I. KONU

6715 sayılı İş Kanunu ile Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (" Kanun") 06.05.2016 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu kanun ile aşağıda açıklanacağı üzere "Geçici İş İlişkisi", "Çağrı Üzerine Çalışma" ve "Uzaktan Çalışma" maddeleri kapsamında önemli değişikliklere gidilmiştir.

II. GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ

4857 sayılı İş Kanunu'nun 7. Maddesinde yapılan değişikliğe göre; özel istihdam bürosunun faaliyet alanı genişletilerek, geçici iş ilişkisi kurma faaliyeti bu bürolara verilmektedir. Geçici iş ilişkisi, özel istihdam büroları aracılığıyla ya da holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir iş yerinde görevlendirme yapılmak suretiyle kurulabilecektir.

1. Hangi hallerde, ne kadar süre ile geçici iş sözleşmesi kurulabilir?

Kanun, özel istihdam bürolarına; Türkiye İş Kurumundan geçici işçi sağlama yetkisi almak suretiyle, işveren ile geçici işçi sağlama sözleşmesi yaparak, işçisini geçici olarak işverene devir yetkisini getirmektedir.

Doğum izni ve doğum sonrası kısmi çalışma hakkını kullanan, askerlik hizmeti halinde, iş sözleşmesinin askıda kaldığı diğer hallerde, bu hallerin devamı süresince geçici iş ilişkisi kurulabilecektir.

Mevsimlik tarım işlerinde veya temizlik işleri, hasta, yaşlı ve çocuk bakım hizmetleri gibi ev hizmetlerinde, süre sınırı aranmaksızın geçici iş ilişkisi oluşturulabilecektir.

İşletmenin günlük işlerinden sayılmayan ve aralıklı olarak gördürülen işlerde, iş sağlığı ve güvenliği bakımından acil olan işlerde veya üretimi önemli ölçüde etkileyen zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması halinde, işletmenin iş hacminin öngörülemeyen şekilde artması halinde ve mevsimlik işler hariç dönemsellik arz eden iş artışları halinde, en fazla 4 ay süresince geçici iş ilişkisi kurulabilecek.

2. Hangi hallerde geçici iş ilişkisi kurulamaz?

Geçici işçi sağlama, mevsimlik işler hariç dönemsellik arz eden iş artışları haricinde, toplam 8 ayı geçmemek üzere en fazla iki defa yenilenebilecek olup, sürenin sonunda aynı iş için 6 ay geçmedikçe geçici işçi çalıştırılamayacaktır.

4857 sayılı İş Kanunu'nun Toplu İşçi Çıkarma hükümleri kapsamında toplu işçi çıkarılan işyerlerinde sekiz ay süresince, kamu kurum ve kuruluşlarında ve yer altında maden çıkarılan işyerlerinde geçici iş ilişkisi kurulamayacaktır. Son olarak, grev ve lokavt uygulanması esnasında (6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 65. Maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla) geçici iş ilişkisiyle işçi çalıştırılamayacaktır.

3. Geçici iş ilişkisi ile ilgili bazı sınırlamalar

Geçici iş ilişkisi ile çalıştırılan işçi sayısı, işyerinde çalışan işçi sayısının dörtte birini geçemeyecektir. Bunun istisnası olarak; on ya da daha az işçi çalıştırılan yerlerde beş işçiye kadar geçici işçi çalıştırmak mümkündür. Geçici iş ilişkisi ile çalışmakta olan işçiler, engelli ve eski hükümlü çalıştırma uygulaması kapsamında özel istihdam bürosu ve geçici işçi çalıştıran işverenin işçi sayısına dâhil edilmezler.

Geçici işçi çalıştıran işverenin, iş sözleşmesi feshedilen işçisini geçici iş ilişkisi kapsamında tekrar çalıştırabilmesi için, fesih tarihinden itibaren altı ay geçmelidir. Geçici işçi, geçici işçi çalıştıran işverenden özel istihdam bürosunun hizmet bedeline mahsup edilmek üzere avans veya borç alamaz.

4. Geçici işçi çalıştıran işverenin yetki ve yükümlülükleri nelerdir?

İşveren, işin gereği ve geçici işçi sağlama sözleşmesine uygun olarak geçici işçisine talimat vermeye yetkilidir. İşyerindeki açık pozisyonları geçici işçisine bildirmek, Türk İş Kurumu tarafından istenecek belgeleri belli bir süre saklamak, geçici işçinin iş kazası ve meslek hastalığı hallerini özel istihdam bürosuna ve ilgili mercilere derhal bildirmekle yükümlüdür.

Bununla beraber, geçici işçileri çalıştıkları dönemde işyerindeki sosyal hizmetlerden eşit olarak yararlandırmak, çalışmadıkları dönemlerde ise özel istihdam bürosundaki eğitim ve çocuk hizmetlerinden yararlandırmak, iş sağlığı ve güvenliği hakkında gerekli eğitimleri vermek ve tedbirleri almakla, işyerindeki geçici işçilerin istihdam durumuna ilişkin bilgileri varsa işyeri sendika temsilcisine bildirmek de yükümlülükleri arasındadır.

Geçici iş ilişkisi kapsamında çalışan işçi ise; iş sağlığı ve güvenliği hakkında verilen eğitimlere katılmakla yükümlüdür.

5. Geçici iş ilişkisi nasıl kurulur?

Geçici iş ilişkisinde işveren özel istihdam bürosudur. Özel istihdam bürosu aracılığıyla geçici iş ilişkisi, geçici işçi ile iş sözleşmesi, geçici işçi çalıştıran işveren ile geçici işçi sağlama sözleşmesi yapmak suretiyle yazılı olarak kurulur.

Özel istihdam bürosu ile geçici işçi çalıştıran işveren arasında yapılacak geçici işçi sağlama sözleşmesinde; sözleşmenin başlangıç ve bitiş tarihi, işin niteliği, özel istihdam bürosunun hizmet bedeli, varsa geçici işçi çalıştıran işverenin ve özel istihdam bürosunun özel yükümlülükleri yer alır. Geçici işçinin, Türkiye İş Kurumu'ndan veya bir başka özel istihdam bürosundan hizmet almasını, ya da iş görme edimini yerine getirdikten sonra geçici işçi olarak çalıştığı işveren veya farklı bir işverenin işyerinde çalışmasını engelleyen hükümler konulamaz.

Geçici işçi ile yapılacak iş sözleşmesinde, işçinin ne kadar süre içerisinde işe çağrılmazsa haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebileceği belirtilir. Bu süre üç ayı geçemez.

6. Geçici iş ilişkisinde işveren ve özel istihdam bürosunun görevleri nelerdir?

Geçici iş ilişkisinde, geçici işçi çalıştıran işveren işyerinde bir ayın üzerinde çalışan geçici işçilerin ücretlerinin ödenip ödenmediğini çalıştığı süre boyunca her ay kontrol etmekle, özel istihdam bürosu ise ücretin ödendiğini gösteren belgeleri aylık olarak geçici işçi çalıştıran işverene ibraz etmekle yükümlüdür.

Geçici işçi çalıştıran işveren, ödenmeyen ücretler mevcut ise, bunlar ödenene kadar özel istihdam bürosunun alacağını ödemeyerek, özel istihdam bürosunun alacağından mahsup etmek kaydıyla, geçici işçilerin en çok üç aya kadar olan ücretlerini doğrudan işçilerin banka hesabına yatırır. Ücreti ödenmeyen işçiler ve ödenmeyen ücret tutarları geçici işçi çalıştıran işveren tarafından Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü'ne bildirilir.

Sözleşmede belirtilen sürenin dolmasına rağmen, geçici iş ilişkisinin devam etmesi hâlinde, geçici işçi çalıştıran işveren ile işçi arasında sözleşmenin sona erme tarihinden itibaren belirsiz süreli iş sözleşmesi kurulmuş sayılır. Bu durumda özel istihdam bürosu işçinin geçici iş ilişkisinden kaynaklanan ücretinden, işçiyi gözetme borcundan ve sosyal sigorta primlerinden sözleşme süresiyle sınırlı olmak üzere sorumludur.

III.ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA VE UZAKTAN ÇALIŞMA

Kanun, "Çağrı Üzerine Çalışma" başlığına "Uzaktan Çalışma "yı da eklemiştir. Uzaktan çalışma, "işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile iş yeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi" olarak tanımlanmaktadır.

Yapılacak iş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alır.

Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz. İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.

IV. ÇALIŞMA SÜRESİ

4857 Sayılı Kanun'un 63. Maddesinde çalışma süreleri düzenlenmektedir. İşbu maddenin ikinci fıkrasına turizm sektörü ile ilgili olarak bir ekleme yapılmıştır. Buna göre; "Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir."

V. GEÇİCİ MADDE

Kanunun yayımı tarihinden önce bir işçinin yapmakta olduğu işe benzer işlerde çalıştırılması koşuluyla başka bir işverene iş görme edimini yerine getirmek üzere geçici olarak devredilmesi suretiyle kurulmuş bulunan geçici iş ilişkileri, sözleşme süresince devam eder.

VI. ÖZEL İSTİHDAM BÜROLARI

1. Aracılık faaliyetine izin verilmesi için gereken koşullar

Gerçek kişiler ile tüzel kişileri idare, temsil ve ilzama yetkili kişilerin;

  • 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile Devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, gibi Kanun'da belirlenen suçlardan mahkûm olmamaları
  • Müflis veya konkordato ilan etmiş olmamaları ve en az lisans mezunu olmaları
  • İş ve işçi bulma faaliyetlerini gerçekleştirebilecek ölçüde teknik donanım ve uygun bir işyerine veya internet sitesine sahip olmaları
  • Nitelikli personel çalıştırmaları, ticaret veya esnaf sicil kaydı ile vergi numarasını Kuruma ibraz etmeleri
  • Kurumca belirlenen masraf karşılığını ödemeleri
  • Son olarak kuruma başvurulan tarihte brüt asgari ücret tutarının yirmi katına denk gelen miktarda teminat vermeleri halinde aracılık faaliyeti için izin verilebilecektir.

2. Özel istihdam bürolarının görevleri nelerdir, neler yapamazlar?

Özel istihdam büroları, aşağıda belirlenen şartları yerine getirmeleri kaydıyla şube açabilirler, sistem ve markasını kullandırabilirler. Kurumca verilen izinler 3 yıl süreyle geçerli olup, üçer yıllık sürelerle yenilenebilir.

Özel istihdam büroları; iş ve işçi bulmaya aracılık faaliyeti yapar, işgücü piyasası ile istihdam ve insan kaynaklarına yönelik hizmetleri yürütebilir, mesleki eğitim düzenleyebilir ve yetki verilmesi hâlinde geçici iş ilişkisi kurabilir. Özel istihdam büroları kamu kurum ve kuruluşlarının kadro ve pozisyonları için aracılık faaliyeti yapamaz ve geçici iş ilişkisi kuramazlar.

Bununla beraber kurs ve programlar sonucunda bu faaliyetten yararlananları işe yerleştirmek üzere kurumla sözleşme yapan yükleniciler, sözleşme çerçevesinde iş ve işçi bulmaya aracılık yapabilecektir. Ancak kurumdan izin almaksızın bir iş yerinde, Basın Kanunu'nda yazılı araçlarla veya radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayın, elektronik bilgi iletişim araçlarıyla iş ve işçi bulmaya aracılık yapılamaz, geçici iş ilişkisi kurulamaz.

Özel istihdam büroları, yaptıkları işle ilgili olarak, üçer aylık dönemler halinde Türkiye İş Kurumuna rapor vermekle yükümlüdür ve Bakanlık iş müfettişleri tarafından denetlenirler.

3. Kurumca verilen özel istihdam bürosu kurma izni hangi hallerde iptal edilir?

Özel istihdam bürosu kurma izni;

  • Aranan şartların kaybedilmesi veya taşınmadığının sonradan anlaşılması
  • İzin almadan faaliyetin yürütülmesi, istisna tutulan meslek mensupları dışında iş arayanlardan ücret alınması veya menfaat sağlanması
  • İş arayanlara ilişkin bilgilerin iş ve işçi bulma faaliyetinden başka bir amaçla toplanması
  • Çalışma izni bulunmayan yabancı işçi çalıştırıldığının tespit edilmesi
  • 12 ay boyunca hiçbir işe yerleştirmeye aracılık yapılmaması halinde iptal edilerek, 3 yıl süreyle izin verilmeyecektir.

Kurumca verilen geçici iş ilişkisi kurma yetkisi ise;

  • İznin iptal edilmesi
  • İşçi sayısının yüzde 10'unun ücretinin ödeme gününden itibaren 20 gün içinde ödenmemesi
  • Bir yıl içinde en az bir işçinin ücretinin en az üç defa sözleşmeyle belirlenen ücretin altında ödenmesi
  • Kayıt dışı işçi çalıştırıldığının tespit edilmesi halinde geçici iş ilişkisi kurma yetkisi iptal edilerek 3 yıl süreyle izin verilmeyecektir.

Özel istihdam büroları, şubelerinin faaliyetlerinden ve kuruma karşı olan yükümlülüklerinden birlikte sorumludur. Özel istihdam bürosunun iflası, kapatılması, aracılık faaliyeti veya geçici iş ilişkisi kurma yetkisinin iptali ya da işçi ücretlerinin büro tarafından ödenmemesi hallerinde, diğer kanunlarda düzenlenen hükümlere bakılmaksızın işçi alacakları teminattan öncelikli olarak ödenecektir.

Özel istihdam bürosunun kapanması halinde geçici işçi çalıştıran işverene bu durumun tebliğ edilmesiyle geçici iş ilişkisi sona erer.

Kurum tarafından aracılık izni veya geçici iş ilişkisi yetkisi verilmemesi, bu iznin veya yetkinin iptal edilmesi kararlarına karşı, kararın tebliğ tarihinden itibaren 30 iş gününde yetkili iş mahkemesinde dava açılabilir.

4. Özel istihdam bürosunun hak ve yükümlülükleri nelerdir?

Özel istihdam bürosu, aracılık ve geçici işçi sağlama faaliyeti karşılığı olarak işverenden hizmet bedeli alma hakkına sahiptir. İş arayanlardan ve geçici iş ilişkisi ile çalıştırılan işçilerden her ne ad altında olursa olsun menfaat sağlanamaz ve hizmet bedeli alınamaz. Ancak aracılık hizmetleri için özel istihdam bürolarınca, yönetmelikle istisna tutulan meslekler ve pozisyonlar için hizmet bedeli alınabilir.

Özel istihdam bürosu, işgücü piyasasının izlenmesi için gerekli olan; iş arayanlar, açık işler, işe yerleştirmeler ve geçici işçi sağlama sözleşmeleri ile ilgili istatistikleri elektronik ortamda Kuruma bildirmekle ve uygulamanın takibi için gerekli olan diğer bilgi ve belgeleri talebi üzerine Kuruma vermekle yükümlüdür. Özel istihdam bürosu, iş ve işçi bulmaya aracılık için derlediği verileri bu amaçlar dışında kullanamaz.

VII. İDARİ PARA CEZALARI

4857 Sayılı Kanun'un Genel hükümlere aykırılık halinde öngördüğü idari para cezalarında detaylı olarak değişikliğe gidilmiştir. Buna göre, Kanunun eşit davranma ilkesine aykırı davranan işveren veya işveren vekiline bu durumdaki her işçi için 150,00 TL, Geçici iş ilişkisi hükümlerine aykırı olarak geçici işçi çalıştıran işveren veya işveren vekiline bu durumdaki her işçi için 250,00 TL idari para cezası öngörmüştür. Buna ek olarak, 4857 Sayılı Kanun'un 8. Maddesi, değişiklik yapılan 14. Maddesi ve 28. maddelerine aykırılık hallerinde yine işveren veya işveren vekiline bu durumdaki her işçi için 150,00 TL idari para cezası verilecektir.

Bir diğer önemli husus şudur ki, geçici iş ilişkisinin kurulabileceği durumlardan biri olarak; işletmenin ortalama mal ve hizmet üretim kapasitesinin bu ilişkiyi gerektirecek ölçüde ve öngörülemeyen şekilde artması hali aranmaktadır. Bu bende aykırı hareket ettiği belirlenen işveren veya işveren vekiline, yukarda geçici iş ilişkisine dair belirtilen para cezası dört katı artırılarak uygulanır.

Kanunda, Türkiye İş Kurumundan izin almadan iş ve işçi bulmaya aracılık yapanlara verilen cezalar da düzenlenmiştir.

Buna göre, kurumdan izin almadan iş ve işçi bulmaya aracılık yapan kişilere 20 bin lira, tekrarı halinde 40 bin lira, bu kapsamda hizmet alan işverenlere 10 bin lira, kurumdan izin almamasına veya yetkisi iptal edilmesine rağmen geçici iş ilişkisi düzenleyen kişilere 50 bin lira, fiilin tekrarı halinde 100 bin lira, bu kapsamda hizmet alan işverenlere 20 bin lira, iş arayanlardan ücret alan veya menfaat sağlayan kişilere 20 bin lira, geçersiz anlaşmaların herhangi birini düzenleyen özel istihdam bürosu ve geçici işçi çalıştıran işverene ayrı ayrı 5 bin lira idari para cezası verilecektir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.