Giriş

İşbu çalışma 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ("6493 sayılı yasa") ve yönetmeliklerine ilişkin olarak yönetim kurulu üyeleri ve genel müdürün sorumluluğuna ilişkin düzenlemeleri tespit etmek ve bu konuda bilgi vermek için hazırlanmıştır.

Kanunun uygulamasına ilişkin yaptırımlar ve bunların uygulanma usulleri kanunun "Yaptırımlar, Soruşturma ve Kavuşturma Usulü" başlıklı yedinci bölümünde, 21'den 37'ye kadar olan maddeler ile düzenlenmiştir.

İşbu çalışmada, 6493 sayılı yasa ve ilgili yönetmeliklerde düzenlenen yaptırımların her biri ayrı bir başlık altında incelenecektir.

İlgili kanun maddeleri, okuma kolaylığı sağlamak adına dip not olarak ve başlıklarla ilişkilendirilerek metne eklenmiştir. Çalışmanın hazırlanmasında kanundaki sıra takip edilmiştir.

1. Kanuna, Kanuna İlişkin Düzenleme ve Kararlara Uymamak1

6493 sayılı yasada ayrıca bir ceza öngörülmediği hallerde; 6493 sayılı yasaya, yasanın yönetmeliklerine ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ("Kurul") kararlarına (tebliğ ve kararlar) uyulmaması halinde tüzel kişiye Kurul tarafından 20.000,-TL para cezası verilecektir. Söz konusu aykırılık neticesinde ilgili kişi bir menfaat elde ettiyse para cezası elde edilen menfaatinden iki katından az olmayacaktır.

Eğer aykırılık içeren ilgili davranış ceza verilinceye kadar birden çok kez tekrarlandıysa (tekerrür hali) ceza iki kat olarak kesilir. Bu durumda eğer bir menfaat söz konusu ise ceza miktarı asgari elde edilen menfaatin üç katı olarak kesilir.

Ceza kesilmeden önce savunma alınır. Ceza kesildikten sonra bir ay içerisinde ödenmesi gerekmektedir. Cezaya karşı idari dava açılabilir.

Cezanın muhatabı şirket yönetim kurulu veya genel müdür değil, şirkettir.

2. İzinsiz faaliyette bulunmak2

İzinsiz faaliyette bulunulması halinde izinsiz faaliyette bulunan kişiler; eğer izinsiz faaliyette bulunan bir tüzel kişiyse, tüzel kişinin yetkilileri bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaktır.

İzni varmış şekilde kamuoyuna intiba uyandıracak davranışlarda bulunan kişiler (eğer tüzel kişi ise tüzel kişinin yetkilileri) bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaktır.

İzinsiz faaliyette bulunanın ya da izin varmış gibi intiba uyandıranın bir iş yeri olması halinde iş yerinin iki aydan altı aya kadar kapatılması, tekerrür halinde sürekli olarak kapatılmasına karar verilebilir.

İşbu yaptırım, faaliyet izni iptal edilen kuruluşların faaliyetlerine devam etmeleri halinde de uygulanır.

3. Denetim ve gözetim faaliyetlerini engellemek ve istenilen bilgileri vermemek3

Kurum tarafından yapılan denetim ve gözetim görevlerinin yerine getirilmesini engelleyen kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.

Kurum tarafından, denetim ve gözetim faaliyetleri çerçevesinde, istenen belgeleri vermeyen kişi üç aydan bir yıla kadar hapis ve bin beş yüz güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

4. Gerçeğe aykırı beyanda bulunmak4

Bu madde kapsamında beyanda bulunmak tabiri ile: (1) kanunda gösterilen mercilere, (2) denetim ve gözetim faaliyetinde bulunan görevlilere ve mahkemelere sunulan veya (3) yayımlanan belgelerdeki ifadeler kastedilmektedir. Maddenin kapsamı oldukça geniştir.

Cezanın faili beyanın altında imzası bulunana kişi veya kişilerdir. Öngörülen ceza, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve iki bin güne kadar adli para cezasıdır.

5. Belgelerin saklanması ve bilgi güvenliği yükümlülüğüne aykırı davranmak5

Kanun kapsamındaki kuruluşlar 6493 sayılı kanun ile ilgili belge ve kayıtları en az on yıl süreyle, güvenli ve istendiği an erişime imkan sağlayacak şekilde yurt içinde saklar. Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemlerinin Yönetimine ve Denetimine İlişkin Tebliğ'in 16.maddesi uyarınca bilgi ve kayıtların yedeklerinin de yurt içinde saklanması gerekmektedir. Buna uymamanın cezası bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş yüz günden bin beş yüz güne kadar adli para cezası olarak düzenlenmiştir. Söz konusu cezalar şirket yetkililerine ilişkindir.

Ödeme aracını kullanmaya yetkili olanlar dışındaki üçüncü kişilerin ödeme aracı ile ilgili kişisel güvenlik bilgilerine erişimlerinin engellenmesi için gerekli önlemleri almayan, ödeme aracının ve ödeme aracı ile ilgili kişisel güvenlik bilgilerinin ödeme hizmeti kullanıcısına güvenli bir şekilde ulaştırılmasını sağlamayan kuruluşların görevlileri ve işlemi yapan kişilere bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası verilebilecektir.

İkinci paragrafta belirtilen suçun dikkatsizlik veya tedbirsizlik veya meslekte yetersizlik nedeniyle işlenmesi durumunda, suçta indirim yapılması düzenlenmiştir. Bu durumda ilgili kuruluşların görevlileri ve işlemi yapan kişiler bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaktır. Genel müdür ve yönetim kurulu üyeleri bakımından "dikkatsizlik" ve "mesleki yetersizlik" gibi hafifletici nedenlerinin kullanılması oldukça güç olacaktır.

6. Sırların açıklanması6

Sırların açıklanmasına ilişkin suçun muhtemel failleri görevden ayrılmış olsalar dahi, sıfat ve görevleri dolayısıyla öğrendikleri kuruluşa veya müşterilerine ait bilgiler bakımından (1) ortaklar, (2) yönetim kurulu üyeleri, (3) bunlar adına hareket eden kişiler (avukat, mali danışman, temsilci v.s.) ile görevlileridir. Dış hizmet sağlayıcıları da bu madde kapsamındadır.

Bu kişilerin sırları yetkili merciler (Kurum, Mahkeme, Savcılık ve diğer adli makamlar, Vergi Dairesi v.s.) dışında açıklamaları halinde bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası verilmesi öngörülmüştür.

7. İtibarın zedelenmesi7

Basın yayın araçları ile 6493 sayılı yasa kapsamındaki kuruluşların itibarını kırabilecek veya şöhretine ya da servetine zarar verebilecek bir hususa kasten sebep olanlar veya bu yolla asılsız haber yayanlar bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin günden iki bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılabilecektir.

Söz konusu eylem pekala tazminat davasına da konu edilebilecektir.

8. Elektronik para kuruluşlarının görevli ve ilgililerinin cezai sorumluluğu8

6493 sayılı yasada elektronik para kuruluşlarının:

  1. faaliyetlerini bankalar aracılığı ile yürütecekleri ve
  2. aldıkları fon kadar elektronik para ihraç edecekleri,
  3. kullanıcılar tarafından yatırılan fonları gecikmeksizin elektronik paraya çevrilerek kullanıma hazır hale getirecekleri,
  4. topladıkları fonları bankalar nezdinde açılacak ayrı bir hesapta kullanım süresi boyunca tutacakları ve söz konusu tutarın bankaca bloke edileceği,
  5. kredi verme faaliyetinde bulunmayacakları,
  6. elektronik parayı elinde bulundurma süresine bağlı olarak faiz veremeyecekleri ve herhangi bir menfaat sağlamayacakları,
  7. kurul tarafından yasaklanan diğer faaliyetlerde bulunmayacakları9 düzenlenmiştir. Buna aykırı davranan kuruluşun görevlileri ve ilgili kişilerinin bir yıldan üç yıla kadar hapis ile bin beş yüz güne kadar adli para cezası ile cezalandırılabilecekleri düzenlenmiştir.

9. İşlemlerin kayıt dışı bırakılması ve gerçeğe aykırı muhasebeleştirme10

Kuruluş tarafından işlemlerin kayda alınmaması veya gerçek mahiyetine uygun düşmeyen bir şekilde muhasebeleştirilmesinden dolayı bu belgeleri imzalayan kişi ve kişiler bir yıldan üç yıla kadar hapis ve iki bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

Bu suç, özellikle yönetim kurulu üyelerini, genel müdürü ve şirketin muhasebe yetkililerini ilgilendirmektedir.

10. Zimmet11

Kuruluş, yönetim kurulu üyeleri ve bunlar adına hareket eden kişiler ile görevliler, görevleri nedeniyle kendilerine teslim edilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu para ve para yerine geçen evrak veya senetleri veya diğer malları kendisinin ya da başkasının zimmetine geçirdikleri takdirde altı yıldan on iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılacaklardır. Ayrıca, zimmet suçunu işleyen ilgili kuruluşun uğradığı zararı karşılamaya mahkum edilecektir.

Zimmet suçunun hileli davranışlarla işlenmesi halinde asgari ceza on iki yıl hapis ve kuruluşun uğradığı zararın üç katından az olmamak kaydıyla yirmi bin güne kadar adli para cezası olarak düzenlenmiştir. Ayrıca, kuruluşun zararının ödenmesine mahkemece hükmedilecektir.

Suça ilişkin etkin pişmanlık hükümleri mevcuttur. Buna göre henüz soruşturma açılmadan veya mahkeme karar vermeden zimmete geçirilenler iade edilirse cezada belli oranlarda indirim yapılmaktadır.

Yine, zimmet konusu para veya para yerine geçen evrak ve senedin değerinin düşük olması indirim sebebi olarak düzenlenmiştir.

11. Soruşturma ve kovuşturma usulü12

"İzinsiz faaliyette bulunulmak", "denetim ve gözetim faaliyetlerini engellemek ve istenilen bilgileri vermemek" ve "belgelerin saklanması ve bilgi güvenliği yükümlülüğüne aykırı davranmak" suçlarından soruşturmanın yapılabilmesi, Kurum tarafından Cumhuriyet başsavcılığına yazılı başvuruda bulunulmasına bağlıdır.

"Belgelerin saklanması ve bilgi güvenliği yükümlülüğüne aykırı davranmak" bakımından ilgilerin Cumhuriyet başsavcılığına başvurması soruşturma açılması için gereken yazılılık şartını ortadan kaldırır.

Sonuç

6493 sayılı yasa, Bankacılık Kanunu'na nazaran daha dar olmakla birlikte, gerek yasa kapsamında faaliyet gösteren kuruluşlara gerekse bunların yönetim kurulu üyeleri, idarecileri ve çalışanlarına bir takım ceza hukuku yaptırımları öngörmüştür.

Bu suçlardan, yaptırımı bakımından en ağır olanı zimmet suçunun hileli davranışlarla işlenmesi halidir.

İçeriğinin değişken olması bakımından en dikkatle takip edilmesi gereken yaptırım ise kanunun 27.maddesinde düzenlenen "düzenleme ve kararlara uymamak" eylemidir.

Footnotes

1 Yaptırımlar, Soruşturma ve Kovuşturma Usulü Düzenleme ve kararlara uymamak
MADDE 27 – (1) Bu Kanunda ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılacak düzenlemelerde ve alınan kararlarda yer alan ve bu Bölümde ayrı bir cezai yaptırım öngörülmeyen hususlara aykırı davranan ve ödeme hizmeti sağlayıcısı olarak faaliyet gösteren tüzel kişiler hakkında Kurulca, sistem işleticisi olarak faaliyet gösteren tüzel kişiler hakkında Bankaca yirmi bin Türk Lirasından beş yüz bin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir. Ancak, bu suretle menfaat temin edilmiş olması hâlinde verilecek idari para cezasının miktarı bu menfaatin iki katından az olamaz. Bu kabahatlerden birinin idari yaptırım kararı verilinceye kadar birden çok işlenmesi hâlinde, ilgiliye bir idari para cezası verilir ve verilecek ceza iki kat artırılır. Ancak, bu kabahatin işlenmesi suretiyle bir menfaat temin edilmesi veya zarara neden olunması hâlinde idari para cezasının miktarı bu menfaat veya zararın üç katından az olamaz.
(2) Birinci fıkra kapsamında alınan kararlar gerekçeleri ile birlikte ilgili kuruluşa bildirilir.
(3) İdari para cezasına, ilgilinin savunması alındıktan sonra karar verilir. Savunma istendiğine ilişkin yazının tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde savunma verilmemesi hâlinde savunma hakkından feragat edildiği kabul edilir.
(4) Bu Kanuna göre verilen idari para cezaları kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir.

2 İzinsiz faaliyette bulunmak
MADDE 28 – (1) Bu Kanuna göre alınması gereken izinleri almaksızın sistem işleticisi, ödeme kuruluşu veya elektronik para kuruluşu gibi faaliyet gösteren gerçek kişiler ile tüzel kişilerin görevlileri bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(2) Bu Kanuna göre alınması gereken izinleri almaksızın ticaret unvanlarında, her türlü belgelerde, ilan ve reklamlarda veya kamuoyuna yaptıkları açıklamalarda sistem işleticisi, ödeme kuruluşu veya elektronik para kuruluşu gibi faaliyet gösterdiği izlenimini yaratacak söz ve deyimleri kullanan gerçek kişiler ile tüzel kişilerin görevlileri bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(3) Birinci ve ikinci fıkra kapsamında tanımlanan suçların bir iş yeri bünyesinde işlenmesi hâlinde bu işyerinin iki aydan altı aya kadar, tekerrür hâlinde sürekli olarak kapatılmasına karar verilebilir.
(4) Bu Kanun kapsamında verilmiş olan faaliyet izni iptal edilen sistem işleticisinin, ödeme kuruluşunun veya elektronik para kuruluşunun faaliyetine devam etmesi durumunda da bu madde hükümleri uygulanır.

3 Denetim ve gözetim faaliyetlerini engellemek ve istenilen bilgileri vermemek
MADDE 29 – (1) Bu Kanun uyarınca Banka ve Kurum tarafından yapılan denetim ve gözetim görevlerinin yerine getirilmesini engelleyen kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Bu Kanun uyarınca Banka ve Kurum tarafından yapılan denetim ve gözetim faaliyetleri kapsamında istenen bilgi ve belgeleri vermeyen kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis ve bin beş yüz güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

4 Gerçeğe aykırı beyanda bulunmak
MADDE 30 – (1) Bu Kanun kapsamındaki sistem işleticisi, ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşunun bu Kanunda gösterilen merciler ile denetim ve gözetim faaliyetinde bulunan görevlilere ve mahkemelere verdikleri veya yayımladıkları belgelerdeki gerçeğe aykırı beyanlardan dolayı, bu belgeleri imzalayan kişi ve kişiler, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve iki bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

5 Belgelerin saklanması ve bilgi güvenliği yükümlülüğüne aykırı davranmak
MADDE 31 – (1) Bu Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen yükümlülüğe uymayanlar bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş yüz günden bin beş yüz güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(2) Ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme aracıyla ilgili yükümlülükleri saklı kalmak kaydıyla, ödeme aracını kullanmaya yetkili olanlar dışındaki üçüncü kişilerin ödeme aracı ile ilgili kişisel güvenlik bilgilerine erişimlerinin engellenmesi için gerekli önlemleri almayan, ödeme aracının ve ödeme aracı ile ilgili kişisel güvenlik bilgilerinin ödeme hizmeti kullanıcısına güvenli bir şekilde ulaştırılmasını sağlamayan kuruluşların görevlileri ve işlemi yapan kişiler, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(3) Bu maddenin ikinci fıkrasında tanımlanan suçun dikkatsizlik veya tedbirsizlik veya meslekte yetersizlik nedeniyle işlenmesi durumunda, ilgili kuruluşların görevlileri ve işlemi yapan kişiler bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

6 Sırların açıklanması
MADDE 32 – (1) Bu Kanun kapsamındaki sistem işleticisinin, ödeme kuruluşunun ve elektronik para kuruluşunun ortakları, yönetim kurulu üyeleri, mensupları, bunlar adına hareket eden kişiler ile görevlileri, sıfat ve görevleri dolayısıyla öğrendikleri bu kuruluşlara ve müşterilerine ait sırları, görevden ayrılmış olsalar dahi, kanunen açıkça yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklamaları durumunda bir yıldan üç yıla kadar hapis ile bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(2) Birinci fıkrada sayılan kuruluşlara ve müşterilerine ait sırları açıklayan dış hizmet sağlayıcısının çalışanları ile üçüncü kişiler hakkında da birinci fıkra hükümleri uygulanır.

7 İtibarın zedelenmesi
MADDE 33 – (1) 9/6/2004 tarihli ve 5187 sayılı Basın Kanununda belirtilen araçlarla ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayın veya elektronik bilgi iletişim araçları ve benzeri yayın araçlarından biri vasıtasıyla; bu Kanun kapsamındaki sistem işleticisinin, ödeme kuruluşunun ve elektronik para kuruluşunun itibarını kırabilecek veya şöhretine ya da servetine zarar verebilecek bir hususa kasten sebep olanlar veya bu yolla asılsız haber yayanlar bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin günden iki bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

8 Elektronik para kuruluşlarının görevli ve ilgililerinin cezai sorumluluğu
MADDE 34 – (1) Bu Kanunun 18 inci maddesinin dördüncü fıkrası ile 20 nci maddesinde yer alan hükümlere aykırı hareket eden elektronik para kuruluşunun görevlileri ve ilgili kişileri bir yıldan üç yıla kadar hapis ile beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

9 Yasaklanan faaliyetler Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Yönetmelik'in 10 ve 11.maddelerinde düzenlenmiştir. Bunlar: katılım fonu ve mevduat toplanması, faaliyet alanı ile sınırlı olmak üzere döviz alım satımı ve faaliyet alanı dışında ticari faaliyetlerde bulunulması ve kredi kullandırılmasıdır.

10 İşlemlerin kayıt dışı bırakılması ve gerçeğe aykırı muhasebeleştirme
MADDE 35 – (1) Bu Kanun kapsamındaki ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşunun işlemlerinin kayıt dışı bırakılmasından, gerçek mahiyetlerine uygun düşmeyen bir şekilde muhasebeleştirilmesinden dolayı, bu belgeleri imzalayan kişi ve kişiler bir yıldan üç yıla kadar hapis ve iki bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

11 Zimmet
MADDE 36 – (1) Görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu para ve para yerine geçen evrak veya senetleri veya diğer malları kendisinin ya da başkasının zimmetine geçiren bu Kanun kapsamındaki sistem işleticisi, ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşu ortakları, yönetim kurulu başkan ve üyeleri, mensupları, bunlar adına hareket eden kişiler ile görevlileri, altı yıldan on iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacakları gibi ilgili kuruluşun uğradığı zararı tazmine mahkûm edilir.
(2) Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi hâlinde faile on iki yıldan az olmamak üzere hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası verilir; ancak, adli para cezasının miktarı ilgili kuruluşun uğradığı zararın üç katından az olamaz. Ayrıca meydana gelen zararın ödenmemesi hâlinde mahkemece resen ödettirilmesine hükmolunur.
(3) Soruşturma başlamadan önce, zimmete geçirilen para veya para yerine geçen evrak veya senetlerin veya diğer malların aynen iade edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi hâlinde, verilecek cezanın üçte ikisi indirilir. Kovuşturma başlamadan önce, gönüllü olarak, zimmete geçirilen para veya para yerine geçen evrak veya senetlerin veya diğer malların aynen iade edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi hâlinde, verilecek cezanın yarısı indirilir. Bu durumun hükümden önce gerçekleşmesi hâlinde, verilecek cezanın üçte biri indirilir.
(4) Zimmet suçunun konusunu oluşturan para veya para yerine geçen evrak veya senetlerin veya diğer malların değerinin azlığı nedeniyle, verilecek ceza üçte birden yarıya kadar indirilir.

12 Soruşturma ve kovuşturma usulü
MADDE 37 – (1) Bu Kanunun 28 inci, 29 uncu ve 31 inci maddelerinde belirtilen suçlara ilişkin soruşturma ve kovuşturma yapılması, sistem işleticileri ile ilgili olarak Banka; ödeme ve elektronik para kuruluşları ile ilgili olarak ise Kurum tarafından Cumhuriyet başsavcılığına yazılı başvuruda bulunulmasına bağlıdır. Bu başvuru muhakeme şartı niteliğindedir.
(2) Bu Kanunun 31 inci maddesinde belirtilen suçtan dolayı ilgililerin Cumhuriyet başsavcılığına başvurması hâlinde yazılı başvuru şartı aranmaz.
(3) Bu Kanun ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılacak düzenlemelerde belirtilen görevlerin yerine getirilmesi sırasındaki fiilleri dolayısıyla Banka personeli hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılması, Bankanın Cumhuriyet başsavcılığına yazılı başvuruda bulunmasına bağlıdır.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.