İstanbul'un önde gelen uluslararası finans merkezlerinden biri haline gelmesini sağlamak amacıyla düzenlenen  İstanbul Finans Merkezi Kanunu (“Kanun”) bugün tarihli (28.06.2022) Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Kanun, İstanbul Finans Merkezi (İFM) bünyesinde faaliyetlerini yürütecek olan finansal kuruluşlara vergi, istihdam ve diğer operasyonel alanlarda çok ciddi avantajlar sağlıyor.

Ancak bu noktada, Kanun'da düzenlenen indirim, istisna ve diğer vergi avantajlarından faydalanma imkanının katılımcı belgesi alarak ofis alanında yer alma ve finansal hizmet ihracatı gerçekleştirme şartlarına bağlandığını not etmek gerekir. Bir diğer deyişle, kurumlar vergisi tarafındaki istisnalar finansal hizmet ihracatına ilişkin faaliyetler ile sınırlı olacaktır.

Bununla beraber nitelikli insan kaynağı çekmeye veya operasyonel bazı yönelik düzenlemelerden istifade etme imkanı açısından katılımcı belgesi alarak ofis alanı içerisinde yer alma şartı yeterli görülmektedir.

1. Kanun, hangi finans kuruluşlarını ve finansal faaliyetleri ilgilendiriyor?

Kanun uyarınca “Finansal Kuruluşlar”, Kanun ile belirlenen finansal faaliyetleri (aşağıda yer almaktadır) gerçekleştirebilecek tüzel kişiler, bunların şubeleri, temsilcilikleri, adi ortaklıkları, irtibat büroları ile bölgesel yönetim merkezleri ve ulusal varlık fonları olarak tanımlanmıştır.

Kanun kapsamında “Finansal Faaliyetler” ise aşağıdaki kanunlarda düzenlenen faaliyet, hizmet ve işlemler olarak tanımlanmıştır.

  • Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun
  • Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu
  • Bankacılık Kanunu
  • Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu
  • Sigortacılık Kanunu
  • Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu
  • Sermaye Piyasası Kanunu
  • Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun

Bu kapsamda bankacılık, sermaye piyasaları, sigortacılık, finansal kiralama, faktoring ve benzeri piyasalar altında yer alan menkul kıymetler, türev araçlar, ödeme sistemleri, ödeme hizmetleri, elektronik para, açık bankacılık ve benzeri faaliyet, hizmet ve işlemlerin  İFM'de finansal faaliyet olarak gerçekleştirilmesi mümkündür.

Bu noktada kripto varlık hizmet sağlayıcıların da SPK mevzuatı altında düzenlenmesi hususu gerçekleşirse bu kuruluşların da İFM nezdinde katılımcı olabileceğini not etmek gerekir.

2. Kanunun amacı nedir?

Kanun'un amacı ülkemizin finansal rekabet gücünü uluslararası alanda artırmak, finansal piyasalar ile ürün ve hizmetlerin gelişmesine ve derinleşmesine katkıda bulunmak, uluslararası finans ve sermaye piyasalarına entegrasyonu güçlendirmek ve bu sayede İstanbul Finans Merkezinin önde gelen küresel finans merkezlerinden biri olmasını sağlamak olarak belirlenmiştir.

3. Kanun neleri düzenliyor?

KanunİFM alanını, İFM'nin yönetilmesine ve işletilmesine dair hükümleri, İFM'de gerçekleştirilen faaliyetleri ve bu faaliyetlere dair teşvik, indirim, istisna ve muafiyetlerini düzenlemektedir.

4. İFM'de faaliyet göstermek üzere ne yapmak gerekir? Katılımcı koşulları nelerdir?

İFM'de faaliyet göstererek indirim, teşvik ve istisnalardan yararlanmak Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından verilecek katılımcı belgesinin alınması koşuluna bağlanmıştır.

Katılımcı belgesini sadece yukarıda belirtilen finansal kuruluşlar alabilecek olmakla birlikte; belgenin verilmesine, katılımcı belgesi muafiyet koşullarına, katılımcı belgesinin askıya alınması ve iptaline ilişkin hususlar dâhil katılımcı belgesine dair usul ve esaslar henüz belirli değildir. Bu detaylar ayrı bir yönetmelik ile düzenlenecektir.

5. Vergi ve diğer mali yükümlülüklere ilişkin istisna ve indirimler tüm faaliyetlere mi uygulanacaktır?

Hayır. Kanun, gerçekleştirilen hizmetin finansal hizmet ihracatı olup olmamasına göre uygulanacak indirim ve istisnaları ayrı ayrı  belirlemiştir. Aşağıdaki cevaplarda bunlara ilişkin detaylar yer almaktadır.

6. Finansal hizmet ihracatı Nedir? Bu nitelikteki faaliyetler hangi indirim ve istisnalardan faydalanacaktır?

Katılımcıların yurt dışında yerleşik kişilere sundukları finansal hizmetler, hizmetten nihai olarak yurt dışında faydalanılması koşuluyla finansal hizmet ihracatı olarak tanımlanmaktadır.

Bunun yanında finansal kuruluşların kendi nam ve hesabına gerçekleştirdikleri türev işlemleri, portföylerine varlık alma veya portföylerinden varlık satma işlemleri ile yurt içinde yerleşik kişilerin tasarruflarını yurt dışına çıkaran faaliyetleri, hizmetleri ve işlemleri finansal hizmet ihracatı olarak değerlendirilmeyecektir.

Bu doğrultuda, İFM'de gerçekleştirilen finansal hizmet ihracatı niteliğindeki;

  • Faaliyetler kapsamında elde edilen kazançların 2022 ila 2031 yılları arasında %100'ü, devam eden yıllarda ise %75'i  kurumlar vergisi matrahının tespitinde, kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, kurum kazancından indirilecek,
  • İşlemler ile bu işlemler nedeniyle lehe alınan paralar banka ve sigorta muameleleri vergisinden (BSMV) müstesna olacak,
  • Faaliyetlere ilişkin işlemler her türlü harçtan ve bu işlemlere ilişkin düzenlenen kâğıtlar damga vergisinden müstesna olacaktır.

Bu düzenlemelerin finansal hizmet ihracatına ilişkin faaliyetler ile sınırlandırılmış olması dikkate alındığında ilgili istisnaların İFM'deki finansal kuruluşların finansal hizmet ihracatı niteliğindeki faaliyetlerine dair işlem maliyetlerini azaltmak ve dünyadaki diğer finans merkezlerinde faaliyet gösteren finansal kurumlar ile rekabet edebilmelerini sağlamak olduğu anlaşılmaktadır.

7. İstihdama ve taşınmazlara ilişkin bir istisna sağlanmakta mıdır?

Evet.

Kanun uyarınca, katılımcı belgesi almış finansal kuruluşların İFM'de istihdam ettikleri personele ödenen aylık ücretin gerçek safi değerinin; yurt dışında en az beş yıllık mesleki tecrübeye sahip kişilerde %60'ı, yurt dışında en az on yıllık mesleki tecrübeye sahip kişilerde ise %80'i gelir vergisinden istisna tutulmaktadır.

Bunun yanında İFM'de faaliyet gösterecek katılımcılar ile en az üç ülkede aktif olarak faaliyet gösteren katılımcıların bölgesel hazine ve finansal yönetim merkezlerinin, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 28/7/2016 tarihli ve 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu uyarınca düzenlenen çalışma izni ile yabancı uyruklu personel çalıştırabilmesine izin verilmektedir.

Bu düzenlemeler ile İFM'nin yurt dışından gelecek, alanında katma değer yaratması beklenen nitelikli insan kaynağı için de çekim merkezi olması hedeflenmektedir.

Öte yandan, İFM'de yer alan taşınmazların kiralanmasına dair işlemler her türlü harçtan ve bu işlemlere ilişkin düzenlenen kâğıtlar damga vergisinden müstesna tutulmaktadır.

8.Uluslararası şirketlere özel bir düzenleme getirilmiş midir?

Evet.

Hazine ve bölgesel yönetim ofisleri vasıtasıyla belirli operasyonel fonksiyonları bazı birimlerini odak haline getirerek sağlayan uluslararası şirketlerden, en az üç ülkede faaliyet gösteren katılımcıların bölgesel hazine ve finansal yönetim merkezlerinin faaliyetleri açısından yukarıda belirtilen istihdam, taşınmaz ve finansal hizmet ihracatı yönünde belirlenen istisnalardan faydalanmasına izin verilmiştir.

9. Katılımcılara yönelik diğer ortak düzenlemeler nelerdir?

Kanun, yukarıdakiler dışında katılımcıların İFM nezdindeki süreçlerini kolaylaştıracak operasyonel imkanlar da tanımaktadır.

Bu kapsamda,

  • Katılımcıların tutmak zorunda oldukları defterler ile düzenleyecekleri belgelerin yabancı para birimiyle tutulabilmesi ve düzenlenebilmesine ilişkin olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı'na yetki verilmiş,
  • Katılımcıların kendi aralarında ve İFM'de yürüttükleri faaliyetler kapsamında düzenlenen sözleşme ve belgelerde Türkçe kullanma zorunluluğu kaldırılmış,
  • Katılımcıların kendi aralarında İFM'de yürüttükleri faaliyetler kapsamında, katılımcıların faaliyetlerinin tabi olduğu mevzuata aykırı olmaması kaydıyla, özel hukuka tabi olarak yaptıkları her nevi işlem ve sözleşmelerde serbestçe hukuk seçimi yapmalarına izin verilmiş,
  • Katılımcı belgesi almış finansal kuruluşların İFM'de bulunan merkez ve şubelerinden, Harçlar Kanunu gereğince alınması gereken finansal faaliyet harçlarının 5 yıl süreyle alınmaması düzenlenmiştir.

10. Katılımcıların faaliyetlerine ilişkin izin, ruhsat, lisans ve benzeri onay başvuruları kim yönetecektir? İFM'nin yönetimi kimde olacaktır?

Kanun, katılımcıların faaliyetlerine ilişkin izin, ruhsat, lisans ve benzeri onay başvuruları ile bunların çalışanlarına ve bu çalışanların bakmakla yükümlü olduğu kişilere ilişkin izin ve onay gibi başvuruların yapılabilmesi ve bu başvuru süreçlerinin hızlandırılması amacıyla kamu kurum ve kuruluşlarının ilgili birimlerinin görev alacağı Tek Durak Büro (One Stop Shop)  oluşturulmasını düzenlemektedir.

Tek Durak Büro'nun sevk ve idaresi Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından gerçekleştirilecektir.

Bunun yanında İFM'nin yönetimi Türkiye Varlık Fonu tarafından kurulacak olan ve özel hukuk hükümlerine tabi olarak faaliyet gösterecek olan anonim şirkete verilmiştir.

Bu kapsamda ilgili şirket, İFM'de tüm altyapı ve üstyapının işletilmesi, yönetilmesi, bağımsız bölümlerin ve alanların kiralanması ile kamuya ait olan ve imar planında belirlenen fonksiyonlar doğrultusunda ilgili kurumlara tahsis edilmiş alanlar hariç olmak üzere umumi hizmetlere ayrılmış yol, meydan, yeşil alan, park ve benzeri yerlere dair her türlü yönetim faaliyetinden sorumlu olacaktır.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.