ÖZET Mükellefler ticari faaliyetleri kapsamında, ticaretini yaptığı ürünlere olan taleplerin artırılması için yeni pazarlama teknikleri geliştirmektedir. Gelişen ve sürekli olarak büyüyen ticaret ağında şirketlerin satış hacimlerini artırmak amacıyla, satışı yapılan ürünlerin yanında başka bir ürünü bedel alınmaksızın vermeleri, ticari hayatta çok sıkça karşılaşılan bir pazarlama tekniği olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu çalışmamızda, şirketler tarafından satış hacimlerini artırmak amacıyla verilen bedelsiz ve numune ürün teslimlerinin vergisel boyutu ve belge düzeninin nasıl olması gerektiği güncel özelgeler ile anlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Bedelsiz Teslim, Fatura, VUK Md. 229, VUK Md.232, Sevk İrsaliyesi.

GİRİŞ Günümüz ticari hayatında firmalar tarafından ürünlerin tanıtımı veya ticari organizasyon içerisinde pazar payının artırılması amacıyla bedelsiz ve numune ürün adı altında teslimlerin yapıldığı görülmektedir. Genel olarak, firmalar tarafından belirli zaman dilimlerinde kendi ürünlerinin tanıtımı amacıyla herhangi bir bedel almaksızın yapılan teslimlerin ticari hayat içerisinde sürekli hale geldiği görülmektedir.

Ticari hayatta numune ürün olarak adlandırılan bu ürünler, her ne kadar işletmede tüketilmese de firmalar açısından bir nevi ayni pazarlama gideri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Diğer taraftan, firmalar hâlen satışını yaptıkları veya piyasaya yeni çıkardıkları bir ürünün tanıtımını sağlamak amacıyla numune mallar üretmektedirler. Bu mallar bir bedel karşılığında verilmemektedir. Söz konusu numune malların, ana malın bütün özelliklerini taşımakla birlikte, satışa konu edilemeyecek miktarla sınırlı olması, üzerinde "numunedir, parayla satılamaz, vb" gibi ibarelere yer verilmesi gerekmektedir. Bu mallar işletmede tüketilmemekle birlikte ayni pazarlama gideri özelliğini taşımaktadır.

1. KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU AÇISINDAN

Şirketlerin ticari faaliyetlerini yaygınlaştırma ve söz konusu ürünlerini piyasaya tanıtmak amacıyla vermiş oldukları numune/bedelsiz ürünlerin teslimlerinde, dikkat edilmesi gereken hususların başında katma değer vergisi (KDV) hesaplanıp hesaplanmayacağı hususu gelmektedir. Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 3/a maddesinde, "...vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesinin teslim sayılacağı" hükme bağlanmıştır.

Diğer taraftan, Katma Değer Vergisi Kanunu Uygulama Genel Tebliği'nin I.B.10.2 bölümünde, "Firmaların belirli zamanlarda, özellikle dini bayramlarda ve yılbaşlarında kendi tanıtımlarını yapmak amacıyla herhangi bir bedel almaksızın kalem, anahtarlık, ajanda, takvim ve benzeri eşya dağıtmaları geleneksel hale gelmiştir. Ticari hayatta eşantiyon olarak adlandırılan bu ürünler, her ne kadar işletmede tüketilmemekte ise de ayni pazarlama gideri niteliğinde olduğundan, bu ürünlerin müşterilere ayrıca bir bedel alınmaksızın teslimi KDV hesaplanmasını gerektirmez.

Diğer taraftan, firmalar halen satışını yaptıkları veya piyasaya yeni çıkardıkları bir ürünün tanıtımını sağlamak amacıyla numune mallar üretmekte ve bu malları da ayrıca bir bedel tahsil etmeksizin vermektedir. Ana malın bütün özelliklerini taşımakla birlikte, satışa konu edilemeyecek bir miktarla sınırlı olan ve üzerinde "Numunedir, parayla satılmaz, vb." ibareleri taşıyan bu mallar da işletmede tüketilmemekle birlikte ayni pazarlama gideri özelliğini taşıdığından, bu malların bedel alınmaksızın teslimi de eşantiyonlarda olduğu gibi KDV hesaplanmasını gerektirmeyeceği" belirtilmiştir.

Buna göre, gerek numune gerekse eşantiyon adı altında teslim edilen malların;

- Ticari teamüllere uygun nitelikte ve miktarda olması,

- Ayrıca bir satışa konu olmayacak şekilde verilmesi,

şeklinde gerçekleşen teslimlerde KDV hesaplanmasına gerek bulunmamaktadır. Belirtilen şartlara ilaveten, numune malların, firmanın unvanı ve para ile satılmayacağını belirten bir şerhi taşıması gerekmektedir. İşletmenin iktisadi faaliyetini yaygınlaştırmaya ve tanıtmaya yönelik olarak verilen bu mallar için yüklenilen vergiler, genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılabilmektedir.

Diğer taraftan, ticari hayatın içerisinde yerini bulan promosyonlar ile eşantiyon ve numune ürünlerin; bedel tahsil edilmeksizin müşterilere verilmesi işlemi KDV'ye tabi bulunmamaktadır. Belirtilen ürünleri bedelsiz olarak alan kişi veya kurumların, söz konusu malları gerçek usulde KDV mükellefi olarak ticari bir işleme konu etmeleri durumunda, bahse konu teslim işlemi KDV'ye tabi olup malın ait olduğu oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.

2. VERGİ USUL KANUNU AÇISINDAN

213 sayılı Vergi Usul Kanunu ("VUK")'nun 229. maddesinde, faturanın "satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesika olduğu" belirtmiş olup, 230/1-5. maddesinde de, "satılan malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının, taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taşıtta bulundurulması gerektiği"ne hükmedilmiştir.

Yer verilen mevzuat hükmü gereğince, söz konusu bedelsiz ürün teslimlerinde ve numune malların çeşitli firmalara tanıtım amaçlı gönderilmesi sırasında "numunedir, parayla satılamaz" şerhi düşülmek suretiyle sevk irsaliyesi düzenlenmesi yeterli olmaktadır. Şirketlerin iktisadi faaliyetlerini yaygınlaştırmaya ve tanıtmaya yönelik verilen bu mallar için yüklenilen vergiler, genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılabilmektedir.

Konu ile ilgili olarak vergi idaresi tarafından verilen özelgeler ise aşağıdaki şekildedir:

  • Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 10.03.2017 Tarih ve 64597866-130[25-2016]-4419 Sayılı Özelgesi

"...Dolayısıyla, firmanın yarattığı katma değer içerisinde vergilenen promosyon mallarının müşterilere verilmesi sırasında KDV hesaplanmasına gerek bulunmayıp, bu ürünler için yüklenilen KDV ise indirim konusu yapılabilir.

Yukarıda yer alan açıklamalara göre, bir malın yanında başka bir malın firmaların iktisadi faaliyetini genişletme, emsal işletmelerle rekabet edebilme, üretim veya satışını yaptıkları mallara olan talebi koruma veya artırma amacıyla bir pazarlama tekniği olarak verilmesi halinde, verilen bu promosyon mal için KDV hesaplanmasına gerek bulunmamaktadır." 29

  • Eskişehir Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 64950229-105[Mük.257-2014/5]-5119 Sayılı Özelgesi

"...Buna göre, şirketinizin satışlarını arttırmak amacıyla distribütörleriniz ve zincir mağazalara bedelsiz olarak verilen numune ürünleriniz ile ürünlerinizin teşhirinde kullanılan standlar için bu malların numune/promosyon olduğuna dair şerh düşülmek suretiyle sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmekte olup, fatura düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır."

Yer verilen mevzuat ve özelgeler çerçevesinde, numune ürün teslimlerinin "Numunedir, Para ile Satılamaz" şerhi taşıması gerekmektedir. Firmaların iktisadi faaliyetlerini yaygınlaştırması ve tanıtılması amacıyla verilen ürünler için yüklenilen vergiler ise genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılabilmektedir.

Dolayısıyla, firmalar açısından ayni pazarlama gideri niteliğinde olan numune ürünlerin, bedel tahsil edilmeksizin müşterilere verilmesi işlemi KDV'ye tabi olmamakla birlikte, bu ürünleri bedelsiz olarak alan kişi/kurumların, söz konusu malları gerçek usulde KDV mükellefi olarak ticari bir işleme konu etmeleri halinde bu teslim işlemi KDV'ye tabi olup malın ait olduğu oran üzerinden vergi hesaplanması gerekmektedir.

SONUÇ

Şirketler tarafından müşterilerine bedel tahsil etmeksizin test amacıyla verilen ve söz konusu kurumlar tarafından test amacıyla kullanılan numune ürünler ve bedelsiz ürünler, ayni pazarlama gideri niteliğinde olduğundan bu ürünlerin ticari teamüllere uygun miktardaki teslimleri KDV'ye tabi bulunmamaktadır.

Özetle, firmalar tarafından müşterilere bedel tahsil edilmeksizin verilen ürünlerin ticari teamüllerce uygun görülen miktarda test amaçlı numune veya bedelsiz ürün şeklindeki teslimi KDV'ye tabi bulunmamaktadır. Dolayısıyla, söz konusu ürünler için fatura düzenlenmeksizin bu teslimlerin test amaçlı numune olduklarına dair şerh düşülmek suretiyle sevk irsaliyesi düzenlenmesi yeterli olmaktadır.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.