Takviye edici gıdaların reklamlarında/tanıtımında kullanılacak beyanlar öncelikle her ürün ve hizmette olduğu gibi Türk Hukukundaki Genel Reklam Kurallarına, sonra da gıda takviyelerine özgü mevzuata ve Sağlık Bakanlığı duyuru ve uygulamalarına tabidir. Her ne kadar gıda takviyeleri T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılıyorsa da, gıda takviyelerinin reklamlarında kullanılacak sağlık beyanlarına konu gereği T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ("TİTCK") müdahale etmektedir ve ilgili bilgi ve duyuruları onlar düzenlemektedir.

7.6.2013 tarihli "Sağlık Beyanı ile Satışa Sunulan Ürünlerin Sağlık Beyanları Hakkında Yönetmelik" md. 5/a uyarınca sağlık beyanı ile tanıtımı/reklamı yapılacak ürünlerin sağlık beyanı ile tanıtımının yapılabilmesi ve piyasaya arzı için iddia edilen sağlık beyanı hakkında TİTCK'ten izin alınması şarttır.

Gıda Takviyelerinde Kullanılan Sağlık Beyanları

Yukarıda açıkladığımız bu genel reklam kuralları haricinde, gıda takviyelerine uygulanan spesifik mevzuat söz konusudur. Sadece bunlarla sınırlı olmamak üzere ilgili mevzuat şöyledir:

  • 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu
  • Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği Resmi Gazete Tarihi : 29/12/2011 Resmî Gazete Sayısı : 28157 üçüncü mükerrer
  • Takviye Edici Gıdaların İthalatı, Üretimi, İşlenmesi ve Piyasaya Arzına İlişkin Yönetmelik" (Yür. Tar.: 02.08.2013) Resmi Gazete Tarihi : 2 Mayıs 2013 Resmî Gazete Sayısı : 28635 sayılı
  • Sağlık Beyanı ile Satışa Sunulan Ürünlerin Sağlık Beyanları Hakkında Yönetmelik (2013 tarihli Yönetmelik yürürlükte olmakla birlikte, 2020 tarihliş taslak da görüşlere açılmış olup, yürürlüğe konulması beklenmektedir)
  • Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği
  • Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği Hakkında Kılavuz
  • Takviye Edici Gıdaların İthalatı, Üretimi, İşlenmesi ve Piyasaya Arzına İlişkin Uygulama Talimatı

Her bir sağlık beyanı için özel belirlenen koşullar haricinde, dikkat edilmesi gereken genel koşullar şunlardır:

  • Diğer gıdaların beslenme yönünden yeterliliği ve/veya güvenilirliği konusunda şüpheye neden olunmamalıdır.
  • Belirli bir gıdanın aşırı tüketimi teşvik edilmemelidir
  • Yeterli ve dengeli beslenmenin besin öğelerini uygun miktarlarda sağlayamayacağı ileri sürülemez veya ima edilemez.
  • Tüketicide endişeye neden olabilecek biçimde; yazılı, resimli, grafik veya sembolik gösterimler vasıtasıyla vücut fonksiyonlarındaki değişiklere atıfta bulunulamaz.
  • Bir doktor, eczacı, veteriner hekim veya diş hekimi reklamlarda oynayamaz.
  • GIDA TAKVİYELERİNDE KARŞILAŞTIRMALI REKLAM YAPMAK YASAKTIR!

Örnekler:

  • Cildi yumuşatır
  • 2 haftada daha beyaz dişler
  • Paraben içermez
 Beyanları doğru olmalıdır ve ispatı için bilimsel bir test sonucu/rapor gerekmektedir.
  • Her 10 kadından 9'u tavsiye ediyor
  • Kullananlar cildi yumuşattığını teyit ediyor
  • Dermatologların %90'ı öneriyor
 Beyanları doğru olmalıdır ve ispatı için bağımsız araştırma kuruşlarınca yapılmış bir araştırma/anket sonucu gerekmektedir.
  • En ucuz
  • En çok tercih edilen
  • Memnun kalmazsanız paranız iade
 Beyanları doğru olmalıdır ve ispatı için somut veriler içeren, herkes tarafından doğruluğu teyit edilebilen bir belge (fatura, satış rakamları gibi) gerekmektedir.


TİTCK DUYURUSU:

TİTCK, Sağlık Beyanı Denetim Birimi'nin Takviye Edici Gıdaların Mevzuata Aykırı Sağlık Beyanı İfadeleri Hakkında Duyurusu'nda ilaç ve tıbbi cihaz dışındaki tüm ürün gruplarının sağlık beyanıyla yapılan tanıtım ve/veya satışlarına yönelik düzenlemelerin "Sağlık Beyanı ile Satışa Sunulan Ürünlerin Sağlık Beyanları Hakkındaki Yönetmelik" ve ilgili mevzuat çerçevesinde yapıldığı, Yönetmeliğe göre Sağlık Beyanının; İnsan sağlığına doğrudan veya dolaylı olarak faydalı olduğunu yahut hastalıklara veya belirtilerine karşı etkili olduğunu, koruduğunu, tedavi ettiğini belirten, ileri süren veya ima eden tüm ifadeler olarak tanımlanmış olup belirtilen şekilde ürün tanıtım ve satışı yapılmasının mevzuata aykırı olduğu belirtilmiştir.

Bu kapsamda TİTCK tarafından yapılan incelemeler neticesinde tespit edilen mevzuata aykırı sağlık beyanı ifadelerine örneklerden bazıları aşağıdaki gibidir:

Hastalıkları tedavi ettiği iddia edilen ürünler:

  • Hipertansiyonda ve kolesterolde etkilidir.
  • Kansere karşı koruyucu, kanseri baskılayıcı ve tedavi edici özellikleri olduğu görülmüştür.
  • Bağışıklık, sinir, dolaşım, solunum, boşaltım, kas ve kemik sistemlerini güçlendirir.
  • Beyinsel faaliyetleri arttırır.
  • Antidepresan, Hafıza, Adaptasyon, Kalp Kasları ve ATP yapımına yardımcıdır.
  • Strese bağlı kalp rahatsızlıklarını azaltır.

Zayıflama Ürünleri:

  • Metabolizmayı hızlandırır.
  • Güçlü ve hızlı yağ yakar.
  • Hızlı ve güvenli zayıflama sağlar.
  • Yağları önce tutmaya sonra yakmaya, vücuttaki ödemi ve şişkinliği atmaya, tok tutmaya yardımcıdır.
  • Besinler ile alınan yağların emilmesini azaltarak kilolu veya obez kişilerin kilo vermesinde yardımcı olarak kullanılmalıdır.
  • Müshil etkisi vardır. Şişkinliği alır iştahı kapatır. Kabızlığı giderir.

Sigara bıraktırma ürünleri:

  • Nefes darlığını önler.
  • %85 oranında akciğerlerinizi sigaradan temizler.
  • Kansere karşı korur.

T.C. Sağlık Bakanlığı TİTCK Duyurusunda verilen örneklerle bunlarla sınırlı değildir.

Mevzuatta belirtilen beyan koşullarının sağlanması şartıyla kullanılabilecek sağlık beyanlarından bazıları şunlardır:

  • Bu gıda düşük yağ içerir. Düşük yağ kalp ve damar sağlığının korunmasına yardımcı olur.
  • Bu gıda düşük kolesterol içerir. Düşük kolesterol kalp ve damar sağlığının korunmasına yardımcı olur.
  • Bu gıda probiyotik mikroorganizma içerir.  Probiyotik mikroorganizmalar sindirim sistemini düzenlemeye ve bağışıklık sistemini desteklemeye yardımcı olur.
  • Bu gıda omega 3 yağ asidi EPA ve/veya DHA içerir. EPA ve/veya DHA kalp ve damar sağlığının korunmasına yardımcı olur.
  • Bu gıda şeker yerine şeker alkolü/poliol içerir. Şeker alkolleri/polioller diş sağlığının korunmasına yardımcı olur.
  • Bu gıda yüksek miktarda kalsiyum içerir. Kalsiyum kemik ve dişlerin gelişmesine ve kemik sağlığının korunmasına yardımcı olur.

Sağlık Bakanlığı Logosu Kullanımı:

7.6.2013 tarihli "Sağlık Beyanı ile Satışa Sunulan Ürünlerin Sağlık Beyanları Hakkında Yönetmelik" md. 5/g uyarınca "Tanıtımlarda, Bakanlığın veya Kurumun adı veya logosu kullanılamaz".

Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği Hakkında Kılavuz'undan örnekler:

11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 21 inci, 22 nci, 23 üncü, 24 üncü, 27 nci, 28 inci ve 34 üncü maddelerine dayanılarak 26.01.2017 tarihli ve 29960 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği çerçevesinde hazırlanmış olan "Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği Hakkında Kılavuz" içerisinde yer verilmiş olan bazı örnekler şöyledir:

  • Gıdanın etiketinde kalp ve göz sağlığı ile ilişkilendirilebilen kalp, göz vb. organ görselleri bulunduğunda bu görseller sağlık beyanı ile kullanılabilir. Ürün sağlık beyanı yapma koşullarına uymuyorsa kalp, göz vb. görseller kullanılamaz.
  • "X bağışıklık sisteminin normal fonksiyonuna katkıda bulunur" ibaresindeki "katkıda bulunur" ifadesi yerine "rol oynar", "destekler", "sürdürülmesine katkıda bulunur", "yardımcı olur" ifadeleri kullanılabilir. Ancak "yükseltir" veya "optimize eder" ifadeleri kullanılamaz.
  • 'Cildiniz için iyi' gibi genel ifadeler ilgili sağlık beyanı yapılması ve birlikte yazılması koşuluyla kullanılabilir. Mesela, "Cildiniz için iyi. 'X normal cildin korunmasına katkıda bulunur.'"
  • Takviye edici gıdalarda 'kıkırdak, kemik, göz' vb. genel ifadeler kullanılmışsa söz konusu ifadeler ilgili sağlık beyanıyla birlikte yazılması koşulu ile kullanılabilir. Mesela, "C vitamini kıkırdağın normal fonksiyonu için gerekli olan normal kollajen oluşumuna katkıda bulunur'"
  • Beslenme ve sağlık beyanlarının etiket üzerinde kullanımında, beyanın anlamını değiştirmediği ve güçlendirmediği sürece ve beyanın tam haliyle birlikte yazılması koşulu ile kısaltılmış ifadeler kullanılabilir. Mesela, 'Diş plağını azaltır.' '%100 ksilitolle tatlandırılmış sakız diş plağını azaltır. Diş plağının (tartar) artması çocuklarda çürük oluşumunda bir risk faktörüdür.'

SONUÇ: Gıda takviyelerinin reklam ve tanıtımlarında dikkat edilmesi gereken kurallar sadece burada yazanlardan ibaret değildir. Görüleceği üzere, çok çeşitli mevzuatta farklı detaylarda düzenlemeler mevcut olduğundan her reklam ve tanıtım yapılmadan evvel kullanılacak beyan ve görsellerin önceden bir hukuki danışmanlığının alınması gerekliliğini hatırlatır, hukuki ön denetimlerinin yapılmasını tavsiye ederiz.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.