Son dönemlerde popülerligi katlanarak artan non-fungible-token, yani "NFT", dijital veya fiziksel varligi olan bir ürün üzerindeki hak sahipliginin blokzincir teknolojisi araciligiyla kayit altina alinarak ilgili ürünün "tekligini"  veya bir baska ifadeyle "biricikligini" belgeleyen bir tür dijital sertifikadir.

Özellikle son yillarda NFT araciligiyla yapilan yatirimlarin çarpici rakamlara ulasmasiyla eser sahibi ve araci kurumlar gibi sanat piyasasindaki aktörlerin bu alana adapte olma süreci de bir hayli hizlanmistir. Öyle ki, 2018 yilinin haziran ayinda bir sanat yatirim platformu olan Maecenas, dünyadaki ilk kripto sanat müzayedesini gerçeklestirerek Andy Warhol'un "14 Small Electric Chairs" adli eserini yaklasik 5.6 milyon dolar degerinde kripto paraya satmistir.1 Bu olukça ses getiren satisa aracilik eden Dadiani Fine Art ise Birlesik Krallik'ta 2017 yili itibariyle sanat eseri alim satiminda kripto paralari kabul eden ilk sanat galerisidir.2 Benzer sekilde Mayis 2020'de Pablo Picasso'nun "Danse du Ventre Devant Homme Impassible" isimli eskiz çalismasinin, Idoneus isminde Isviçreli bir sirket tarafindan kendi kripto para birimleri olan "IDON" araciligiyla satin alinmasi da yine sanat çevrelerinde büyük yanki uyandirmistir.3

Ülkemizde ise yakin tarihlerde Refik Anadol'un "Machine Hallucinations: Mars Landscapes"  isimli  NFT projesindeki dijital eserler Nifty Gateway isimli dijital satis platformunda açik artirmaya sunularak 24 saat içinde toplam 1 milyon 550 bin dolar degerinde kripto paraya satilmistir.4

Kripto sanat dünyasinda son zamanlarin en çok ses getiren islemlerden biri ise kuskusuz bu yilin subat ayinda Beeple tarafindan olusturulan NFT tabanli "Everydays: The First 5000Days" isimli dijital eserin Chriestie's Müzayede Evi tarafindan gerçeklestirilen açik artirmada 69.3 milyon dolar degerinde kripto paraya satilmasi olmustur.5

Peki NFT nedir?

NFT, blokzinciri adi verilen dijital defterde depolanan bir veri birimidir. Genellikle açik kaynakli, merkezi olmayan bir bilgi islem platformu olan ve akilli sözlesme islevselligi sunan "Ethereum" blokzinciri üzerinde üretilirler. Bununla birlikte "Flow" ve "Tezos" gibi diger blokzincirler de kendi NFT sürümlerini uygulayabilirler.

NFT'lerin blokzincir üzerinde üretilmesi sebebiyle zaman zaman kripto paralar ile karistirildigi görülmektedir. Oysaki Ethereum kripto paralardan farkli olarak ERC-20 standardinda degil, ERC-721 ve ERC-1155 standartlarinda islem görmektedirler. Bu standartlari kripto varliklarin islevsel hale gelmesini saglayan kurallar bütünü olarak tanimlayabiliriz. NFT'lerin standardinin farkli olmasi da kripto para olarak kullanilamamasi ve bir borsada baska bir kripto para ile degistirilememesini saglamaktadir.

Bitcoin gibi kripto para birimlerinin karsilikli olarak birbirinin yerine geçebilme, bir baska ifadeyle degistirilebilir olma özelliginin aksine NFT'ler degistirilebilir degildir. Bu sebeple NFT'lerin aslinda benzersiz bir veri kümesi oldugu da söylenebilir. NFT'lerin bir veri kümesinin benzersiz oldugunu dogrulamak için yürüttügü kriptografik islem sürecinin sonucunda NFT'lere bir dijital imza saglanarak kimlik dogrulamasi yapilir.

Zaten tokenlar arasinda "fungible" ve "non-fungible"  seklinde ayrim yapilmasinin sebebi de iste bu degistirilebilir olma özelliginden kaynaklanmaktadir. Kelime anlami olarak "fungible" geri ödenebilir, tazmini mümkün, misli karsilanabilir olmayi ifade etmektedir. Yani tipki kripto paralarda gördügümüz gibi bir kripto varligin baska bir özdes öge ile ikame edilebilmesini ifade etmektedir. Nasil ki bir arkadasimizdan 5 Türk Lirasi alip karsiliginda baska bir 5 Türk Lirasi verdigimizde sahip oldugumuz varlikta hiçbir degisiklik olmuyorsa kripto paralar da bu sekilde birbiri ile degistirilebilir olma özelligine sahiptir.

Ne var ki Mona Lisa tablosu biriciktir ve bir özdesi yoktur. Kopyalari ile degistirilebilmesi de mümkün degildir. Iste NFT'ler de bu sekilde benzersiz ve degistirilemezdir. Bahsettigimiz tüm bu özellikleri ile NFT bir koleksiyon ögesi niteligindedir.

NFT ile neler koruma altina alinabilir?

Sanal ödeme sistemleri her ne kadar sanat piyasasini etkisi altina almis olsa da NFT ile yalnizca sanat eserleri koruma altina alinmiyor. Dijital ya da fiziksel varligi olan herhangi bir nesne NFT'lenerek bu "biricik" veya bir baska ifadeyle "özdesi olmayan"  olma  özelligini kazanabilir. NFT'lerin bu özelliginden dolayi zaman zaman oldukça ilginç örneklerle de karsilasabiliyoruz. Örnegin Twitter'in CEO'su Jack Dorsey, 21 Mart 2006 tarihli ilk tweetini NFT'ye dönüstürerek Valuables isimli platformda 2.9 milyon dolar degerinde kripto paraya satmistir.

Dolayisiyla blokzincir teknolojileri kullanilarak her türlü sanat eseri NFT'lenebildigi gibi, belirli bir tarihte belirli bir koltuga özgülenmis olan bir "tiyatro bileti" veya belirli bir kisinin kullandigi bir "su bardagi" gibi herhangi bir obje de pekâlâ NFT'lenebilir. Böylelikle eger isterseniz 15 Ocak 1890 tarihinde St. Petersburg'da gerçeklesen "Uyuyan Güzel" balesinin prömiyerinde "Princess Aurora" rolüyle seyirci karsisina çikan Carlotta Brianza'nin gösteri esnasinda giydigi kostümü veya Georg Orwell'in 1948 yilinda kaleme aldigi "1984"ün el yazmasi taslak çalismalarini NFT ile blokzincir teknolojisine kaydederek kripto paralar araciligiyla el degistirmesini saglayabilirsiniz.

NFT kullaniminin ilginç örneklerden biri de 2019 yilinda Paris'te "sari yelekliler" protestolari sirasinda yasanmistir. Parisli sokak sanatçisi Pascal Boyart'in, Eugène Delacroix'in ünlü "Halka Yol Gösteren Özgürlük" resminden esinlenerek eserin orijinalindeki ayaklanan halki bu kez sari yelekleriyle Paris sokaklarina resmetmesi üzerine, Paris Belediyesi grafitinin üstünü kapatarak görseli ortadan kaldirmis ve fakat grafitisini çoktan NFT'letmis olan Boyart'in, bu sayede yok olan duvar resmini ölümsüzlestirmesine engel olamamistir.

Dolayisiyla NFT ile aslinda her türlü fotograf, video, ses ve diger dijital dosya türleri gibi farkli ögelerin olusturulmasi mümkündür. Yasanan bu hizli dönüsüm göz önüne alindiginda, NFT'nin sanat, oyun, emoji, ticari hizmet gibi alanlarda köklü degisimlere sebep olabilecek bir teknoloji oldugu kolaylikla söylenebilir.

NFT alici ve saticisina ne gibi yararlar sagliyor?

Özellikle Kovid-19 pandemisiyle birlikte dünya genelinde çevrimiçi sergi ve müzayedelerin sayisinda yasanan artis, bu alanlardaki güvenlik açiklarini da beraberinde getirmistir. Alicisina tam da bu noktada güvence saglayan blokzincir teknolojisi, eserlerin NFT ile güvenilir ve seffaf bir sisteme kaydedilerek sanat dünyasindaki dijitallesmenin getirdigi sorunlarin önüne geçmeyi hedefliyor. Bu anlamda NFT'nin dijital sertifika ve kimlik dogrulama gibi metotlarla dünya genelinde mücadele edilen sanat hirsizliginin önüne geçilmesi açisindan da olumlu bir gelisme oldugunu söyleyebiliriz. Öte yandan eserlerin alicilara dijital bir platformda sunuluyor olmasi, ilgilisinin sanata diledigi zaman ve diledigi yerden erisebilmesi açisindan da kolaylik sagliyor.

Tüm bunlarin yani sira NFT'lerin maddi açidan da birçok faydasi bulunmakta. Öncelikle NFT ile sanatçilarin eserlerini çok daha düsük maliyetlerle sertifika altina almasi ve araci kurumlara ihtiyaç duymadan dijital platformlarda satisa sunarak komisyonsuz bir sekilde gelir elde etmesi mümkün hale geliyor. Ayrica NFT ile eser satislarinda ödenen yüksek tutarlardaki vergi sorunu da ortadan kalkmis oluyor.

Sanat eserlerinin ve kripto paralarin yillar geçtikçe deger kazanan yapisi göz önüne alindiginda, NFT ile yapilan satis islemlerinde geleneksel anlamda para ile gerçeklestirilen eser satislarina nazaran hem satici hem de alici açisindan karsilikli bir deger kazanma durumu söz konusu. NFT'nin bu hizli yükselisi karsisinda piyasa dinamiklerinin gelecegi noktayi tahmin etmek ise simdilik pek mümkün gözükmüyor.

Sonuç

Popülerlesen blok zincir teknolojisi ile hayatlarimiza giren NFT'ler ile özellikle sanat dünyasinda ve oyun sektöründe yeni bir kapinin aralandigini söyleyebiliriz. Eserlerin kaydedilmesi, kopyalanmasi ve satisi gibi konularda yeni bir yöntem olarak kullanilan NFT'ler hukuk alaninda da son dönemlerde yakindan takip edilmektedir. Her teknolojik gelismede oldugu gibi bu konuda da hukuki düzenlemelerin ve birtakim sinirlamalarin getirilmesi söz konusu olacaktir. Özellikle eserlerin orijinalligi ve mülkiyetine iliskin uyusmazliklarda NFT'lerin delil niteligi tasiyip tasimayacagi merak konusudur. Teknolojiye adaptasyonu hizli olan hukuk sistemlerinde son dönemlerde adini sikça duymaya basladigimiz blok zincir tabanli teknolojilere iliskin birtakim düzenlemelerin yapilmaya basladigini görüyoruz. Ancak ülkemizde ilgili düzenlemeler henüz kripto paralarin tanimlanmasi ve servis saglayici sirketlerin uymasi gereken usul ve esaslarla sinirlidir. Çok da uzak olmayan bir gelecekte, NFT'lerin kullanimina iliskin yazimizda bahsettigimiz örneklerin yayginlasmasi ile hukuki bir düzenlemenin bizleri bekledigini söylemek mümkün. NFT dünyasina yaptigimiz bu girisin ardindan yazi dizimizin bir sonraki kisminda NFT'lerin hukuki boyutunu detayli bir sekilde incelemeye devam edecegiz.

1  "Andy Warhol Painting to Be Sold via Blockchain in 'World's First' Crypto Art Auction", Cointelegraph, 7 Haziran 2018, https://cointelegraph.com/news/andy-warhol-painting-to-be-sold-via-blockchain-in-world-s-first-crypto-art-auction

2  "You can only use cryptocurrency to buy art at this Mayfair exhibition", Evening Standard, 18 Ocak 2018, https://www.standard.co.uk/culture/you-can-only-use-cryptocurrency-to-buy-art-at-this-mayfair-exhibition-a3736831.html

3  "Blockchain And The Future Of Art: Idoneus Acquires Pablo Picasso's Artwork Using IDON Digital Currency", Intelligent HQ, https://www.intelligenthq.com/blockchain-future-art-idoneus-acquires-pablo-picassos-artwork-using-idon-digital-currency/

4 "NFT'li Olmak ya da Olmamak Iste Sanatin Son Meselesi",  Art Dog Istanbul, 27 Mart 2021, https://www.artdogistanbul.com/ozel-haber/nftli-olmak-ya-da-olmamak-iste-sanatin-son-meselesi.htm

5  "Digital artwork sells for record $69 million at Christie's first NFT auction", NBC News, 11 Mart 2021, https://www.nbcnews.com/business/business-news/digital-artwork-sells-record-60-million-christie-s-first-nft-n1260544

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.