Kripto Para Haczi ve Satisi ile ilgili hazirladigimiz isbu çalismamizi okumaniza sunariz.

Giris

Teknoloji, 21. yüzyilda ortaya çikan bir kavram olmamasina karsin, bu konuda en büyük atilimlarin çogunun yapildigi ve herkesin hayatina bir sekilde girdigi yüzyil, bu yüzyil oldu. "Veri" (veya data) ve "veritabani" (veya database) gibi kavramlar ise, son yillarin siklikla kullanilan kavramlarinin arasinda yer aldi. Öyle ki, Türkçeye "veri dini" olarak çevrilen "dataizm" teorisi dahi bu yüzyilda öne sürüldü.1

Teknolojide yapilan atilimlardan belki de son yillarin en popüleri ise blok zinciri (veya blockchain) ve kripto para oldu.2 Esasen tarih boyunca çesitli materyallerden üretilen paranin sanallasmasi, 1980'li yillara denk gelmektedir.3 Ilk kez bu yillarda ortaya atilan "sanal para" fikri, özellikle 2000'li yillarda internetin yayginlasmasiyla daha genis kapsamli çalismalara konu olmustur. Dolayisiyla, sanal para veya sanal varliklar, aslinda bir süredir hayatimizda olan kavramlardi. Bununla birlikte, bir sanal para ve ayni zamanda ilk kripto para olan Bitcoin'in degerinde, özellikle 2017 ve 2021 yillarinda gerçeklesen artis,4 toplumun her kesiminden önemli ölçüde insanin dikkatini çekti.

Bir devrim olarak nitelendirilen blok zinciri teknolojisi ve ortaya çikan kripto paralar,5 pek tabii ki birçok hukukî tartismayi da beraberinde getirdi. Kripto paralarin hukuki statüsü nedir, kripto paralar gerçekten bir "para" midir, kisilerin mülkiyetinde bulunan kripto paralara iliskin icra islemleri gerçeklestirebilir mi, eger gerçeklestirebilirse nasil bir usul izlenmelidir? Gibi birçok sorunun yaniti ögretide halen tartisilmaktadir. Bu yazinin amaci, bu sorulara yanit arayan kisiler için konuyu özetlemek ve gelecege dair görüslerimizi paylasmaktir.

Ilginizi Çekebilir: Blok Zinciri (Blockchain) Sistemi ve Hukuku.

Blok Zinciri ve Kripto Para

Ekonomistlerce para kavrami, "sosyoekonomik düzende, ürünün, hizmetin, emegin ve borçlarin ödemesi için kullanilan ayni zamanda kolaylikla bunun için kullanilabilen bir baska araca dönüstürülebilen, herhangi bir madde ya da dogrulanabilir kayit" olarak tanimlanmaktadir.6 Para kavrami, ekonomistler ve finansçilar tarafindan mal para, kaydî para ve sanal para gibi birçok alt baslikta incelenmektedir.7 Son yillarin en çok tartisilan kavrami kripto para ise bir sanal para çesididir.8 Sanal para, dijital bir para olmasina karsin, temsil ettigi bir emtia veya banknot bulunmamaktadir. Nitekim asagida da açiklanacagi üzere, sanal para olarak kabul edilen kripto paralarin da temsil ettigi bir emtia veya banknot bulunmamaktadir.

Ilk kez 2008 yilinin Ekim ayinda, Satoshi Nakamoto isimli bir kisi (ya da kisiler) tarafindan yazilan "Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System"9 baslikli makale ile duyurulan ve 2009 yilinda hayata geçirilen Bitcoin, büyük bir devrimin baslangici kabul edilmektedir.10 Bilinen ilk kripto para olan Bitcoin, Blok zinciri adi verilen bir sistemin para birimi olarak kullanilmaktadir.

Blockchain adi geçmemesine karsin, blok zinciri teknolojisinin ne oldugu da yine ayni makalede açiklanmistir.11 Blok zinciri ve Bitcoin birlikte ortaya çikan ve birlikte kullanilan kavramlar olsa da; blok zincirini kullanan tek kripto para, Bitcoin degildir. Örnegin, akilli sözlesmeler üzerine kurulu olan Ethereum da bir diger blok zinciri olup, kripto para birimi Ether'dir. Nitekim Mayis 2022 itibariyle piyasada 19 binden fazla kripto para türü bulunmakta olup, piyasanin yaklasik degerinin 2.9 trilyon Amerikan Dolarina ($) kadar ulasabildigi ifade edilmektedir.12

Kripto paralarin altyapisinin sistemini olusturan blok zinciri, sifreli bir sekilde islem takibini saglayan, merkezi olmayan bir veri tabani olarak tanimlanmakta ve kripto paralar ile yapilan islemlerin kaydedildigi bir kayit defteri görevi üstlendigi belirtilmektedir.13 Bir diger ifadeyle blok zinciri, sistem içerisinde gerçeklesen bütün dijital olay ve islemlerin, tüm sistem katilimcilari tarafindan islenerek saklandigi, dagitilmis bir veri tabanidir.14

Kripto para ifadesinde yer alan kripto, Eski Yunanca kryptós kelimesinden türetilmis olup "gizli" anlamina gelmektedir.15 Bununla birlikte, günümüzde kripto, "sifrelenmis" anlaminda kullanilmaktadir,16 ki bu sifre yazilimsal olarak olusturulmakta ve yine yazilimsal olarak desifre edilmektedir. Ancak, burada geçen sifre, giris sifresi anlamina gelmemektedir. Kripto paralarda kripto, karsiligi parasal deger olan bilgisayar kaydinin yazilimsal olarak sifrelenmis halidir.17 Fiziki bir varliga sahip olmayan kripto para da güvenli islem yapmaya ve ek sanal para arzina olanak saglayan dijital deger olarak tanimlanmaktadir.18

Ayrica, Nakamoto'nun makalesinde de belirttigi üzere, kripto paralarda herhangi bir merkez bulunmamaktadir. Taraflar, blok zinciri araciligiyla, hiçbir araci olmaksizin islem yapabilmektedir. Nitekim bu sebeplerle kripto paralar, oldukça güvenilir para birimleri olarak anilmaktadir. Bu durumun pek tabii bir sonucu olarak da kripto paralara olan ilgi her geçen gün artmaktadir.

Kripto paralar, kisilere ait sicak cüzdan ve soguk cüzdan olarak adlandirilan hesaplarda tutulmaktadir. Sicak cüzdan, kripto paranin online bir hesapta saklanmasi yöntemidir. Burada genellikle bir araci site ya da uygulama araciligiyla sicak cüzdan olusturulup, kripto para bu hesapta tutulur. Soguk cüzdan ise, USB ve benzeri bir donanim içerisinde paranin saklandigi bir yöntemdir.

Soguk cüzdanlara, cihazda internet baglantisi olmadigi sürece, cüzdanin sifresini bilmeyen kisiler tarafindan disaridan müdahale mümkün degilken, sicak cüzdana araci kurumlarin erismesi mümkündür. Bu hususa asagida daha detayli olarak deginilecektir.

Kripto Paralar Gerçekten Bir Para midir?

a. Dünyadaki Durum

"Kripto para" kavrami, Ingilizce "cryptocurrency" kavraminin Türkçelestirilmis halidir. Ingilizce ifadede geçen "crypto", Türkçeye "kripto"; "currency" ise "bir ülkenin para birimi" olarak çevrilebilir. Iste bu sebeple, kripto paralarin gerçekten bir "para" olup olmadigi bir tartisma konusudur.

2022 yilinin Mayis ayi itibariyle Bitcoin'i resmî para birimi olarak kabul eden El Salvador ve Orta Afrika Cumhuriyeti ile yakin zamanda merkez bankasinca ulusal kripto para birimini kullanima sokacagini duyuran Iran hariç henüz dünyada kripto paralarin ulusal para birimi olarak kabul edildigini söyleyebilecek düzeyde bir kabul mümkün degildir.192021 Nitekim Ingiliz Merkez Bankasi da resmî internet sitesinde yaptigi açiklamada, kripto paralarin kullaniminin kolaylastirilmasi için çalismalarin devam ettigini, ancak henüz para gibi olmadigini ve bu sebeple de devletler tarafindan kripto para anlamina gelen "cryptocurrency" ifadesinin degil, "kripto varlik" anlamina gelen "cryptoasset" ifadesinin kullanildiginin altini çizmistir.22

Ek olarak, Avrupa Birligi Konseyi tarafindan "Proposal For A Regulation of The European Parliament and of The Council on Markets in Crypto-Assets" (kisaca MiCA) ismiyle önerilen düzenlemede de "kripto para" degil, "kripto varlik" ifadesinin yer aldigi görülmektedir.23

Sonuç olarak; kripto paralar, her ne kadar "para" olarak anilsa da henüz ülkelerin para birimi olma niteligini tasimadigindan küresel ölçekte "kripto para" degil, "kripto varlik" olarak adlandirilmasinin daha dogru olacagi kanaatindeyiz.

b. Ülkemizdeki Durum

Kripto paralarin hukukî anlamda para olup olmadigi hususu ülkemizde de halen tartismalidir. Ancak, bu hususta tamamen bir belirsizligin oldugunu söylemek de mümkün degildir. Zira kripto paralarin hukukî anlamda para olup olmadigina iliskin gerek doktrinde, gerek yargi kararlarinda, gerekse T.C. Merkez Bankasi tarafindan yayinlanan yönetmelikte bazi belirlemeler mevcuttur. Yazimizda bu hususa iliskin açiklamalar ayri ayri yapilacaktir.

Kripto paralarin para olup olmadigina iliskin ögretide birçok çalisma yapilmaktadir. Ancak, bu çalismalari 16 Nisan 2021 tarihinden önce ve sonra olarak ayirmak gerekmektedir. Zira bu tarihte Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasi, yayinladigi bir yönetmelik ile bu hususa iliskin bir düzenleme yapmistir. Ancak, öncelikle ögretideki bazi çalismalara deginmekte fayda görüyoruz.

Gümüs/Sagdiç, çalismasinda kripto paralarin T.C. Merkez Bankasi tarafindan dijital para birimi olarak tanimlanarak taninmasinin gerekliligini belirtmekte, T.C. Merkez Bankasi tarafindan yapilan düzenlemenin kripto paralari sistemin disina attigindan kamusal zarara sebep olacagini belirtmektedir.24

Boran-Güneysu/Memis ise, ögretide kripto paralarin emtia, menkul kiymet ya da para olarak adlandirilabilecegi konusunda çalismalar oldugunu ifade etmektedir.25 Bununla birlikte yazar(lar), kripto paranin elektronik para niteliginde olmadigini da ayrica belirtmektedir.

Türkiye'de yapilan hukukî düzenlemeler ise, kripto paranin ne oldugundan çok, ne olmadigina iliskindir. Ilk olarak 2013 yilinda Bankacilik Denetleme ve Düzenleme Kurulu tarafindan yapilan basin açiklamasinda, kripto paralarin elektronik para olmadigi açiklanmistir.26 Hazine Müstesarligi tarafindan 11 Ocak 2018 tarihinde yapilan açiklamada ise, yalnizca vatandaslarin dikkatli olmasi konusunda uyarilar yapilmis, ancak kripto paralarin statüsüne iliskin bir karar açiklanmamistir.27

16 Nisan 2021 tarih ve 31456 sayili Resmî Gazete'de yayimlanan "Ödemelerde Kripto Varliklarin Kullanilmamasina Dair Yönetmelik" ise önceki açiklamalardan farkli bir nitelik tasimaktadir. Zira öncelikle, digerleri bir açiklama iken, T.C. Merkez Bankasi tarafindan yayimlanan belge bir yönetmelik olmasi dolayisiyla bir düzenlemedir ve bu sebeple hukuken baglayicidir. Ayrica, açiklamada T.C. Merkez Bankasi, "kripto para" kavrami yerine, Avrupa'daki düzenlemelere paralel olarak "kripto varlik" ifadesini kullanmis, sonrasinda ise önceki açiklamalara benzer sekilde olsa da daha kapsamli olarak kripto varliklarin ne olmadigi sayilmistir. Buna göre, kripto paralar (ya da kripto varliklar), itibarî para, kaydî para, elektronik para, ödeme araci, menkul kiymet veya diger sermaye piyasasi araci olarak nitelendirilmemektedir. Ayrica, bu yönetmelikte kripto varliklar, "gayri maddi varliklar" olarak tanimlanmistir.

Ancak belirtmek gerekir ki, kripto paranin hukukî statüsünün ne olmadigi netlesmeye baslasa da ne oldugu hususu hâlâ tartismalidir.

Kripto paralarin hukukî statüsünün belirlenmesi, özellikle Icra Hukuku kapsaminda haciz ve satis islemleri açisindan büyük bir öneme sahiptir. Yukarida da bahsedildigi üzere bu hususta net bir düzenleme henüz mevcut olmadigindan, mevcut ihtimaller ayri ayri degerlendirilmelidir. Ancak bunun öncesinde, Türk hukuku kapsaminda haciz ve satis islemlerine iliskin kisa bir bilgi vermekte fayda görüyoruz.

Icra ve Iflas Hukuku Kapsaminda Kripto Para Haciz ve Satisi

Türkiye'de Icra ve Iflâs Hukuku'na iliskin birincil düzenleme, 1932 tarihli ve 2004 sayili Icra ve Iflas Kanunu'dur (IIK). IIK kapsaminda icra, ilâmli icra ve ilâmsiz icra olarak ikiye ayrilmaktadir.

Ilâmli icrada alacakli, kanuna uygun olarak dava açar.28 Dava sonucunda alacakli lehine karar verilirse, bu karara dayanilarak borçludan borcunu yerine getirmesi beklenir. Ancak borçlu borcunu yerine getirmezse, alacakli icra dairesine basvurarak ilâmin zorla yerine getirilmesini talep eder. Alacakli, ilâmli icra yoluna mevcut tüm talepleri için basvurma imkânina sahiptir. Buna karsin konusu para olan alacaklara iliskin istisnaî bir yol öngörülmüstür.

Buna göre alacakli, konusu bir miktar para olan alacagi için, mahkemeye basvurarak ilâm edinmeksizin dogrudan icra dairesine basvurarak borçlunun borcunu ödemesi için icra takibi de baslatabilir.29 Görülecegi üzere ilâmsiz icra istisnai bir yol olup, yalnizca konusu bir miktar para olan alacaklar için öngörülmüstür ve ilâmli icraya göre çok daha basit bir usuldedir. Dolayisiyla ilâmli icranin esasen asil yol olmasina karsin, uygulamada ilâmsiz icraya daha çok basvuruldugu görülmektedir.

IIK kapsaminda takibe iliskin usulden de detaylara inmeden, kisaca bahsetmek gerektigini düsünüyoruz. Buna göre para alacagi için alacaklinin ilâmsiz icra yoluna basvurmasi durumunda borçluya ödeme emri gidecektir. Ödeme emrinin kendisine tebliginden itibaren borçlu, süresi içerisinde itiraz veya sikâyet hakkini kullanarak takibi durdurabilmektedir. Ancak sikâyet durumunda alacakli lehine karar verilmesi yahut alacaklinin açacagi itirazin kaldirilmasi davasinin alacakli lehine sonuçlanmasi durumunda alacakli, takip islemine devam edecektir.

Bu durumda takip, kesinlesmis olacak ve haciz islemine geçilecektir. Haciz islemi de takip islemi gibi alacaklinin talebiyle baslamaktadir. Kanunda haczedilebilecek, kismen haczedilebilecek ve haczedilemeyecek mal ve haklar detayli olarak belirlenmistir. Haciz islemi gerçeklestikten sonra, satis islemi gerçeklesmektedir. Satis islemi de yine alacaklinin talebiyle yapilmaktadir.

Ilâmli icrada ise ilâmin icra edilmesi para alacaklari ve para disindaki alacaklar için ikiye ayrilmaktadir. Para alacaklarina iliskin ilâmli icrada, ilâmsiz icranin ilâma ters düsmeyen hükümleri uygulama alani bulmaktadir. Ayrica bunlara ek olarak, ilâmli icrada alacakli, iflâsa tâbi bir borçlu söz konusuysa, borçlunun iflâsini da talep edebilmektedir. Para alacagi disindaki alacaklar içinse, IIK m. 24-31 arasinda, degisik ihtimallere göre hükümler düzenlenmistir. Ancak detaya inmemek adina bu ihtimallere yazimizda deginmiyoruz.30

Kripto Paralar (veya Varliklar) Hakkinda Haciz ve Satis Islemlerinin Uygulanmasi

Türk Hukuku kapsaminda haciz ve satis islemlerinden kisaca bahsetmistik. Görülecegi üzere, eger alacaklinin alacaginin konusu para ise hem ilâmli hem ilâmsiz icra yoluna basvurmasi mümkünken, para disindaki alacaklar için yalnizca ilâmli icra yolu mümkündür. O halde, taraflar arasinda kripto para borcu doguran bir sözlesme yapilmasi durumunda, kripto paranin hukuken para olarak kabul edilip edilmemesine göre alacaklinin basvurabilecegi yollar degismektedir. Burada, kripto paralarin resmî bir sekilde "para" olarak taninmamis olmasi sebebiyle, kripto para alacaklarina iliskin ilâmsiz icra yoluna basvurulamayacagi kanaatindeyiz. Zira belirtildigi gibi, ilâmsiz icra yalnizca konusu para olan alacaklar için basvurulabilecek bir yoldur.

Peki alacaklinin kripto para disindaki baska bir alacagi için borçlunun kripto para hesabina haciz uygulatmasi mümkün müdür? Bu konuda medyaya yansiyan bir haber oldukça dikkat çekicidir.31 Ancak burada, ön bilgi niteliginde bir hususu belirtmeyi oldukça önemli görüyoruz. Söyle ki, yerel mahkemelerin kararlari, emsal niteliginde kararlar degildir. Dolayisiyla, habere konu olan olaydaki gibi bir icra mahkemesinin karari, yalnizca davaya konu olan taraflari baglamaktadir.32 Somut olayda henüz baglayici bir içtihat olusmadigindan farkli mahkemelerce farkli kararlarin verilmesi de mümkündür.

Habere göre bir alacakli, 42 bin liralik (masraflarla beraber 60 bin lira) alacagina karsilik, Istanbul 14. Icra Müdürlügüne basvurarak, borçlunun Türkiye merkezli bir kripto para borsasindaki hesabina haciz islemi uygulanmasini talep etmistir. Talep dogrultusunda icra dairesi, 5 Mart 2021 tarihinde borçlunun kripto paralarina haciz islemi uygulamistir. Karar üzerine ilgili kripto para borsasi, borçlunun sicak cüzdan hesabina bloke koymustur. Borçlunun avukati ise, yapilan bu haciz islemine karsin Istanbul Icra Mahkemesine basvurarak sikâyette bulunmustur. Borçlunun avukati, dilekçesinde, "Türkiye'deki kripto para borsalarinin SPK mevzuatina tabi araci kurum ya da BDDK mevzuatina tabi banka veya finans kurulusu olarak adlandirilamayacagi için mevzuat yoklugundan ihbarnamenin iptalinin gerektigi" iddialarini öne sürmüstür.

Talebi degerlendiren icra mahkemesi, 19 Nisan'da verdigi kararinda, "Her ne kadar davaci, kripto paralarin haczedilmeyecegini iddia ederek sikayetçi olmus ise de bu tür paralarin da emtia ve menkul kiymetler kapsaminda degerlendirilmesi gerektigi, bir çesit dijital döviz veya sanal para olarak kabul edildigi, dolayisiyla haczedilebilecegi anlasildigindan sikâyetin reddine dair karar verilmistir." ifadelerini kullanmistir.

Görüldügü üzere icra mahkemesi, T.C. Merkez Bankasi'nin yönetmeliginden daha sonraki bir tarihte, yönetmelikte kripto varliklarin menkul kiymet olmadigi belirtilmesine karsin kripto varliklari menkul kiymet olarak nitelendirmistir. Bu açidan mahkemenin yaptigi nitelendirmenin hatali oldugu görüsündeyiz. Ancak, mahkemece yapilan "bir çesit döviz veya sanal para" nitelendirmesi ise doktrindeki ve dünyadaki uygulamalara uygun bir nitelendirmedir.33

Kararda geçen "bir çesit . sanal para" nitelendirmesinin ayrica degerlendirilmesi gerekmektedir. Söyle ki, eger "sanal para" ifadesi kabul görürse, bu durumda mevcut durumda bir degisiklik olmayacaktir. Zira hâlihazirda sanal paralar hakkinda mevcut bir düzenleme bulunmadigindan, belirsizlik devam edecektir.

Medyaya yansiyan bir diger haber ise, yine ayni olaya iliskindir. Bu defa ise, takip kapsaminda haczedilen kripto paralarin satis islemine iliskin bir karar verilmistir.34

Habere yansiyan olayda, yukarida kisaca özetlenen sekilde bir haciz islemi gerçeklesmis ve borçlunun Türkiye'de bulunan kripto para borsasindaki hesabinda bulunan kripto paralara haciz islemi uygulanmistir. Haciz islemi sonrasinda alacakli taraf, süresi içerisinde basvurarak haczedilen mallarin satisini talep etmis, bu talebe karsi ise borçlu taraf, sikâyet yoluna basvurmustur. Borçlu vekili, dilekçesinde Merkez Bankasi'nin çikardigi yönetmelige dayanarak, bu varliklarin gayri maddi varlik olarak tanimlandigindan tam olarak hukuki nitelendirmesi belli olmadigini ve dolayisiyla satisinin mümkün olmayacagini, satisin yapilabilecegine kanaat getirilirse de devlet tarafindan çikartilacak bir düzenlemeye kadar bekletilmesi yönünde talepte bulunmustur.

Ancak habere göre ilgili icra mahkemesi, bu talebi de reddetmistir. Kararinda mahkeme, Icra Iflas Kanunu'na göre, borçlu tarafin tüm mal ve haklarin haczedilebilecegini belirtmistir. Ayrica habere göre mahkemece, Icra Iflas Kanunu'na göre bir mal veya hakkin haczedilebilmesi için tek basina ekonomik bir deger ifade etmesi gerektigi kaydedilerek bunun da kripto paralar için mümkün oldugu vurgulanmistir.

IIK m. 106 ve devamina göre satis, tasinir ve tasinmaz mallar için geçerli olup, paralarin satisina gerek yoktur. Zira paralara dogrudan el koyulabildiginden satis asamasina gerek kalmamaktadir. Nitekim Yargitay 10. Hukuk Dairesi bir kararinda, "Alacak ve para, menkul hükümlerine göre haczedilir ise de, bu paranin satilarak paraya çevrilmesi söz konusu olamayacagindan satis isteme açisindan IIK'nun 106. ve 110. maddelerinin tatbiki düsünülemez.35

Somut olayda; borçlunun Selim Icra Müdürlügü'nün 2011/100 E. Sayili takip dosyasindaki alacagi 11.10.2011 tarihli müzekkere ile haczedildiginden IIK'nun 362. maddesi ve Harçlar Kanunu'nun 36. maddesi geregince "alacakli on yil içinde haczedilen parayi talep edebilir." diyerek bu durumun altini çizmistir.

O halde, haczedilen seyin para olarak nitelendirilip nitelendirilmemesi de önem kazanmaktadir. Zira haczedilen sey "para" olarak kabul edilirse satisa gerek kalmayacak, alacakli dogrudan haczedilen parayi talep edebilecektir.

Yukarida da bahsedildigi üzere, yasal olarak kripto paralar ulusal para birimi olarak kabul edilmediginden, kripto paranin "para" olarak kabul edilebilmesi, ancak "yabanci para birimi" olarak kabulü ile mümkündür. Eger haczedilen kripto para "yabanci para birimi" olarak kabul edilirse, bu durumda ikili bir ayrim yapmak gerekmektedir.

IIK m. 58'e göre yabanci para alacaklarina iliskin takip talebinde, alacagin Türk parasiyla tutari ve yabanci para alacaginin hangi tarihteki kur üzerinden talep edildigi belirtilmelidir. Bir diger ifadeyle, yabanci para alacagi takibe konu olabilmekte ancak alacak, hangi tarihteki kur üzerinden talep ediliyorsa o tarihteki kur üzerinden ödenmektedir. Bu durumda yapilan takibin sonucunda alacakli, ülke parasiyla ödeme almaktadir.

Dolayisiyla kripto para alacagi bulunan bir alacaklinin, bu kripto para "yabanci para birimi" sayilsa dahi, genel icra yollarina basvurarak haczedilen kripto parayi dogrudan talep etmesi mümkün degildir. Alacakli, bildirdigi tarihteki kur üzerinden, icra dairesince yapilacak hesaplama sonucunda haczedilen yabanci para biriminin ülke parasina çevrilmesi yoluyla alacagini edinecektir. Ek bir usulî durumu belirtmek gerekirse, icra dairesi tarafindan kripto para borsalarinda haczedilen ve muhafaza altina alinan veya yediemin sifatiyla borsada tutulan kripto paralar, ayni borsalar araciligiyla paraya çevrilerek Türk Lirasi karsiliklarinin icra dosyasina gönderilmesi saglanmalidir.36

Sicak Kripto Para Cüzdanina Haciz Uygulanabilir mi?

Sicak cüzdan yönteminde, yukarida da bahsedildigi üzere, bir araci site ya da uygulama araciligiyla cüzdan olusturulur ve kripto varlik bu cüzdanda tutulur. Sicak cüzdanlarda bulunan kripto varliklara haciz uygulanmasinda ise herhangi bir hukuka aykirilik bulunmamaktadir.

Zira IIK ve diger kanunlar kapsaminda haczi kabil olmayan mallar sayilmis, bu kapsama girmeyen mallarin haczine iliskin ise ayrica bir düzenleme yapilmistir. IIK m. 85'e göre, borçlunun kendi yedinde veya üçüncü sahista olan tasinir mallari ile tasinmazlarindan ve alacak ve haklarindan alacaklinin ana, faiz ve masraflar da dahil olmak üzere bütün alacaklarina yetecek miktari haczolunabilmektedir.

Daha açik bir ifadeyle, mevzuatimizda haczi yasaklanmamis bütün tasinir-tasinmaz mallar ile alacaklar ve haklarin haczi mümkündür. Yukarida da ifade edildigi üzere, hukukumuzda henüz kripto varliklara iliskin bir düzenleme olmamasinin dogal bir sonucu olarak, kripto varliklarin haczini engelleyen bir düzenleme de mevcut degildir.

Ayrica, bir "araci" hizmet söz konusu oldugundan, sicak cüzdanlara haciz uygulanmasi kolaydir. Nitekim, bir kripto varlik alim-satim platformunda sicak cüzdani bulunan kisi hakkinda yapilan icra takibinin kesinlesmesi sonrasinda kisinin sicak cüzdanina haciz konulmasi karari verilirse, bu karar araci firmaya ihbar edilerek kisinin sicak cüzdanindaki kripto varlik haczedilmis olacaktir.

Örnegin yine basina yansiyan bir olayda,37 kisinin bir kripto para alim-satim platformu olan BTCTURK isimli firmada bulunan sicak cüzdanina haciz konulmus, hacze iliskin teblig kendisine ulasan firma ise kullanicinin hesabini kapatarak haciz kararini uygulamistir. Icra takibinin borçlusu olan kullanicisina yaptigi bildirimde firma, "Hesabiniz Istanbul 14. Icra Dairesinden gelen ihbarnameye istinadan 08/04/2021 tarihinde kapatilmistir. Istanbul Icra Dairesi ile görüserek icrayi kaldirmaniz gerekmektedir. Hesabinizin kullanima yeniden açilabilmesi için tarafimiza mahkemeden resmi bir yazi iletmeniz gerekmektedir. Bu bilgi gelmeden hesap kullanima açilamaz. Mahkemeden icranin kaldirildigina dair bir yazi iletmeniz halinde hesabiniz kullanima tekrar açilacaktir." ifadelerine yer vermistir. Görüldügü üzere, sicak cüzdanlara haciz uygulanmasinda, diger seylere veya banka hesaplarina haciz konulmasindan farkli bir prosedür islememektedir.

Soguk Cüzdan ve Tazyik Hapsi

Borçlunun sicak cüzdanina haciz konulmasinda herhangi bir farklilik bulunmasa da soguk cüzdanina haciz islemi uygulanmasina iliskin bir farklilik bulunmaktadir. Söyle ki, sicak cüzdan bir araci kurum tarafindan olusturuldugundan ve çevrimiçi erisim mümkün oldugundan, kisinin rizasi olmaksizin haciz kararinin uygulanmasi mümkündür.

Ancak kisiye ait olan soguk cüzdanlar, çevrimiçi olmayan kosullarda olusturulmakta, yalnizca islem yapmak için internet erisimi saglanmakta ve bu donanimda bulunan kripto varliga yalnizca cüzdan sahibinde bulunan anahtar ile erisilebilmektedir. Bu ise soguk cüzdani sicak cüzdandan ayiran en önemli fark olarak kabul edilmektedir. Ancak soguk cüzdan söz konusu oldugunda, Icra Hukuku açisindan bir sorun daha karsimiza çikmaktadir: Icra takibinin borçlusu olan kisi, soguk cüzdaninin bulundugu donanimi veya donanima erisim için gerekli anahtari ilgililer ile paylasmazsa ne gibi bir yola basvurulabilecektir?

Icra Hukuku'nda borçlularin icra kararlarina her zaman riayet etmedigi ve etmeyecegi açiktir. Fakat bu gibi durumlar için kanun koyucu tazyik hapsi yolunu öngörmüstür. "30 ve 31 inci maddeler hükmüne muhalefet edenlerin cezasi" basligini tasiyan IIK m. 343'e göre, yalniz kendisi tarafindan yapilacak olan bir isin yapilmasi veya bir isin yapilmamasi hakkindaki ilâm hükümlerine, geçerli bir mazeret olmaksizin muhalefet eden borçlular hakkinda, lehine hüküm verilmis kimsenin sikâyeti üzerine, 3 aya kadar tazyik hapsine karar verilmektedir.38

Madde basliginda geçen 30. madde hükmüne göre ise, bir isin yapilmasina dair ilam icra dairesine verilince icra memuru, 24. maddeye uygun bir sekilde icra emri tebligi suretiyle borçluya ilamda gösterilen müddet içinde ve eger müddet tayin edilmemisse isin mahiyetine göre baslama ve bitirme zamanlarini tayin ederek ise yapmayi emredecektir. Iste bu emre, maddede belirtilen diger kosullar olusmasina karsin uymayan kisi, 30. madde hükmüne muhalefet etmis sayilacaktir. Kisaca özetlemek gerekirse, icra emri kendisine teblig edilen borçlu, yapmasi gerekeni yapmazsa, 3 aya kadar tazyik hapsiyle cezalandirilacaktir.

O halde bu usulün soguk cüzdanlar için de uygulanmasinda bir sakinca bulunmamaktadir. Zira borçlunun soguk cüzdaninda bulunan kripto varligina haciz konulmasi durumunda borçlu, haciz kararina uygun davranarak soguk cüzdanina iliskin donanimi ve cüzdanin anahtarini ilgililerle paylasmakla yükümlüdür. Kanunun açik hükmüne karsin bu emre aykiri davranarak isbu bilgileri ilgililerle paylasmayan borçlu hakkinda tazyik hapsi uygulanmasinin önünde bir engel bulunmamaktadir.

Ilginizi Çekebilir: Non-Fungible Token (NFT) ve Telif Hakki.

Anahtar Kelimeler: Kripto Para Haczi ve Satisi, Kripto Para Haczi, Sicak Kripto Para Cüzdanina Haciz, Kripto Para ve Hukuk, Blok Zinciri ve Hukuk.

Kaynakça

  • Arslan, R., Yilmaz, E., Taspinar Ayvaz, S., & Hanagasi, E. (2020). Medenî Usul Hukuku (6 b.). Ankara: Yetkin Yayinlari.
  • BBC. (2021, Haziran 29). Bitcoin: El Salvador, kripto parayi resmi para birimi ilan eden ilk ülke oldu. Ocak 2022 tarihinde BBC: (https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57415131) adresinden alindi
  • BBC. (2022, Nisan 28). Bitcoin, Orta Afrika Cumhuriyeti'nin resmi para birimi oldu. Mayis 2022 tarihinde BBC: (https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-61252871) adresinden alindi
  • Best, R. d. (2022, January). Bitcoin (BTC) price per day from October 2013 to January 27, 2022 (in U.S. dollars). Ocak 2022 tarihinde Statista: (https://www.statista.com/statistics/326707/bitcoin-price-index/) adresinden alindi
  • Boran Güneysu, N., & Memis, B. (2018, Aralik). Bitcoin ve Icra Hukuku. Fides Law Review, 1(1), 82-92.
  • Coskun, M. (2021). Icra – Iflas Suçlari, Disiplinsizlik Eylemleri ve Yargilama Usulü. Ankara: Seçkin Yayincilik.
  • Çakmak, M. (2019, Haziran). Kripto Paralarin Gelisim Süreci, Blok Zincir Teknolojisi ve Kripto Paralarin Türkiye'de Vergilendirilmesi. Yayimlanmamis Yüksek Lisans Tezi. T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Demir, A. (2021, Nisan 13). Kripto paraya haciz konuldugunu duyuran avukat Tevfik Kerem Bilen anlatti: Bu, Türkiye'de bir ilk, furya basladi, küçük bir ilin icra dairesinde bir günde 20 ihbarname yazildi. Subat 2022 tarihinde Independent Türçe: (https://www.indyturk.com/node/344361/haber/kripto-paraya-haciz-konuldugunu-duyuran-avukat-tevfik-kerem-bilen-anlatti) adresinden alindi.
  • Durmush, G. (2019). Kripto Para ve Icra Hukuku Yönünden Düsündürdükleri. Yayimlanmamis Yüksek Lisans Tezi. Istanbul: T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Dursun, A. (2022, Ocak 27). Iran 'Ramzrial' adi verilen sabit kripto parasini yakinda halkin kullanimina sunacak. Ocak 2022 tarihinde Anadolu Ajansi: (https://www.aa.com.tr/tr/dunya/iran-ramzrial-adi-verilen-sabit-kripto-parasini-yakinda-halkin-kullanimina-sunacak/2487124) adresinden alindi
  • Gümüs, Ö., & Sagdiç, E. N. (2021, Kasim). Kripto Paraya Yönelik Mali Öneriler: Bilgi Edinme Yoluyla Vergi Denetimi ve Deger Artisi Kazanci Üzerinden Vergilendirme. Eskisehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 531-538.
  • Harari, Y. N. (2017). Veri Dini. Y. N. Harari içinde, Homo Deus, Yarinin Kisa Bir Tarihi (P. N. Taneli, Çev., s. 383-415). Kolektif Kitap.
  • Küzeci, E. (2021). Sayisal Fil: Bilisim Teknolojileri, Devlet ve Hukuk Kesisiminde Bir Inceleme. Istanbul: Inkilap Kitabevi.
  • Kazova, F., & Büyükyilmaz Ercan, A. (2021). Kripto Para Birimlerinin Volatilite Yapilarinin Karsilastirmali Analizi. EKOIST Journal of Econometrics and Statistics(35), 33-57.
  • Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System. Ocak 2022 tarihinde (https://bitcoin.org/bitcoin.pdf) adresinden alindi.
  • Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: Esler Arasi Elektronik Ödeme Sistemi (Çev. Efe Cini). Ocak 2022 tarihinde (https://bitcoin.org/files/bitcoin-paper/bitcoin_tr.pdf) adresinden alindi.
  • Nisanyan Sözlük. (tarih yok). kript(o)+. Ocak 2022 tarihinde Nisanyan Sözlük: (https://www.nisanyansozluk.com/kelime/kripto) adresinden alindi.
  • Pekcanitez, H., Atalay, O., & Özekes, M. (2020). Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabi (8 b.). Istanbul: On Iki Levha Yayincilik.
  • Pekcanitez, H., Atalay, O., Özkan, S., & Özekes, M. (2021). Icra ve Iflâs Hukuku Ders Kitabi (8 b.). Istanbul: On Iki Levha Yayincilik.
  • Pirinççi, A. E. (2018). Yeni Dünya Düzeninde Sanal Para Bitcoin'in Degerlendirilmesi. Uluslararasi Ekonomi Siyaset Insan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 1(1), 45-52.
  • Proposal For A Regulation Of The European Parliament And Of The Council On Markets In Crypto-Assets / Before 2020-10. (tarih yok). Ocak 2022 tarihinde Legislative Train Schedule: (https://www.europarl.europa.eu/legislative-train/theme-a-europe-fit-for-the-digital-age/file-crypto-assets-1) adresinden alindi.
  • Serçemeli, M. (2018, Mayis). Kripto Para Birimlerinin Muhasebelestirilmesi ve Vergilendirilmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar(639), 33-66.
  • Tilegal Avukatlik Bürosu. (2021). Kripto Paralarin Haczi. Ocak 2021 tarihinde (http://www.tilegal.com/Assets/Upload/sirkuler–tr—kripto-parala.pdf) adresinden alindi.
  • Uysal, Ü. (2019, Temmuz). Kripto Para ve Kripto Paranin Ticarette Kullanimi: Girisimcilerin ve Yatirimcilarin Kripto Paraya Iliskin Tutumlarinin Incelenmesi. Yayimlanmamis Yüksek Lisans Tezi. T.C. Mugla Sitki Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • What are cryptoassets (cryptocurrencies)? (tarih yok). Ocak 2022 tarihinde Bank of England: (https://www.bankofengland.co.uk/knowledgebank/what-are-cryptocurrencies) adresinden alindi.

Referanslar

  • 1. Dataizm hakkinda daha fazla bilgi için bkz. Harari, Y. N. (2017). Veri Dini. Y. N. Harari içinde, Homo Deus, Yarinin Kisa Bir Tarihi (P. N. Taneli, Çev., s. 383-415). Kolektif Kitap.
  • 2. "Kripto para" yerine "kripto varlik" kavrami da kullanilmaktadir. Buna iliskin açiklama, asagida "KRIPTO PARALAR GERÇEKTEN BIR PARA MIDIR?" basligi altinda yapilacaktir.
  • 3. Pirinççi, A. E. (2018). Yeni Dünya Düzeninde Sanal Para Bitcoin'in Degerlendirilmesi. Uluslararasi Ekonomi Siyaset Insan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 1(1), 45-52, s. 47.
  • 4. Best, R. d. (2022, January). Bitcoin (BTC) price per day from October 2013 to January 27, 2022 (in U.S. dollars). Ocak 2022 tarihinde Statista: (https://www.statista.com/statistics/326707/bitcoin-price-index/) adresinden alindi
  • 5. Akademik veri tabani olan Google Scholar'a göre, 27 Ocak 2022 tarihi itibariyle içerisinde "Blockchain Revolution" ifadesi geçen makale sayisi 208, eser sayisi ise yaklasik 4950'dir.
  • 6. Pirinççi, A. E. (2018), s. 46. Ayrica bir araca para denilebilmesi için gereken sartlar için adi geçen esere bakiniz.
  • 7. Bu konuda daha fazla bilgi için bkz. Durmush, G. (2019). Kripto Para ve Icra Hukuku Yönünden Düsündürdükleri. Yayimlanmamis Yüksek Lisans Tezi. Istanbul: T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 8-18; Çakmak, M. (2019, Haziran). Kripto Paralarin Gelisim Süreci, Blok Zincir Teknolojisi ve Kripto Paralarin Türkiye'de Vergilendirilmesi. Yayimlanmamis Yüksek Lisans Tezi. T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 6-13.
  • 8. Durmush, G., s. 16. Ayrica kripto paralarin sanal para olarak kabulüne örnek olarak bkz. Uysal, Ü. (2019, Temmuz). Kripto Para ve Kripto Paranin Ticarette Kullanimi: Girisimcilerin ve Yatirimcilarin Kripto Paraya Iliskin Tutumlarinin Incelenmesi. Yayimlanmamis Yüksek Lisans Tezi. T.C. Mugla Sitki Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 2.
  • 9. Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System. Ocak 2022 tarihinde (https://bitcoin.org/bitcoin.pdf) adresinden alindi. Ayrica orijinal sitede yayinlanan metnin Türkçe çevirisi için bkz. Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: Esler Arasi Elektronik Ödeme Sistemi (Çev. Efe Cini). Ocak 2022 tarihinde (https://bitcoin.org/files/bitcoin-paper/bitcoin_tr.pdf) adresinden alindi
  • 10. Örnegin bu sistem, Elif Küzeci tarafindan "çigir açan bir degisim" olarak ifade edilmistir: Küzeci, E. (2021). Sayisal Fil: Bilisim Teknolojileri, Devlet ve Hukuk Kesisiminde Bir Inceleme. Istanbul: Inkilap Kitabevi, s. 324-337.
  • 11. Daha fazla bilgi için bkz. Nakamoto, S. (2008), s. 1-9.
  • 12. Veriler Mayis 2022 tarihinde (https://coinmarketcap.com) adresinden alinmistir.
  • 13. Uysal, Ü., s. 14.
  • 14. Serçemeli, M. (2018, Mayis). Kripto Para Birimlerinin Muhasebelestirilmesi ve Vergilendirilmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar(639), 33-66, s. 38.
  • 15. Kelimenin etimolojik kökeni için bkz. Nisanyan Sözlük. (tarih yok). kript(o)+. Ocak 2022 tarihinde Nisanyan Sözlük: (https://www.nisanyansozluk.com/kelime/kripto) adresinden alindi.
  • 16. Durmush, G., s. 18.
  • 17. Uysal, Ü., s. 7-8.
  • 18. Durmush, G., s. 19.
  • 19. El Salvador, Bitcoin'i resmî para birimi olarak kabul ettigini duyuran ilk ülke olmustur. Ancak bu adimin global ölçekte yaygin ve büyük bir adim oldugunu söylemek henüz mümkün degildir. El Salvador haberi için bkz. Ocak 2022 tarihinde (https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-57415131) adresinden alindi.
  • 20. Orta Afrika Cumhuriyeti haberi için bkz. Mayis 2022 tarihinde (https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-61252871)
  • 21. Iran'in halkin kullanimina sunacagini duyurdugu ulusal kripto para birimi Ramzrial'e iliskin haberin detaylari için bkz. Ocak 2022 tarihinde (https://www.aa.com.tr/tr/dunya/iran-ramzrial-adi-verilen-sabit-kripto-parasini-yakinda-halkin-kullanimina-sunacak/2487124) adresinden alindi.
  • 22. "Development is underway to make cryptocurrency easier to use, but for now it isn't very 'money-like'. This is why central banks now refer to them as 'cryptoassets' instead of 'cryptocurrencies'" Yazinin tam metni için bkz. Ocak 2022 tarihinde (https://www.bankofengland.co.uk/knowledgebank/what-are-cryptocurrencies) adresinden alindi.
  • 23. Öneriye iliskin daha fazlasi için bkz. Ocak 2022 tarihinde (https://www.europarl.europa.eu/legislative-train/theme-a-europe-fit-for-the-digital-age/file-crypto-assets-1) adresinden alindi.
  • 24. Gümüs, Ö., & Sagdiç, E. N. (2021, Kasim). Kripto Paraya Yönelik Mali Öneriler: Bilgi Edinme Yoluyla Vergi Denetimi ve Deger Artisi Kazanci Üzerinden Vergilendirme. Eskisehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 531-538, s. 531-536.
  • 25. Boran Güneysu, N., & Memis, B. (2018, Aralik). Bitcoin ve Icra Hukuku. Fides Law Review, 1(1), 82-92, s. 85.
  • 26. Basin açiklamasi için bkz. Ocak 2022 tarihinde (https://www.bddk.org.tr/Duyuru/EkGetir/510?ekId=530) adresinden alindi.
  • 27. Haberin detaylari için bkz. (https://www.trthaber.com/haber/ekonomi/kripto-paralar-icin-calisma-grubu-olusturulacak-346235.html)
  • 28. Ilâmli icrada ilâm niteligindeki belgeler için bkz. Pekcanitez, H.; Atalay, O.; Özkan, S. & Özekes, M. (2021). Icra ve Iflâs Hukuku Ders Kitabi (8 b.). Istanbul: On Iki Levha Yayincilik., s. 289-292.
  • 29. Daha detayli bilgi için bkz. Pekcanitez, H.; Atalay, O.; Özkan, S. & Özekes, M. (2021), s. 7-8.
  • 30. Ilâmli ve ilâmsiz icraya iliskin daha detayli bilgi için bkz. Pekcanitez, H.; Atalay, O.; Özkan, S. & Özekes, M. (2021).
  • 31. Haberin detaylari için bkz. Ocak 2022 tarihinde (https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/borclunun-kripto-parasi-haciz-islemi-icin-menkul-kiymet-olarak-sayildi/2214609) adresinden alindi. Haber metninde geçen ve dikkatimizi çeken bazi yanlis kavramlar düzeltilerek aktarilmistir.
  • 32. Mahkeme kararlarinin baglayiciligi ve istinaf ile temyiz sürecine iliskin daha detayli bilgi için bkz. Pekcanitez, H., Atalay, O., & Özekes, M. (2020). Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabi (8 b.). Istanbul: On Iki Levha Yayincilik, s. 427-360 ve s.467-550; Arslan, R., Yilmaz, E., Taspinar Ayvaz, S., & Hanagasi, E. (2020). Medenî Usul Hukuku (6 b.). Ankara: Yetkin Yayinlari, s. 596-698.
  • 33. Bilindigi üzere döviz, yabanci para birimidir. Eger mahkemenin uygulamasi kabul görür ve kripto varliklar "döviz" olarak nitelendirilirse, bu durumda icra hukuku bakimindan kripto paralara iliskin alacaklara ilâmsiz icranin yolu açilmis olacaktir. Ancak bizce kararda geçen "döviz" ifadesi yerinde kullanilmamistir. Zira Bizce kripto paralarin "döviz" olarak nitelendirilmesi mümkün degildir. Bu nedenle bu ihtimalin gerçeklesmesi imkân dahilinde olmadigi kanaatini tasimaktayiz.
  • 34. Haberin detaylari için bkz. Ocak 2022 tarihinde (https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/son-dakika-haberi-mahkemeden-bir-ilk-daha-haczedilen-kripto-paranin-satisi-mumkun-oldu-41818140) adresinden alindi.
  • 35. Yargitay 10. Hukuk Dairesi, E. 2014/12539 K. 2014/15092 sayili karari ((kararara.com)).
  • 36. Kripto Paralarin Haczi, s. 4.
  • 37. Habere iliskin detaylar ve inceleme yazisi için bkz. Demir, A. (2021, Nisan 13). Kripto paraya haciz konuldugunu duyuran avukat Tevfik Kerem Bilen anlatti: Bu, Türkiye'de bir ilk, furya basladi, küçük bir ilin icra dairesinde bir günde 20 ihbarname yazildi. Subat 2022 tarihinde Independent Türçe: (https://www.indyturk.com/node/344361/haber/kripto-paraya-haciz-konuldugunu-duyuran-avukat-tevfik-kerem-bilen-anlatti) adresinden alindi.
  • 38. Ilgili madde ve tazyik hapsine iliskin detayli bilgi için bkz. Coskun, M. (2021). Icra – Iflas Suçlari, Disiplinsizlik Eylemleri ve Yargilama Usulü. Ankara: Seçkin Yayincilik, s. 371 vd. Ayrica bkz. Pekcanitez, H.; Atalay, O.; Özkan, S. & Özekes, M. (2021), s. 379 vd.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.