ÖZET
Şirketler sürdürülebilir büyümeyi sağlamak amacıyla, çalışanlarının aidiyet duygusunu artırabilmek, verimli çalışma ortamını sağlamakla birlikte reklam, pazarlama ve sosyal sorumluluk projeleri kapsamında etkinlikler gerçekleştirebilmek amacıyla çeşitli mecralarda kullanılmak üzere hediye çeki dağıtımı yapabilmektedirler. Sosyal yardım amacıyla gerçekleştirilen hediye çeki dağıtımı ile personele verilen hediye çeklerinin vergi mevzuatı açısından değerlendirilmesi farklılık arz etmektedir. Şirketlerin farklı mahiyette olan hediye çeklerinin dağıtılmasına dair değerlendirmeler bu yazının konusunu teşkil etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Hediye Çeki, Bağış ve Yardım, Gelir Vergisi, Ücret, Katma Değer Vergisi.
GİRİŞ
Şirketler bayram, yılbaşı ve diğer özel günlerde çalışanlarına verilmek amacıyla, çeşitli mecralarda kullanılmak üzere satın aldıkları hediye çekleriyle çalışanların herhangi bir bedel ödemeden alışveriş yapmalarını sağlamaktadırlar. Bununla birlikte, sosyal sorumluluk amacıyla, yine dağıtıma konu hediye çeklerinin, yardıma muhtaç kişilere ulaştırılması da sıklıkla görülen uygulamalardan birisidir. Gerek personele verilen gerekse yardım amacıyla kurumlar vergisi mükelleflerince dağıtılan hediye çeklerinin vergi mevzuatı açısından değerlendirilmesi bu yazımızın konusunu oluşturmaktadır.
- DAĞITIMA KONU HEDİYE ÇEKLERİNİN SATIN ALINMASINDA KDV UYGULAMASI
3065 sayılı Katma Değer Kanunu (“KDVK”)'nun 1/1 maddesinde, “Türkiye'de yapılan ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti kapsamındaki mal teslimleri ve hizmet ifaları” ifadesiyle katma değer vergisi (“KDV”)ne tabi işlemler belirtilmiştir. Aynı Kanun'un 2/1. maddesinde, ¨Bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesidir. Bir malın alıcı veya onun adına hareket edenlerin gösterdiği yere veya kişilere tevdii teslim hükmündedir.” ifadesiyle teslimin tanımı yapılmıştır. Öte yandan bahse konu Kanun'un 10/1 maddesinde, “Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde, malın teslimi veya hizmetin yapılması” 10/2 maddesinde ise, “Malın tesliminden veya hizmetin yapılmasından önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi hallerinde, bu belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmak üzere fatura veya benzeri belgelerin düzenlenmesi,” ifadeleri yer almaktadır.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu (“VUK”)'nun 229. maddesinde, “Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.” ifadesiyle faturanın tarifi açıkça belirtilmiştir.
Hediye çeki, hamiline üzerinde yazılı tutar kadar alışveriş yapma imkânı sağlayan bir ödeme aracıdır. Şirketlerin genel olarak hediye çeklerine dair uygulamaları, alışveriş yapılacak şirketlerden hediye çeki tutarında fatura düzenlenmesi suretiyle ilgili tutarın kayıtlara alınması yönündedir. Ancak bu yöntemle hediye çeklerinin şirket kayıtlarına alınmasının doğru bir yol olmadığını değerlendirmekteyiz. Kanaatimizce, hediye çekinin, alışveriş yapılacak olan şirket tarafından alım yapan şirkete herhangi bir mal teslimi veya hizmet ifası gerekleştiğinden bahsetmek mümkün olmamaktadır. Bu sebepten belirtilen kanun hükümleri uyarınca, hediye çeklerinin alımında KDV'ye tabi bir işlem bulunmamaktadır. Diğer taraftan, KDV yönünden vergiyi doğuran olay hediye çeki ile alışveriş yapılması ile gerçekleştiğinden faturanın da bu işlem neticesinde düzenlenmesi gerekmektedir.
Henüz gerçekleşmiş bir mal satışı ya da hizmet ifası olmadığından hediye çekini satan işletme açısından hediye çeki satışı işleminde fatura düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. Hediye çekinin teslimi anında, tevsik edici belge olarak dekont kullanılması uygun bir yöntem olabilecektir. Dolayısıyla hediye çekinin satın alınması aşamasında düzenlenecek olan olası faturada KDV gösteriminde bulunulmayacaktır. Hediye çekinin kullanımı sırasında ibrazı ile gerçekleşecek teslim ve hizmetlerde, ilgili mal veya hizmetin KDV oranı uygulanacaktır.
- HEDİYE ÇEKLERİNİN ŞİRKET PERSONELİNE DAĞITILMASI
Gelir Vergisi Kanunu'nun 61. maddesinde, “Ücret işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir1 .” hükmü yer almaktadır.
Hediye çekleri, üzerinde bir bedelin olduğu ve kullanıcısına bu bedel karşılığında ilgili mal veya hizmeti satın alma hakkı doğuran belge olduğundan personele dağıtılan hediye çeklerinin mahiyeti de ücret olarak ele alınmalıdır. Bununla beraber, personele verilecek olan hediye çeklerinin para yerine kullanılabileceği, bu çeklerin kullanılması öngörülen mağaza, market vs. den alışveriş yapılabileceği düşünülürse hediye çeklerinin ayni yardım olarak değerlendirilmesi gerektiği açıktır.
Belirtilen hususlar gereğince personele dağıtılan hediye çeklerinin, KDV dahil tutarının brütleştirilmek suretiyle gelir vergisi tevkifatına ve damga vergisine tabi tutulması gerekmekte olup söz konusu hediye çeklerinin SGK primkesintisine tabi tutulmaması gerektiği değerlendirilmelidir.
- HEDİYE ÇEKLERİNİN SOSYAL SORUMLULUK KAPSAMINDA YARDIMA MUHTAÇ KİŞİLERE VERİLMESİ
Şirketler sosyal sorumluluk kapsamında zaman zaman yardıma muhtaç kişilere hediye çeki vermek suretiyle destek olabilmektedirler. Bu kapsamda verilen hediye çeklerinin çalışanlara verilen hediye çeklerinden ücret olarak değerlendirilme noktasında farklılık arz ettiği açıktır.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nda kurumlar vergisi matrahının tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, kurum kazancından yapılabilecek indirimlerin yer aldığı “Diğer İndirimler” başlıklı 10'uncu maddesinin birinci fıkrasının c bendinde, “Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflara ve kamu yararına çalışan dernekler ile bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlara makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımların toplamının o yıla ait kurum kazancının % 5'ine kadar olan kısmı.” da indirimler arasında sayılmıştır.
Hediye çeklerinin şirketler tarafından yardıma muhtaç kişilere dağıtılması durumunda, dağıtıma konu hediye çeklerinin bağış ve yardım olarak değerlendirilmesi gerekmekte olup bu durumda Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 10. maddesinde belirtilen şartlar sağlanmadığı hallerde KDV dahil tutarın ticari kazancın tespitinde ilave kalem olarak dikkate alınmasının uygun olacağını değerlendirmekteyiz.
SONUÇ
Son yıllarda sıkça tanık olduğumuz hediye çeklerinin muhasebe kayıtlarına alınması, kullanım amacına göre farklılık arz etmektedir. Şirketlerin personeline verdikleri hediye çeklerinin, hediye çeki alınan şirket tarafından de-kont düzenlenmesi suretiyle kayıtlara alınması uygun olacaktır. Hediye çekinin çalışana verilmesi durumunda, ilgili tutarın ücretin bir unsuru olarak değerlendirilmesi ve brütleştirilmek suretiyle gelir vergisi tevkifatına ve damga vergisine tabi tutulması gerektiğini ancak brütleştirilen bahse konu ödemelerin SGK prim kesintisine tabi olmayacağını değerlendirmekteyiz. Hediye çeklerinin yardımına muhtaç kişilere dağıtılması durumunda ise, Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 10. maddesinde belirtilen şartların sağlanmaması halinde KDV dahil tutarın, kurum kazancının tespitinde ilave kalem olarak dikkate alması uygun olacaktır.
Footnotes
- 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu 61. Madde
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.