I. Giriş

T ürkiye Cumhuriyet Merkez  Bankası (TCMB) verilerine  göre, 2020/Mart ayı sonu itibarıyla, özel sektörün yurt dışından  sağladığı kredi borcu 177,6 milyar; kısa vadeli kredi borcu (ticari  krediler hariç) ise 7,8 milyar ABD  doları düzeyinde görünmektedir.  2020/Eylül ayı sonu itibarıyla ise,  uzun vadeli kredi borcu 161,0 milyar; kısa vadeli kredi borcu (ticari  krediler hariç) ise 8,9 milyar ABD  doları düzeyinde gerçekleşmiştir.  İki dönem arasında uzun vadeli  borçta azalış, kısa vadeli borçta  ise artış yönünde hareket gözlemlenmekle birlikte, özel sektör kredi  borçlarının ekonomi çevrelerinde  tedirginlik oluşturacak noktaya  ulaştığını ortaya koymaktadır.  Özel sektörün kullandığı yurt dışı  kaynaklı kredilerin bu denli artışı  karşısında kamu otoritesi sınırlayıcı  mahiyette çeşitli önemler almıştır.  Bu noktada, 2018 yılında alınmış  olan, döviz cinsi kredi kullanımının  döviz geliri elde etme şartına anması yönündeki önlem öne çıkmıştır. Aradan geçen dönem içinde  konuya ilişkin çeşitli istisnalar getirilmiş olmakla birlikte, uygulamaya  ilişkin genel esas geçerliğini korumaktadır. Ayrıca, dövize endeksli  kredi kullanımı da kapsama dahil  edilmiştir.

Dövizli ya da döviz cinsinden kredi  kullanımı konusundaki düzenlemeler  esas olarak 11.08.1989 tarihli Resmi  Gazete'de yayımlanan Türk Parası  Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı  Karar ile belirlenmiştir. Uygulamaya  ilişkin usul ve esaslar ise Hazine ve  Maliye Bakanlığınca 28.02.2008 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan  Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ  (Tebliğ No: 2008-32/34) ve bu Tebliğe istinaden TCMB tarafından yayımlanan 02.05.2018 tarihli Sermaye  Hareketleri Genelgesi¹ ("Genelge")  çerçevesinde belirlenmiştir.  Bu makalede, yurt dışından ve  yurt içinden döviz kredisi kullanımına ilişkin esaslar ile grup şirketleri arasındaki dövizli kredi uygulamaları açıklanacaktır.

II. Yurt Dışından Döviz Kredisi Kullanımı

Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt  dışından Türk lirası kredi temin  etmeleri serbesttir. Ancak, Türkiye'de yerleşik tüzel kişiler (sermaye şirketleri), yurt dışında yerleşik  kişilerden anılan Kararın 17. maddesinde yer alan esaslar çerçevesinde döviz kredisi temin edebilir.  Türkiye'deki yerleşik gerçek kişiler  ise hiçbir şekilde yurt dışından  döviz kredisi kullanamaz.

Yurt dışından temin edilen kredilerin, ister Türk lirası cinsinden  isterse döviz cinsinden olsun,  bankalar aracılığıyla kullanılması  zorunludur. Bu kredilere ait anapara geri ödemeleri ile faiz ve  diğer ödemelerin transferleri bankalar aracılığıyla yapılacak olup,  bu kredilerin kullanımına aracılık  eden bankalar kredinin geri ödenip ödenmediğini izlemekle yükümlüdür. Döviz geliri olmayan Türkiye'de  yerleşik kişiler yurt dışından döviz  kredisi temin edemeyeceği esas  olmakla birlikte, aşağıda sayılan  istisnai hallerde döviz geliri olması şartı aranmayacaktır:

  • Kamu kurum ve kuruluşları, bankalar ile Türkiye'de yerleşik finansal kiralama şirketleri,  faktoring şirketleri ve finansman şirketlerinin kullanacakları döviz kredileri,
  • Kullanım tarihinde kredi bakiyesi 15 milyon ABD doları veya üzerinde olan Türkiye'de  yerleşik kişilerce kullanılacak  döviz kredileri,
  • Yatırım teşvik belgesi kapsamında kredi almaları öngörülen Türkiye'de yerleşik kişiler tarafından kullanılacak döviz  kredileri ile 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı  ile yürürlüğe konulan Mal ve  Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının  Tespitine İlişkin Kararın eki (I)  sayılı listenin 17'nci sırasında  sayılan gümrük tarife istatistik  pozisyonlarında yer alan makine ve cihazların (kullanılmış  olanları ile aksam, parça, aksesuar ve teferruatları hariç)  finansmanı için kullanılacak  döviz kredileri,
  • Uluslararası ilana çıkılan yurt içi ihalelere ilişkin faaliyetlerle ilgili olarak ihaleyi kazanan Türkiye'de yerleşik kişilerin  veya Savunma Sanayii Başkanlığınca onaylanan savunma sanayii projelerini üstlenen  Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri,
  • Kamu özel işbirliği modeli kapsamında gerçekleştirilecek  projeleri yürütmekle görevli  olan Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri,
  • İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet  ve faaliyetlere ilişkin bağlantılarını ve muhtemel döviz gelirlerini tevsik etmek kaydıyla,  son üç malî yılda döviz geliri  olmayan Türkiye'de yerleşik kişilerin tevsik ettikleri muhtemel  döviz gelirleri toplamını aşmayacak şekilde kullanacakları  döviz kredileri,
  • Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenecek esaslar dâhilinde  Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

Hazine ve Maliye Bakanlığınca  bu kapsamda döviz geliri olması  şartının aranmayacağı krediler ise  aşağıdaki gibidir:

  • 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına  İlişkin Kanun çerçevesinde,  alım garantisi kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarına  ilişkin yatırımların finansmanında kullanılmak üzere Türkiye'de yerleşik tüzel kişilerin  kullanacakları döviz kredileri,
  • 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun kapsamındaki ihaleler ile bedeli döviz olarak belirlenen kamu  ihalelerini kazanan Türkiye'de  yerleşik kişilerin kullanacakları  döviz kredileri,
  • Mevcut olan veya yeni kurulan bir şirket payı alımı amacıyla  kurulan ve bu amacı gerçekleştirmek haricinde herhangi  bir faaliyeti olmayan Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri,
  • Dışarıda yerleşik yabancı sermayeli şirketlerin sermayesinin tamamına sahip olduğu Türkiye'de yerleşik grup şirketlerinin dışarıda yerleşik yabancı  sermayeli grup şirketlerinden  kullanacakları döviz kredileri.

Kambiyo Mevzuatı Çerçevesinde Döviz  Cinsinden Kredİ Kullanımında Son Durum

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.