Kamuoyunda "Dezenformasyon Kanunu" olarak bilinen 7418 sayılı Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun [“Değişiklik Kanunu”] 18.10.2022 tarihli 31987 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Ağırlıklı olarak Basın Kanunu'nda yapılan değişiklikler, bu kanunun kapsamını önemli ölçüde genişletirken, basılı yayınlar karşısında sayıları gittikçe artan internet ortamındaki haber araçları bakımından yeni düzenlemeler getiriyor.

Basın Kanunu'nun Kapsamı Genişletildi

Basın Kanunu'nda yapılan değişiklikler büyük ölçüde internet ortamındaki haber sitelerine ve basın kartlarına ilişkin. Bu kapsamda, kanunun amaçları arasına basın kartına ilişkin konuların düzenlenmesi eklenirken, internet haber siteleri ile basın kartını talep eden medya mensupları ve enformasyon görevlileri de kanun kapsamına dahil edildi.

Buna paralel olarak internet haber siteleri süreli yayın tanımı kapsamına alınırken, bu sitelerin faaliyetlerine ilişkin birtakım yükümlülükler getirildi. Dolayısıyla internet haber siteleri nezdinde basın-yayın faaliyeti yürüten çalışanlar da artık kanun kapsamında “medya mensubu” sayılacak.

İnternet haber siteleri için getirilen yükümlülüklerden biri, kullanıcıların ana sayfadan doğrudan ulaşabileceği şekilde bir iletişim başlığının bulunması ve bu başlık altında haber sitesinin faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, iletişim telefonu ve elektronik tebligat adresi gibi bilgilere yer verilmesi zorunluluğu.

Ayrıca internet haber sitelerine ilişkin içerik denetimi yapılabilmesi adına da çeşitli kurallar öngörülüyor. Bundan böyle haber sitelerindeki içeriklerin üzerinde değiştirilemeyecek şekilde ilk sunuldukları tarih ile sonraki güncelleme tarihlerine yer verilmesi, yayımlanan içeriklerin iki yıl boyunca muhafaza edilmesi ve gerekli hallerde ilgili yargı mercilerine teslim edilmesi gerekmekte. Teslim ve muhafaza yükümlülüğüne aykırı hareket eden internet haber sitesi sorumlu müdürleri için ise ağır para cezası yaptırımı öngörülüyor.

Süreli yayınların çıkarılması için verilen beyannamenin ve eklerinin gerekli veya gerçek bilgileri içermemesi veya yayından sorumlu kişilerin kanunda öngörülen şartlara sahip olmaması halinde, internet haber siteleri bakımından ayrık bir düzenleme söz konusu. Bu durumda ilk olarak Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından iki hafta içinde eksikliğin giderilmesi veya gerçeğe aykırı bilgilerin düzeltilmesi istenecek, buna uyulmaması halinde savcılıkça internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespiti amacıyla asliye ceza mahkemesine başvurulacak. Başvurunun kabul edilmesi hâlinde internet haber siteleri için sağlanabilecek resmî ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartına ilişkin hakları ortadan kalkacak.

Basın Kanunu'ndaki cezai ve hukuki sorumluluk hükümleri kapsamına internet haber siteleri de dahil edilmiş olup internet haber siteleri yoluyla işlenen suçlarla ilgili ceza davalarının dört ay içinde açılması muhakeme şartı olarak kanuna eklendi. Kişilik hakkı ihlallerinde düzeltme ve cevap yazılarının internet haber sitelerinde ne şekilde ve ne süreyle yayımlanacağı da artık kanunda ayrıntılı şekilde düzenleniyor.

Değişikliklerden önce faaliyete başlamış olan internet haber sitelerinin ise kanunun yürürlük tarihinden itibaren üç ay içinde, yani 18 Ocak 2023'e kadar yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekmekte.

Basın Kartlarına İlişkin Yeni ve Ayrıntılı Düzenlemeler

Değişiklik Kanunu ile basın kartı başvurusu, niteliği, şartları, türleri ve iptal gerekçeleri belirlendi. Resmi nitelikte bir kimlik belgesi olarak kabul edilen basın kartı başvuruları İletişim Başkanlığına yapılacak olup; göreve bağlı, süreli, geçici, serbest ve sürekli olmak üzere beş türde basın kartı öngörülmekte.

Geniş bir kitle tarafından talep edilebilen basın kartına ilişkin başvuruda bulunabilmek için ise yaş, eğitim, fiil ehliyeti, ticari faaliyet, adli sicil gibi hususlarda belli şartlar söz konusu. Başvurular ise yeni düzenlemeler kapsamında oluşturulacak olan Basın Kartı Komisyonu tarafından değerlendirilecek. Verilen basın kartlarının iptal edilmesi şu iki halde mümkün: [i.] kart sahibinin kanunda belirtilen niteliklere sahip olmadığının veya bu nitelikleri sonradan kaybettiğinin anlaşılması ve [ii.] kart sahibinin basın ahlak esaslarına aykırı davranışlarda bulunması.

Düzenleme öncesinde usule uygun şekilde verilmiş olan basın kartları, gerekli şartları barındırmaları kaydıyla geçerliliğini koruyacak.

Tamamlayıcı Düzenlemeler ve “Dezenformasyon Suçu”

Değişiklik Kanunu'yla 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'na yeni bir suç türü olarak “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma suçu” eklendi. Suçun oluşması için yayılan haberin gerçek dışı olması, ülke güvenliği ile kamu düzeni ve genel sağlığı ilgilendirmesi, halk arasında korku, panik ve endişe oluşturma kastı bulunması, kamu barışını bozmaya yönelik ve aleni olması şart koşulmakta ve bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası öngörülmekte. Suçun gerçek kimliğin gizlenmesi veya bir örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi cezayı arttıran nitelikli haller. Ayrıca bu yeni suça ilişkin kararlar, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nda istisnai olarak sayılan temyiz edilebilecek kararlar arasına eklendi.

5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun'da yapılan değişiklikler ile Erişim Sağlayıcıları Birliği'nin [“Birlik”] görev alanı, erişimin engellenmesi kararları ile birlikte içeriğin çıkarılması kararlarının uygulanmasına yönelik diğer kanunlarda yer alan düzenlemeleri de kapsayacak şekilde genişletildi. Yeni düzenlemelerle Birliğin kendisine gelen mahkeme kararlarını ilgili içerik ve yer sağlayıcılarına elektronik posta yoluyla bildirmesi mümkün kılınırken, içerik veya yer sağlayıcının nerede bulunduğunun tespitindeki zorluktan kaynaklanan problemlerin önlenmesi adına yurt içi-yurt dışı ayrımı da kaldırıldı. Ayrıca bir içerik için verilen kaldırma veya erişim kararlarının, ilgili kişi tarafından Birliğe yapılacak müracaat neticesinde yeni bir karar çıkarılmaksızın diğer site ve platformlar için de uygulanacağı öngörüldü.

Sosyal Medya Platformlarına Getirilen Yükümlülükler

Değişiklik Kanunu ile sosyal ağ sağlayıcıları için de çeşitli yükümlülükler öngörüldü. Buna göre sosyal ağ sağlayıcıları, kullanıcılarına eşit ve tarafsız davranmak, reklam kütüphanesi oluşturmak, gerekli hallerde bazı suçlara konu içeriklere ilişkin tüm bilgileri Türkiye temsilcisi aracılığıyla adli mercilere vermek, çocuklara özgü ayrıştırılmış hizmet sunma konusunda gerekli tedbirleri almakla yükümlü kılındı.

Günlük erişim miktarına bağlı olarak temsilcilere yönelik koşulan şartlara ek olarak sosyal ağ sağlayıcılarının Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'na sundukları raporlarda içeriklere ilişkin algoritmalar, reklam, kişisel verilerin kullanılması ve şeffaflık politikaları gibi bilgileri bulundurması gerekiyor.

Öte yandan içeriğin çıkarılması ve erişimin engellenmesi kararlarının gereğinin yerine getirilmemesi durumunda altı aya kadar reklam verme yasağı veya internet trafiği bant genişliğinin daraltılması söz konusu olabilecek. Reklam yasağına aykırı davrananlara da 100.000 TL'ye idari para cezası uygulanacağı öngörüldü.

Değerlendirme

Değişiklik Kanunu ile öngörülen düzenlemeler internet haber siteleri ve sosyal medya platformlarında yayınlanan içeriklerin denetlenebilirliğini arttırıyor ve özellikle internet ortamında kolaylıkla gerçekleştirilebilen kişilik hakkına saldırı niteliğindeki eylemlerin önünü kesmeyi hedefliyor. Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma suçunun düzenlenmesi bakımından ise basın ve ifade özgürlüğü bağlamında tartışmalar mevcut. Kanunun uygulamasının neler getireceği, konuya ilişkin uyuşmazlıkların yargı önüne taşınması üzerine şekillenecek içtihatla daha net görülecek.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.