I. Giriş
T ürkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, 2020/Mart ayı sonu itibarıyla, özel sektörün yurt dışından sağladığı kredi borcu 177,6 milyar; kısa vadeli kredi borcu (ticari krediler hariç) ise 7,8 milyar ABD doları düzeyinde görünmektedir. 2020/Eylül ayı sonu itibarıyla ise, uzun vadeli kredi borcu 161,0 milyar; kısa vadeli kredi borcu (ticari krediler hariç) ise 8,9 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir. İki dönem arasında uzun vadeli borçta azalış, kısa vadeli borçta ise artış yönünde hareket gözlemlenmekle birlikte, özel sektör kredi borçlarının ekonomi çevrelerinde tedirginlik oluşturacak noktaya ulaştığını ortaya koymaktadır. Özel sektörün kullandığı yurt dışı kaynaklı kredilerin bu denli artışı karşısında kamu otoritesi sınırlayıcı mahiyette çeşitli önemler almıştır. Bu noktada, 2018 yılında alınmış olan, döviz cinsi kredi kullanımının döviz geliri elde etme şartına anması yönündeki önlem öne çıkmıştır. Aradan geçen dönem içinde konuya ilişkin çeşitli istisnalar getirilmiş olmakla birlikte, uygulamaya ilişkin genel esas geçerliğini korumaktadır. Ayrıca, dövize endeksli kredi kullanımı da kapsama dahil edilmiştir.
Dövizli ya da döviz cinsinden kredi kullanımı konusundaki düzenlemeler esas olarak 11.08.1989 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ile belirlenmiştir. Uygulamaya ilişkin usul ve esaslar ise Hazine ve Maliye Bakanlığınca 28.02.2008 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34) ve bu Tebliğe istinaden TCMB tarafından yayımlanan 02.05.2018 tarihli Sermaye Hareketleri Genelgesi¹ ("Genelge") çerçevesinde belirlenmiştir. Bu makalede, yurt dışından ve yurt içinden döviz kredisi kullanımına ilişkin esaslar ile grup şirketleri arasındaki dövizli kredi uygulamaları açıklanacaktır.
II. Yurt Dışından Döviz Kredisi Kullanımı
Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışından Türk lirası kredi temin etmeleri serbesttir. Ancak, Türkiye'de yerleşik tüzel kişiler (sermaye şirketleri), yurt dışında yerleşik kişilerden anılan Kararın 17. maddesinde yer alan esaslar çerçevesinde döviz kredisi temin edebilir. Türkiye'deki yerleşik gerçek kişiler ise hiçbir şekilde yurt dışından döviz kredisi kullanamaz.
Yurt dışından temin edilen kredilerin, ister Türk lirası cinsinden isterse döviz cinsinden olsun, bankalar aracılığıyla kullanılması zorunludur. Bu kredilere ait anapara geri ödemeleri ile faiz ve diğer ödemelerin transferleri bankalar aracılığıyla yapılacak olup, bu kredilerin kullanımına aracılık eden bankalar kredinin geri ödenip ödenmediğini izlemekle yükümlüdür. Döviz geliri olmayan Türkiye'de yerleşik kişiler yurt dışından döviz kredisi temin edemeyeceği esas olmakla birlikte, aşağıda sayılan istisnai hallerde döviz geliri olması şartı aranmayacaktır:
- Kamu kurum ve kuruluşları, bankalar ile Türkiye'de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketlerinin kullanacakları döviz kredileri,
- Kullanım tarihinde kredi bakiyesi 15 milyon ABD doları veya üzerinde olan Türkiye'de yerleşik kişilerce kullanılacak döviz kredileri,
- Yatırım teşvik belgesi kapsamında kredi almaları öngörülen Türkiye'de yerleşik kişiler tarafından kullanılacak döviz kredileri ile 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararın eki (I) sayılı listenin 17'nci sırasında sayılan gümrük tarife istatistik pozisyonlarında yer alan makine ve cihazların (kullanılmış olanları ile aksam, parça, aksesuar ve teferruatları hariç) finansmanı için kullanılacak döviz kredileri,
- Uluslararası ilana çıkılan yurt içi ihalelere ilişkin faaliyetlerle ilgili olarak ihaleyi kazanan Türkiye'de yerleşik kişilerin veya Savunma Sanayii Başkanlığınca onaylanan savunma sanayii projelerini üstlenen Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri,
- Kamu özel işbirliği modeli kapsamında gerçekleştirilecek projeleri yürütmekle görevli olan Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri,
- İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlere ilişkin bağlantılarını ve muhtemel döviz gelirlerini tevsik etmek kaydıyla, son üç malî yılda döviz geliri olmayan Türkiye'de yerleşik kişilerin tevsik ettikleri muhtemel döviz gelirleri toplamını aşmayacak şekilde kullanacakları döviz kredileri,
- Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenecek esaslar dâhilinde Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.
Hazine ve Maliye Bakanlığınca bu kapsamda döviz geliri olması şartının aranmayacağı krediler ise aşağıdaki gibidir:
- 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun çerçevesinde, alım garantisi kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin yatırımların finansmanında kullanılmak üzere Türkiye'de yerleşik tüzel kişilerin kullanacakları döviz kredileri,
- 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun kapsamındaki ihaleler ile bedeli döviz olarak belirlenen kamu ihalelerini kazanan Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri,
- Mevcut olan veya yeni kurulan bir şirket payı alımı amacıyla kurulan ve bu amacı gerçekleştirmek haricinde herhangi bir faaliyeti olmayan Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri,
- Dışarıda yerleşik yabancı sermayeli şirketlerin sermayesinin tamamına sahip olduğu Türkiye'de yerleşik grup şirketlerinin dışarıda yerleşik yabancı sermayeli grup şirketlerinden kullanacakları döviz kredileri.
Kambiyo Mevzuatı Çerçevesinde Döviz Cinsinden Kredİ Kullanımında Son Durum
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.