Dijital platformlar ve büyük teknoloji şirketleri Türkiye'de olduğu gibi dünya çapında da birçok rekabet otoritesinin gündeminde. Bilindiği üzere Avrupa Komisyonu, dijital pazarlara ilişkin bir yasa teklifi (DMA) sunmuştu (DMA hakkındaki yazımıza buradan erişebilirsiniz). Geçtiğimiz ocak ayında yapılan kanun değişikliğiyle ise Alman Federal Kartel Ofisi, Bundeskartellamt'a, dijital devlerle mücadele kapsamında geniş yetkiler tanındı. Türk Rekabet Kurumu da son yıllarda hızlı büyüme eğilimine giren ve e-ticaretin başat aktörleri halini alan e-pazaryerlerinin tüketiciler ve satıcılar nezdinde yarattığı faydaların uzun dönemde de korunması amacıyla olası rekabet sorunlarının tespit edilmesi ve bunlarla mücadelede etkin araçların belirlenmesi adına bir "E-Pazaryeri Platformları Sektör İncelemesi" başlatmıştı. Kurul, incelemesi kapsamındaki Ön Raporu'nu 7 Mayıs 2021'de kamuoyu görüşüne açtığını duyurdu (İngilizce özetimize buradan ulaşabilirsiniz).

Dijital pazarlardaki rekabetin korunmasını yasalaştırmada öncü olan Almanya'daki gelişmeler, Rekabet Kurulunun sektör incelemesi kapsamında da önem taşımakta. Bu nedenle yazımızda önce Bundeskartellamt'ın dijital devlerle mücadelesinde elde ettiği yeni yetkilere değineceğiz, ardından bu yeni yetkilerin ilk hedefleri olan Facebook, Amazon ve Google soruşturmalarından bahsedeceğiz.

GWB Dijitalleşme Kanunu1 ile Bundeskartellamt'a Tanınan Yetkiler

Rekabet Kısıtlamalarına Karşı Kanun'unda (Gesetz gegen Wettbewerbsbeschränkungen - GWB) yapılan değişikliğin merkezinde kötüye kullanma kontrolünün modernleşmesi yer almakta. Bundeskartellamt Başkanı Andreas Mundt, geleneksel hakim durum kontrolü ile rekabet ihlallerine yalnızca ex-post olarak müdahale edilebildiğini, bununla birlikte dijital ekonominin dinamikleri ve büyük platformlardaki hızlı büyümenin, daha çabuk ve etkin adımların atılmasını gerektirdiğini belirtmekte. Böylece Big-Tech şirketlerin rekabeti kısıtlayıcı davranışlarının önüne daha doğmadan geçilebilecek ve büyük platformların pazar gücü frenlenebilecek.

Yasa değişikliği kapsamındaki en önemli yenilik, hiç şüphesiz §19a GWB. Bu madde sayesinde Federal Kartel Ofisi, büyük dijital şirketlere erken aşamada müdahale edebilecek, stratejik konumları ve sahip oldukları kaynaklar sayesinde rekabette üstün bir öneme sahip olan şirketlerin belirli davranışlarını kısıtlayabilecek. Bundeskartellamt'ın yasaklayabileceği davranışlar arasında (i) bir teşebbüsün kendi hizmetlerini öncelemesi (self-preferencing), (ii) hakim durumda olunmayan pazarlara bağlama ya da paketleme uygulamaları gibi performansa bağlı olmayan rekabet karşıtı araçlarla girilmesi veya (iii) veri işleme aracılığıyla rakiplerin pazara girişlerinin zorlaştırılması yer almakta.

Google Soruşturması

Bundeskartellamt, 25 Mayıs 2021'de Google'a karşı bir inceleme başlattığını duyurdu. GWB'de yapılan değişiklik ile Bundeskartellamt, öncelikle Google'ın "çeşitli pazarlar kapsamında üstün önem" (paramount significance across markets) taşıyıp taşımadığını tespit edecek. Sonrasında ise Google'ın veri işleme koşullarını inceleyecek. Başkan Mundt, Google'ın arama motoru, YouTube, haritalar, Android ve Chrome gibi çok çeşitli hizmetleri göz önüne alındığında piyasada üstün bir öneme sahip olabileceği kanaatinde. Ayrıca Andreas Mundt, rekabet için gereken veriye erişimi sayesinde Google'ın, stratejik olarak avantajlı durumda olduğunu değerlendirmekte.

GWB'de yapılan değişiklik sayesinde Alman rekabet otoritesi, üstün öneme sahip şirketlerin bazı uygulamalarını engelleyebiliyor. Bu kapsamda Bundeskartellamt, Google'ın hizmetlerinden yararlanabilmeleri için kullanıcılarına, verilerini nasıl ve hangi amaçla işleyeceği konusunda yeterli seçenek sunmaksızın veri işlenmesine onay verilmesini şart koşup koşmadığını inceleyecek.

Google'ın hizmetlerinden yararlanılması için veri işlenmesine dair belirli koşulların kabul edilmesi gerekmekte. Ancak kullanıcılar bu şartları değiştirebilmekte ve kişiselleştirebilmekte. Bundeskartellamt, kullanıcıların Google'ın şartlarını ne ölçüde değiştirebildiğini, çapraz hizmetlerin (cross-services) incelenmesi de dahil olmak üzere etraflıca değerlendirecek. Bu kapsamda Federal Kartel Ofisi, Google'ın veri işleme politikasının özellikle -Google'ın reklam hizmetleri gibi- üçüncü taraf internet sitelerinden ve uygulamalarından elde edilen kullanıcı verilerine nasıl uygulandığını araştıracak.

Bundeskartellamt, kullanıcıların verilerinin işlenmesi noktasında ne ölçüde seçim hakkına sahip olduğunun tespitinin rekabet hukuku değerlendirilmesi açısından hayati öneme sahip olduğunu vurgulamakta. Nitekim yeni GWB Dijitalleşme Kanunu kapsamında da altı çizildiği üzere, tüketici tercihlerinin korunması, rekabet hukukunun esas amaçlarından birini teşkil ediyor.

Facebook ve Amazon Dosyaları

Bundeskartellamt yeni §19a GWB'yi ilk defa uyguluyor değil. Kanun değişikliğinin ilk olarak Facebook – Oculus dosyasında tatbik edileceği açıklanmıştı. Ayrıca Bundeskartellamt 18 Mayıs 2021 tarihinde, büyük dijital şirketlere ilişkin yeni kuralları esas alarak Amazon'a karşı soruşturma başlattığını duyurmuştu. Bu noktada Bundeskartellamt'ın e-ticaret için özel bir departman kurduğunu da belirtmekte fayda var. Rekabet kanunundaki değişikliğin uygulanmasına odaklanacak olan yeni departman, Amazon gibi

  • Facebook – Oculus Soruşturması:

Bundeskartellamt, Facebook ile sanal gerçeklik gözlükleri üreticisi Oculus arasında bir ağ bağlantısı (network linking) olup olmadığını inceliyor. Zira Oculus ürünleri, kullanıcılarının bir Facebook hesabına sahip olmasını gerektiriyor. Soruşturma Aralık 2020'de, yani yeni GWB henüz yürürlüğe girmeden önce, geleneksel hakim durum hükümleri uyarınca açılmıştı. Ancak Bundeskartellamt, Ocak 2021'de kanun değişikliği sonucu elde ettiği yeni yetkileri bu dosyada test edebileceğini duyurdu. Böylece Federal Kartel Ofisi, Facebook'un çeşitli pazarlar kapsamında üstün öneme sahip olup olmadığını inceleyecek. Andreas Mundt dosya kapsamında, WhatsApp ve Instagram'a da sahip olan Facebook'un böyle üstün bir öneme sahip olduğunun kabul edilebileceğini değerlendiriyor.

  • Amazon Soruşturması:

Dev pazaryeri Amazon'a ilişkin olarak Andreas Mundt, Amazon'un çeşitli pazarlar kapsamında üstün öneme sahip olup olmadığının irdeleneceğini belirtti. Mundt'a göre Amazon dosyası, çeşitli pazarlara yayılmış olan ve tam da bu nedenle neredeyse "yıkılmaz" bir ekonomik güce sahip olan bir ekosistemin incelenecek olması nedeniyle özellikle önem taşıyor. Görece muhafazakar bakış açısıyla bilinen Andreas Mundt, Bundeskartellamt'ın, Amazon'un pazarda böyle bir konuma sahip olduğunu tespit etmesi halinde, erkenden harekete geçilip muhtemel rekabet karşıtı davranışların engellenebileceğini değerlendiriyor.

Alman rekabet otoritesi, hakim durumun kötüye kullanılması soruşturmasında Amazon'un, fiyat kontrol mekanizmaları ve algoritmaları ile pazaryerinde (Amazon Marketplace) satış yapan kullanıcıların fiyatlarını ne ölçüde etkilediğini ve Apple gibi markalarla arasındaki dışlayıcı anlaşmaların rekabet kurallarını nasıl ihlal ettiğini araştırıyor.

Rekabet Kurumu Açısından Önemi

Rekabet Kurumu, E-Pazaryeri Platformları Sektör İncelemesi Ön Raporu'nda üç temel politika değişikliğinden bahsetmekte. Bunlar; (i) mevcut rekabet hukuku kurallarının platformlar bakımından uygulanmasındaki belirsizlikleri ortadan kaldırmak ve uygulamayı güçlendirmek üzere ikincil mevzuatın güncellenmesi, (ii) asimetrik pazarlık gücüne yönelik olarak ikili ilişkilerde referans teşkil etmek üzere bir "Platform Davranış Kodu" oluşturulması ve (iii) geçit bekçisi niteliğindeki teşebbüslerin belirlenerek, bunların kaçınmakla yükümlü oldukları davranışların öncül (ex-ante) bir yasal düzenleme ile hayata geçirilmesi olarak sıralanmakta. Söz konusu değişiklik önerilerinin gerçekleştirilmesi noktasında ise Bundeskartellamt'ın yeni yetkilerini ilk kez uygulayacağı bu üç önemli soruşturmayı Kurum'un yakından takip edeceğini tahmin ediyoruz.

Footnote

1 GWB'yi değiştiren kanun kısaca GWB Dijitalleşme Kanunu (GWB Digitalisierungsgesetz) şeklinde anılıyor.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.