, ödeme
kuruluşu veya elektronik para kuruluşu gibi faaliyet
gösterdiği izlenimini yaratacak söz ve deyimleri
kullanan gerçek kişiler ile tüzel kişilerin
görevlileri bir yıldan üç yıla kadar
hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile
cezalandırılır.
(3) Birinci ve ikinci fıkra kapsamında tanımlanan
suçların bir iş yeri bünyesinde
işlenmesi hâlinde bu işyerinin iki aydan altı
aya kadar, tekerrür hâlinde sürekli olarak
kapatılmasına karar verilebilir.
(4) Bu Kanun kapsamında verilmiş olan faaliyet izni iptal
edilen sistem işleticisinin, ödeme kuruluşunun veya
elektronik para kuruluşunun faaliyetine devam etmesi durumunda
da bu madde hükümleri uygulanır.
3 Denetim ve gözetim faaliyetlerini
engellemek ve istenilen bilgileri vermemek
MADDE 29 – (1) Bu Kanun uyarınca Banka
ve Kurum tarafından yapılan denetim ve gözetim
görevlerinin yerine getirilmesini engelleyen kişi, bir
yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
(2) Bu Kanun uyarınca Banka ve Kurum tarafından
yapılan denetim ve gözetim faaliyetleri kapsamında
istenen bilgi ve belgeleri vermeyen kişi, üç aydan
bir yıla kadar hapis ve bin beş yüz güne kadar
adli para cezası ile
cezalandırılır.
4 Gerçeğe aykırı beyanda
bulunmak
MADDE 30 – (1) Bu Kanun kapsamındaki
sistem işleticisi, ödeme kuruluşu ve elektronik para
kuruluşunun bu Kanunda gösterilen merciler ile denetim ve
gözetim faaliyetinde bulunan görevlilere ve mahkemelere
verdikleri veya yayımladıkları belgelerdeki
gerçeğe aykırı beyanlardan dolayı, bu
belgeleri imzalayan kişi ve kişiler, bir yıldan
üç yıla kadar hapis ve iki bin güne kadar
adli para cezası ile
cezalandırılır.
5 Belgelerin saklanması ve bilgi
güvenliği yükümlülüğüne
aykırı davranmak
MADDE 31 – (1) Bu Kanunun 23 üncü
maddesinin birinci fıkrasında belirtilen
yükümlülüğe uymayanlar bir yıldan
üç yıla kadar hapis ve beş yüz
günden bin beş yüz güne kadar adli para
cezası ile cezalandırılır.
(2) Ödeme hizmeti kullanıcısının
ödeme aracıyla ilgili yükümlülükleri
saklı kalmak kaydıyla, ödeme aracını
kullanmaya yetkili olanlar dışındaki
üçüncü kişilerin ödeme aracı
ile ilgili kişisel güvenlik bilgilerine
erişimlerinin engellenmesi için gerekli önlemleri
almayan, ödeme aracının ve ödeme aracı ile
ilgili kişisel güvenlik bilgilerinin ödeme hizmeti
kullanıcısına güvenli bir şekilde
ulaştırılmasını sağlamayan
kuruluşların görevlileri ve işlemi yapan
kişiler, bir yıldan üç yıla kadar hapis
ve bin güne kadar adli para cezası ile
cezalandırılır.
(3) Bu maddenin ikinci fıkrasında tanımlanan
suçun dikkatsizlik veya tedbirsizlik veya meslekte
yetersizlik nedeniyle işlenmesi durumunda, ilgili
kuruluşların görevlileri ve işlemi yapan
kişiler bin güne kadar adli para cezası ile
cezalandırılır.
6 Sırların
açıklanması
MADDE 32 – (1) Bu Kanun kapsamındaki
sistem işleticisinin, ödeme kuruluşunun ve
elektronik para kuruluşunun ortakları, yönetim
kurulu üyeleri, mensupları, bunlar adına hareket
eden kişiler ile görevlileri, sıfat ve
görevleri dolayısıyla öğrendikleri bu
kuruluşlara ve müşterilerine ait sırları,
görevden ayrılmış olsalar dahi, kanunen
açıkça yetkili kılınan mercilerden
başkasına açıklamaları durumunda bir
yıldan üç yıla kadar hapis ile bin güne
kadar adli para cezası ile
cezalandırılır.
(2) Birinci fıkrada sayılan kuruluşlara ve
müşterilerine ait sırları açıklayan
dış hizmet sağlayıcısının
çalışanları ile üçüncü
kişiler hakkında da birinci fıkra
hükümleri uygulanır.
7 İtibarın zedelenmesi
MADDE 33 – (1) 9/6/2004 tarihli ve 5187
sayılı Basın Kanununda belirtilen araçlarla
ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayın veya
elektronik bilgi iletişim araçları ve benzeri
yayın araçlarından biri vasıtasıyla; bu
Kanun kapsamındaki sistem işleticisinin, ödeme
kuruluşunun ve elektronik para kuruluşunun
itibarını kırabilecek veya şöhretine ya da
servetine zarar verebilecek bir hususa kasten sebep olanlar veya bu
yolla asılsız haber yayanlar bir yıldan
üç yıla kadar hapis ve bin günden iki bin
güne kadar adli para cezası ile
cezalandırılır.
8 Elektronik para kuruluşlarının
görevli ve ilgililerinin cezai sorumluluğu
MADDE 34 – (1) Bu Kanunun 18 inci maddesinin
dördüncü fıkrası ile 20 nci maddesinde yer
alan hükümlere aykırı hareket eden elektronik
para kuruluşunun görevlileri ve ilgili kişileri bir
yıldan üç yıla kadar hapis ile beş bin
güne kadar adli para cezası ile
cezalandırılır.
9 Yasaklanan faaliyetler Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Yönetmelik'in 10 ve 11.maddelerinde düzenlenmiştir. Bunlar: katılım fonu ve mevduat toplanması, faaliyet alanı ile sınırlı olmak üzere döviz alım satımı ve faaliyet alanı dışında ticari faaliyetlerde bulunulması ve kredi kullandırılmasıdır.
10 İşlemlerin kayıt
dışı bırakılması ve
gerçeğe aykırı
muhasebeleştirme
MADDE 35 – (1) Bu Kanun kapsamındaki
ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşunun
işlemlerinin kayıt dışı
bırakılmasından, gerçek mahiyetlerine uygun
düşmeyen bir şekilde muhasebeleştirilmesinden
dolayı, bu belgeleri imzalayan kişi ve kişiler bir
yıldan üç yıla kadar hapis ve iki bin
güne kadar adli para cezası ile
cezalandırılır.
11 Zimmet
MADDE 36 – (1) Görevi nedeniyle
zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve
gözetimiyle yükümlü olduğu para ve para
yerine geçen evrak veya senetleri veya diğer
malları kendisinin ya da başkasının zimmetine
geçiren bu Kanun kapsamındaki sistem işleticisi,
ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşu
ortakları, yönetim kurulu başkan ve üyeleri,
mensupları, bunlar adına hareket eden kişiler ile
görevlileri, altı yıldan on iki yıla kadar
hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile
cezalandırılacakları gibi ilgili kuruluşun
uğradığı zararı tazmine mahkûm
edilir.
(2) Suçun, zimmetin açığa
çıkmamasını sağlamaya yönelik
hileli davranışlarla işlenmesi hâlinde faile
on iki yıldan az olmamak üzere hapis ve yirmi bin
güne kadar adli para cezası verilir; ancak, adli para
cezasının miktarı ilgili kuruluşun
uğradığı zararın üç
katından az olamaz. Ayrıca meydana gelen zararın
ödenmemesi hâlinde mahkemece resen ödettirilmesine
hükmolunur.
(3) Soruşturma başlamadan önce, zimmete
geçirilen para veya para yerine geçen evrak veya
senetlerin veya diğer malların aynen iade edilmesi veya
uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi
hâlinde, verilecek cezanın üçte ikisi
indirilir. Kovuşturma başlamadan önce,
gönüllü olarak, zimmete geçirilen para veya
para yerine geçen evrak veya senetlerin veya diğer
malların aynen iade edilmesi veya uğranılan
zararın tamamen tazmin edilmesi hâlinde, verilecek
cezanın yarısı indirilir. Bu durumun
hükümden önce gerçekleşmesi
hâlinde, verilecek cezanın üçte biri
indirilir.
(4) Zimmet suçunun konusunu oluşturan para veya para
yerine geçen evrak veya senetlerin veya diğer
malların değerinin azlığı nedeniyle,
verilecek ceza üçte birden yarıya kadar
indirilir.
12 Soruşturma ve kovuşturma
usulü
MADDE 37 – (1) Bu Kanunun 28 inci, 29 uncu ve 31
inci maddelerinde belirtilen suçlara ilişkin
soruşturma ve kovuşturma yapılması, sistem
işleticileri ile ilgili olarak Banka; ödeme ve elektronik
para kuruluşları ile ilgili olarak ise Kurum
tarafından Cumhuriyet başsavcılığına
yazılı başvuruda bulunulmasına
bağlıdır. Bu başvuru muhakeme şartı
niteliğindedir.
(2) Bu Kanunun 31 inci maddesinde belirtilen
suçtan dolayı ilgililerin Cumhuriyet
başsavcılığına başvurması
hâlinde yazılı başvuru şartı
aranmaz.
(3) Bu Kanun ve bu Kanuna dayanılarak
çıkarılacak düzenlemelerde belirtilen
görevlerin yerine getirilmesi sırasındaki fiilleri
dolayısıyla Banka personeli hakkında soruşturma
ve kovuşturma yapılması, Bankanın Cumhuriyet
başsavcılığına yazılı
başvuruda bulunmasına
bağlıdır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.