Limited Şirket Payları Üzerinde İntifa Hakkı
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ("TMK") intifa hakkına ilişkin esasları düzenlemektedir. TMK madde 794 uyarınca intifa hakkı, taşınırlar, taşınmazlar, haklar veya bir malvarlığı üzerinde kurulabilir. Aksine düzenleme olmadıkça bu hak, sahibine, konusu üzerinde tam yararlanma yetkisi sağlar. Tam yararlanma yetkisi kapsamına, üzerinde intifa hakkı tesis edilen şeyi, hakkı, malvarlığını zilyetliğinde bulundurma, kullanma ve semerelerinden yararlanma girer. TMK madde 795 uyarınca intifa hakkı, taşınırlarda zilyetliğin devri, alacaklarda alacağın devri, taşınmazlarda tapu kütüğüne tescil ile kurulur. İntifa hakkı, gerçek kişilerde hak sahibinin ölümü; tüzel kişilerde kararlaştırılan sürenin dolması, süre kararlaştırılmamışsa kişiliğin ortadan kalkmasıyla sona erer. Tüzel kişilerin intifa hakkı, en çok yüz yıl devam edebilir.
İntifa hakkı, kişiye bağlı bir irtifak hakkı olarak değerlendirilmekte ve mülkiyet hakkından sonra sahibine en geniş yetkileri veren sınırlı bir ayni haktır. İntifa hakkı sahibi, hakkın konusu olan malı zilyetliğinde bulundurma, yönetme, kullanma ve ondan yararlanma yetkilerine sahiptir ve bu yetkilerini kullanırken iyi bir yönetici gibi özen göstermek zorundadır. Kişiye bağlı bir hak olma özelliği nedeniyle devredilemez, rehne konu olmaz ve intikali mümkün değildir. İntifa hakkı, üzerinde tesis edildiği hakkın ekonomik yararlarını tümüyle kapsar ve malike yalnızca kuru (çıplak) mülkiyet kalır; malik yalnızca hakkın konusu şey üzerinde tasarruf yetkisini haiz olur.
Limited şirketlerde pay üzerinde intifa hakkı tesis edilmesi 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ("TTK") madde 600'de düzenlenmektedir. TTK madde 600 uyarınca bir esas sermaye payı üzerinde intifa hakkı kurulmasına, esas sermaye payının geçişine ilişkin hükümler uygulanır. Bu çerçevede TTK m.595'deki payın devrine ilişkin şartlar, intifa hakkının tesisinde de aranacaktır. TTK madde 600'de yapılan bu atıf ile limited şirket payının intifa hakkına konu olabilmesi için, yazılı bir sözleşme yapılması gerekmektedir ve tarafların imzaları noterce onanmalıdır. İntifa hakkının kurulması bakımından genel kurul onayı geçerlilik şartı olup onay verilmediği takdirde intifa hakkının kurulması mümkün değildir. Limited şirket paylarının intifa hakkına konu olması ortaklar genel kurulunca reddedilebilir. Bu durumda, genel kurulun herhangi bir sebep göstermesine dahi gerek yoktur. TTK madde 595/f.4. çerçevesinde limited şirket sözleşmesiyle limited şirket payı üzerinde intifa hakkı tesis edilmesi yasaklanabilir. TTK m.594 hükmü uyarınca, limited şirket payı üzerinde tesis edilen intifa hakkının pay defterine kaydedilmesi gerekir.
Limited şirketlerde ortaklık hakları, genel olarak malvarlığına ilişkin haklar ile yönetime katılma hakları şeklinde iki ana kategoriye ayrılmaktadır. Bir pay üzerinde intifa hakkı tesis edilmesi hâlinde, söz konusu paya bağlı malvarlığına ilişkin haklar ile yönetsel hakların, intifa hakkı sahibine ait olacağı kabul edilmektedir. Kâr payı hakkı, pay sahipliğinden kaynaklanan başlıca mali haklardan biridir. İntifa hakkı, yararlanma yetkisi sağlayan sınırlı bir ayni hak olduğundan, intifa hakkının devam ettiği süre zarfında doğan kâr payı alacağı da bu hak kapsamında değerlendirilmelidir. Limited şirket payı üzerinde kurulan intifa hakkının yönetsel hakları da kapsamı içerisine aldığı TTK m.600/f.3 hükmünden de açıkça anlaşılmaktadır. İlgili düzenlemede, "Bir esas sermaye payı üzerinde intifa hakkı bulunması hâlinde, pay intifa hakkı sahibi tarafından temsil edilir; bu durumda intifa hakkını haiz kişi, esas sermaye payı sahibinin menfaatlerini, hakkaniyete uygun bir şekilde gözetmezse tazminat ile yükümlü olur." hükmü getirilmiştir. Bu hüküm çerçevesinde intifa hakkı sahibinin oy hakkına da haiz olduğu anlaşılmaktadır. Ancak bu süre intifa hakkı süresi ile sınırlıdır.
Limited Şirket Payları Üzerinde Rehin Hakkı
Limited şirket esas sermaye payı üzerinde tesis edilen rehin hakkı, ortaklık sıfatına bağlı malvarlığı haklarını kapsamaktadır. Bu bağlamda, limited şirket payı üzerinde kurulan rehin hakkı, bir ayni hak niteliği taşımakta olup; burada mülkiyet hakkına ilişkin değil, ortaklık hakkına bağlı olarak tesis edilen sınırlı bir ayni hak söz konusudur. Limited şirket payları üzerinde rehin hakkı tesis edilmesi, rehinli alacaklıya ortaklık sıfatı kazandırmaz. Bu nedenle, ortak sıfatına sahip olmayan rehinli alacaklının, limited şirketteki ortaklık haklarını kullanması mümkün değildir. Rehinli alacaklının bu kapsamda sahip olduğu yegâne hak, rehne konu payların paraya çevrilmesi suretiyle alacağının tahsilini sağlamaktır.
Limited şirketlerde paylar üzerinde kurulan rehin hakkı TMK madde 954-961 hükümleri arasında düzenlenen alacaklar ve diğer haklar üzerinde düzenlenen rehne ilişkin hükümlere tabidir. Ayrıca özel olarak TTK madde 600/f.2 limited şirketteki payların rehnine ilişkin bir düzenleme içermektedir. İlgili düzenleme uyarınca "Şirket sözleşmesiyle, esas sermaye payı üzerinde rehin hakkı kurulması genel kurulun onayına bağlanabilir. Bu halde geçişe ilişkin hükümler uygulanır. Genel kurul sadece haklı sebeplerin varlığında rehin hakkı kurulmasına onay vermekten kaçınabilir."
Limited şirket payları üzerinde rehin hakkı tesis edilebilmesi için ilk olarak paylar üzerinde devir veya rehin yasağının bulunmaması gerekir. Limited şirket payının devredilmesine ilişkin kanuni veya şirket sözleşmesinden kaynaklanan bir devir yasağı varsa, limited şirket payı rehnedilemez. TMK madde 954 başkasına devredilebilen alacaklar ve diğer hakların rehnedilebileceğini düzenlemektedir. Bu kapsamda payların devrine engel teşkil eden bir durumun varlığı halinde payların rehni de mümkün değildir. Limited şirket payının devri, şirket sözleşmesiyle yasaklanabilir. Şirket sözleşmesinde payların devrinin yasaklandığı hallerde, bu paylar üzerinde rehin de kurulamayacaktır.
TMK madde 955 uyarınca limited şirket payı üzerinde rehin kurulması için, yazılı bir rehin sözleşmesi yapılması ve rehin konusu hakkın devrine ilişkin şartlara uyulması gerekir. TTK madde 595 uyarınca limited şirket payının devri içinse, devir sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve tarafların imzalarının noterce onaylanması gerekmektedir. Pay rehnine ilişkin sözleşmenin yazılı şekilde yapılması ve taraf imzalarının noterce onanması bir geçerlilik şartıdır.
TTK madde 600/f.2 uyarınca şirket sözleşmesiyle limited şirket esas sermaye payı üzerinde rehin hakkı kurulması genel kurul onayına bağlanabilmektedir ve bu durumda payın devrine ilişkin hükümler uygulanacaktır. TTK 616/f.2c hükmüne göre, şirket sözleşmesinde öngörüldüğü takdirde esas sermaye payları üzerinde rehin hakkı kurulmasına ilişkin onayın verilmesi limited şirket genel kurulunun devredilemez yetkilerindendir. Genel kurul, haklı sebeplerin varlığı halleri dışında rehin hakkı tesisine yönelik onay başvurusunu reddedemez. Kanun metninde ve madde gerekçesinde haklı sebeplerin neler olduğuna ilişkin bir belirleme yapılmamıştır. Ancak haklı sebeplerin neler olduğu şirket sözleşmesinde açıkça belirlenebilir, böylelikle haklı sebebin ne olduğuna ilişkin herhangi bir tartışma da yaşanmayacaktır. Bu sebepler limited şirkete özgü hususlar olabileceği gibi ortaklara ilişkin hususlar da olabilir. Ayrıca belirtmek gerekir ki, esas sermaye payı üzerinde rehin hakkı kurulmasına ilişkin işlemin genel kurulca onaylanması için yapılan başvuru, başvuru tarihinden itibaren üç ay içinde reddedilmemişse, onaylanmış sayılacaktır.
Limited şirket esas sermaye payı üzerinde rehin hakkı kurulduğu pay defterine de kaydedilmelidir. Pay defterine kayıt kurucu değil, bildirici niteliktedir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
