Elektronik Mühür (“E-Mühür”) uygulamaları 14 Eylül 2022 tarihli Resmi Gazete'de Elektronik Mühre İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik1(“Yönetmelik”)'in yayımlanması ile beraber fiilen başlamıştır.
Tüzel kişiler tarafından edinilebilecek E-Mühür'ün niteliği gereği bir çok sürecin dijital ortama taşınmasında kısa süre içerisinde gözle görülür bir fark yaratması beklenmektedir.
Bilindiği üzere uçtan uca dijitalleşme sürecine ilişkin inovatif adımlar atılmış olsa da mevzuatsal anlamda mühür yerini tutacak dijital bir ürünün bugüne kadar bulunmaması sebebiyle belirli işlemler için mühür kullanması şart olan kurum ve kuruluşlar nezdinde gerçekleştirilen işlemlerin tümüyle dijital olarak yürütülmesi mümkün değildi.
03 Şubat 2021 tarihli Resmi Gazete'de yayımlananTeknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun2 (“Kanun ”) ileuçtan uca dijital dönüşüm hedefi kapsamında kamu kuruluşları nezdindeki imza süreçleri kolaylaştırılmış, E-mühür mevzuatımızda tanımlanmıştı.
Kanun ile beraber E-Mühür'e ilişkin kanuni çerçeve çizilmiş olmasına rağmen, usul ve esaslarına ilişkin bir düzenleme yapılmamış olması sebebiyle bir buçuk seneden daha uzun bir süredir E-Mühür uygulama alanı bulamamıştı. Geçtiğimiz haftalarda Yönetmelik'inyayınlanması ile beraber E-Mühür uygulanabilir hale gelmiştir.
E-Mühür ile İlgili Olarak Kanunda Yer Alan Hali Hazırdaki Düzenlemeler Nelerdi?3
Kanun kapsamında yapılan düzenlemelerde,
- E-Mühür, “fiziki mühür ile aynı niteliğe sahip olan, başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal bağlantısı bulunan ve mühür sahibinin bilgilerini doğrulama amacıyla kullanılan elektronik veri” olarak tanımlanmıştı.
- E-Mühür sahibi olabilecek aktörler;elektronik mührü oluşturan kamu kurum ve kuruluşları, kamu idareleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları, kamu ve özel hukuk tüzel kişileri ile yargı mercileri ve noterlikler olarak sayılmıştı.
- E- Mühür belgenin veya verinin mühür sahibi tarafından oluşturulduğunu, belge ve verinin kaynağını/ bütünlüğünü garanti eden bir delil kaydı niteliğinde olduğu ve Resmî mühür dâhil her türlü fiziki mühür ile aynı hukuki niteliği taşıdığı düzenlenmişti.
- E-Mühür'ün, sahibinin rızası dışında, kopyalama, yeniden oluşturma, izinsiz elde etme vb. hukuka aykırı işlemlerin cezai yaptırımı olduğu vurgulanmıştı.
- Elektronik İmza'ya (“E-İmza”) ilişkin düzenlemelerin, kıyas yolu ile E-Mühür'de de uygulama alanı bulacağı belirtilmişti.
Yönetmelik Neler Getiriyor? E-Mühür Usul ve Esasları Nasıl düzenleniyor?
Yönetmelik genel hatlarıyla E-Mühür Sertifikasına yönelik süreçler ve E-Mühür oluşturma-doğrulama verileri ile araçları hakkında usul ve esasları düzenlemektedir.
Yönetmelik'i incelediğimizde E-Mühür'ün Gelişmiş E-Mühür ve Güvenli E-Mühür olarak ikiye ayrılmakta olduğunu ve Kanunda yer alan E-Mühür düzenlemelerinin Yönetmelik'te Güvenli E-Mühür olarak yer bulduğu konusuna dikkat çekmek isteriz.
Gelişmiş E-Mühür
Gelişmiş E-Mühürler, E-Mühür sahibinin herhangi bir dijital varlığının kimlik doğrulaması için kullanılabilmektedir. Şöyle ki Gelişmiş E-Mühür'ün temel özelliklerine baktığımızda, Gelişmiş E-Mühür'ün;
- E-Mühür sahibi ile benzersiz bir şekilde bağlantılı olduğunu,
- E-Mühür sahibinin kimliğinin tespit edilmesini sağladığını,
- E-mühür sahibinin tasarrufunda bulunan elektronik mühür oluşturma verisiyle oluşturulduğunu,
- Veride sonradan meydana gelen herhangi bir değişikliğin tespit edilmesini sağladığını
görmekteyiz.
Güvenli E-Mühür
Güvenli E-Mühür Oluşturma Aracı vasıtasıyla oluşturulan ve Nitelikli E-Mühür Sertifikası içeren eş zamanlı olarak Gelişmiş E-Mühür niteliklerine sahip E-mühür, Güvenli E-Mühür olarak adlandırılmaktadır.
Dikkat çekmemiz gerekir ki, Yönetmelik içeriğinde E-Mühür'ün Resmî mühür dâhil her türlü fiziki mühür ile aynı hukuki niteliği taşıdığı hususu Güvenli E-Mühür ile sınırlandırılmıştır.
Bu sebeple Güvenli E-Mühür Oluşturma Araçları ile oluşturulmamış ve/veya Nitelikli E-Mühür Sertifikasına sahip olmayan Gelişmiş Mühürler'in Resmî mühür dâhil her türlü fiziki mühür ile aynı hukuki niteliği taşıdığı söylenemeyecektir.
E-Mühür & E-İmza
E-Mühür ve E-İmza arasındaki en belirgin farklardan ilki; E-İmza sahibi ancak bir “gerçek kişi” olabilirken, E-Mühür sahibinin nitelik itibariyle tüzel kişi vb (kamu kurum ve kuruluşları, kamu idareleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları, kamu ve özel hukuk tüzel kişileri ile yargı mercileri ve noterlikleri) oluşudur.
E-İmza'nın uygulanabilmesi için E-İmza sahibinin içeriği bizzat onaylaması gerekmektedir. E-Mühür ise doğrudan E-Mühür sahibi tarafından uygulanabileceği gibi otomatik yöntemlerle de uygulanması mümkün kılınmıştır. Nitekim E-Mühür belgenin gerçekliğini ve değiştirilmediğini kanıtlamakta iken, E-İmza, içeriğin E-İmza sahibi tarafından oluşturulduğunun kanıtlar nitelikte olup E-İmza sahibinin kimliğini göstermektedir.
Tüm bu gelişmeleri birlikte okuduğumuzda, bir dokümanı düzenleyen kurumun tespit edilebilir olması ve değiştirilmediğinin kanıtlanabilir olmasının artık sadece fiziki olarak değil dijital olarak da sağlanabilmesine hukuki koruma sağlanması büyük bir verimlilik ve tasarruf yaratacağını söyleyebiliriz.
Footnotes
1. Elektronik Mühre İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
2. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
