Reklam Kurulu'nun 04 Mayis 2021 tarihli ve 2021/2 sayili karari ile kabul edilen "Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafindan Yapilan Ticari Reklam ve Haksiz Ticari Uygulamalar Hakkinda Kilavuz" ("Kilavuz"), dogrudan sosyal medya etkileyicilerinin reklam faaliyetlerine iliskin ilk ve temel düzenleme oldu. Bununla birlikte; daha Kilavuz yürürlüge girmeden önce yakin tarihte Reklam Kurulu 6502 sayili Tüketicinin Korunmasi Hakkinda Kanun'un ("Tüketici Kanunu") ve Ticari Reklam ve Haksiz Ticari Uygulamalar Yönetmeligi'nde ("Reklam Yönetmeligi") genel olarak tüm reklamlar için yer alan düzenlemeleri sosyal medya etkileyicileri tarafindan gerçeklestirilen reklamlara da uygulamaya baslamis, ilgili düzenlemelere aykiri gördügü reklamlara çesitli yaptirimlar uygulamaya baslamisti. Reklam Kurulu tarafindan 2021 yilinda verilen güncel tarihli dört karari Kilavuz'un uygulanmasi açisindan da yol gösterici niteliktedir.
Kilavuz uyarinca; sosyal medya etkileyicisi araciligiyla yapilan reklamlarin, açik ve anlasilir sekilde ifade edilmesi ve ayirt edilebilir olmasi zorunludur. Bu amaçla, sosyal medya etkileyicilerinin (Youtube ve Instagram TV gibi) video paylasim mecralari, (Twitter gibi) fotograf ve mesaj paylasim mecralari, podcast mecralari ve (Snapchat gibi) yalnizca kisa bir süre için görülebildigi mecralardaki reklam niteligindeki paylasimlarinda #Isbirligi, #Reklam, vb. etiketleri kullanmalari veya yapilan paylasimin reklam oldugunun açikça anlasilmasi için yeterli bir açiklamaya yer verilmesi gerekmektedir. Bu suretle, sosyal medya etkileyicileri reklam veren ile aralarinda bir sözlesme olmasina ragmen yalnizca tüketici olduklari izlenimini yaratmaktan kaçinmalidirlar ve marka ile baglantilarini açikça bildirilmelidirler.
2021 yilinin Nisan ayinda Reklam Kurulu 2 milyondan fazla takipçiye sahip Türk sosyal medya etkileyicisi Duygu Özaslan'in örtülü reklam yaptigi gerekçesiyle ilgili reklamlarin durdurulmasina karar verdi. Ünlü sosyal medya etkileyicisi reklam oldugunu belirtmeksizin birkaç taninmis markanin Instagram sosyal medya hesabi üzerinden tanitimlarini yapmisti. "@kleoco", "@godivatürkiye" ve "@miumiu" etiketlerini içeren hikaye paylasimlarinda ve "Elidor", "Mercedes-Benz" ve "L'Oréal" markalari hakkinda çesitli tanitici açiklamalar içeren Instagram reels paylasimlarinda, kendisi ile marka arasinda isbirligi bulunduguna dair ve bu paylasimlarin aslinda reklam olduguna dair herhangi bir açiklama yer almamaktaydi.
Mart 2021'de verilen önceki tarihli bir karar ile Reklam Kurulu, Kilavuz'da verilen tanim uyarinca bir sosyal medya etkileyicisi olarak kabul edilen oyuncu Pinar Altug Atacan'a sosyal medya hesabi üzerinden gerçeklestirdigi takviye edici gida reklamlari nedeniyle 104.781 TL idari para cezasi uygulanmasina karar vermistir. Instagram paylasimlarinda, ünlü oyuncu söz konusu gida takviyesinin bagimlilik yaratmadigini ve bilesenleri sayesinde stres, gerginlik ve uykusuzluga iyi geldigini ifade etmistir. Reklam Kurulu, söz konusu beyanlarin gerekli izin alinmaksizin yapilan saglik beyanlari oldugunu ve ilgili paylasimlarin sosyal medya etkileyicisinin takviye edici gidayi bizzat kullandigi seklinde bir algi yarattigini vurgulamistir. Bu nedenle, incelemeye konu paylasimlar tüketiciyi aldatici ve örtülü reklam yasagi ile dürüst reklamcilik ilkelerine aykiri degerlendirilmistir.
Yine Mart 2021'de Reklam Kurulu diger bir Türk oyuncu Merve Bolugur'un sosyal medya hesabindaki paylasimlarini incelemis ve bir sosyal medya etkileyicisi olarak ünlü ismin sahsi yorumlari, degerlendirmeleri, önerileri ve çesitli saglik beyanlari ile bir gida takviyesinin reklamini yaptigini tespit etmistir. Gida takviyelerinin saglik beyani ile reklami için Türk Ilaç ve Tibbi Cihaz Kurumu'ndan izin alinmasi gerekmektedir, aksi halde saglik beyani ile tanitimi yasaktir. Bunun yanisira tüketicilerin sosyal medya etkileyicisinin sahsen ürünü kullandigini düsünmelerine yol açacak sekilde beyanlar ve açiklamalar tüketiciyi aldaticidir ve bu nedenle yasaktir. Reklam Kurulu, söz konusu paylasimlarin durdurulmasina karar vermis ve oyuncuya 104.781 TL degerinde idari para cezasi uygulamistir.
Önceki tarihli bir kararinda da Reklam Kurulu 2 milyon üzeri takipçiye sahip olan sosyal medya etkileyicisi, Berk Keklik'in takipçilerini internet sitesine link vermek suretiyle bir e-ticaret platformuna yönlendirdigini tespit etmistir. Instagram hikaye paylasiminda, sosyal medya etkileyicisi çesitli ürünlerin fiyatlarini karsilastirmis ve reklamini gerçeklestirdigi markalar ile arasinda ticari bir reklam iliskisi olduguna dair herhangi bir açiklamada bulunmaksizin Instagram üzerinden link vererek tüketicilerin alisveris yapabilecegi internet sitesine yönlendirmistir. Reklam Kurulu, bu paylasimlari örtülü reklam olarak degerlendirmis ve sosyal medya etkileyicisinin söz konusu paylasimlari durdurmasina karar vermistir.
Görülecegi üzere Reklam Kurulu ilgili kararlarinda henüz Kilavuz yürürlüge dahi girmemisken, paylasimlarini inceledigi sosyal medya etkileyicilerine Reklam Yönetmeligi'nde yer alan örtülü reklam yasaginin ihlali gerekçesiyle idari yaptirimlar uygulamistir. Kilavuz ise sosyal medya ve sosyal medya etkileyicisi kavramlarini hukuken açikça tanimlamis, sosyal medya üzerinden gerçeklestirilen reklamlar nedeniyle reklam verenlerin, reklam ajanslarinin ve mecra kuruluslari olarak sosyal medya etkileyicilerinin sorumlulugunu düzenlemistir. Buna ek olarak, Reklam Kurulu'nun kararlari isiginda her bir platformda yapilmasi gereken açiklamalar, beyanlar ve bunlarin ne sekilde yapilacagi yeknesak ve adil bir ticari uygulamaya kavusacaktir.
First published by GALA Blog, in 14.06.2021
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
