1. GİRİŞ
Dünya hızlı bir dijitalleşme dalgasının içinde. Yapay zeka (YZ) ise bu dijitalleşme dalgasının katlanarak büyümesine yardımcı olan etmenlerin başında geliyor. Gün geçtikçe geleneksel yöntemler ile icra edilen mesleklerin yapay zeka ile tanışmaları ve farkında olarak ya da olmayarak yapay zekaya entegre olma süreçleri hızlanıyor. Yapay zeka, sektörleri yeniden şekillendirirken, şirketler için stratejik satın almalar ve dönüşümler için de fırsatlar yaratıyor.
Yapay zekanın kaçınılmaz olarak etki ettiği sektörlerden biri ise "hukuk". Karar alma süreçlerini iyileştirmek, belge inceleme prosedürlerini hızlandırmak, hukuki riskleri analiz etmek açısından yapay zeka; hukuk sektörüne gün geçtikçe daha çok entegre oluyor. Gelişen yapay zeka ile, geleneksel birleşme devralma (M&A) süreçlerinde de köklü değişimlerin olacağı kaçınılmaz bir gerçek. Geleneksel birleşme ve devralma süreçleri yapay zeka ile birlikte farklı bir yöne evriliyor, kıvraklık ve hareket kabiliyeti kazanıyor. Yine de yapay zeka çağında birleşme ve devralmalar, sadece teknoloji edinmeyi değil; aynı zamanda yapay zeka ile ilgili yeni yasal ve düzenleyici risklerin değerlendirilmesini ve yönetilmesini de içeriyor. Bu çerçevede, yapay zekanın henüz insan muhakemesinin yerini alamadığı göz önüne alındığında, yapay zekanın sınırlarını belirlemek ve bu sınırları anlamak giderek daha büyük bir önem kazanıyor1.
Yapay zeka, finansal piyasalarda hızla ivme kazanarak stratejik yatırımcıların da dikkatini çeken kilit bir konuma gelmeye başladı. Zira, düzenli olarak stratejik hedefler peşinde koşan stratejik yatırımcılar, dijital dönüşümlerini ilerletmek için skalalarını bu yöndeki hedef firmalara yönlendirerek birleşme ve devralma işlemlerine taraf olmaktadırlar2. Özellikle finansal teknolojiler (Fintech) piyasası dinamik ve gelişime açık yapısıyla dikkat çekiyor. Türkiye'de de fintech sektörü, umut vaat eden ve büyüme potansiyeline sahip alanlardan biri olarak öne çıkmakla birlikte; 2020 yılı itibarıyla Türkiye'deki fintech piyasasının yıllık %14 büyüme oranına sahip olduğu belirtiliyor3.
İşbu çalışmada ise, genel anlamı ile yapay zekanın tanımına yer verilecek, birleşme ve devralmalar süreçlerinde yapay zekanın kullanım alanları değerlendirilerek, yapay zeka sektörü üzerindeki birleşme ve devralmalar üzerinde durulacaktır.
2. YAPAY ZEKA
"Yapay zeka" kavramı üzerinde Dünya'da kabul görmüş ve yeknesak hale gelmiş bir tanım mevcut değildir. Nitekim, Türk Hukuk sisteminde de yasal olarak yapay zeka kavramı yasa koyucular tarafından tanımlanmamıştır. Doktrinde bir görüş ise, yapay zekayı "insana özgü olan akıl yürütme, genelleme yapabilme, anlam çıkarma, geçmiş deneyimlere dayalı olarak öğrenme gibi yeteneklerin bir bilgisayara kazandırılmasını hedefleyen disiplin" olarak tanımlamıştır4.
Yapay zekanın hızlı değişim ve gelişimi ve aynı zamanda yapay zekaya olan yaklaşımların çeşitli sayıda olması, yapay zeka üzerine ortak bir tanım yapılmasını güçleştirmektedir. Yine de Türk Hukuku'nda yapay zekanın yasalaştırılmasının gündeme alınması ve yasa koyucuların yapay zeka üzerinde bir tanımlama yapması gerektiği kanaatindeyiz.
1.1. YAPAY ZEKA YASASI
Yapay Zeka sistemlerinin piyasaya arzı, hizmete sunulması ve bazı uygulamaların yasaklanmasını regüle eden "Yapay Zeka Hakkında Uyumlaştırılmış Kurallar Getiren ve Bazı Birlik Yasama Tasarruflarını Değiştiren (AB) 2024/1689 sayılı Tüzük" (Regulation (EU) 2024/1689 of The European Parliament and of the Council of 13 June 2024 Laying Down Harmonised Rules On Artificial Intelligence and Amending Regulations5) ("AB Yapay Zeka Tüzüğü"), 12 Temmuz 2024 tarihinde AB Resmi Gazetesi'nde yayımlanmış olup, 1 Ağustos 2024 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir6.
AB Yapay Zeka Tüzüğü'nde de "yapay zeka" özelinde bir tanımlama bulunmadığı, bunun yerine, Avrupa Birliği'nin "yapay zeka sistemi (YZ sistemi)" üzerine bir tanım getirdiği görülmektedir. AB Yapay Zeka Tüzüğü'nün 3(1). maddesine göre; ""yapay zeka sistemi (YZ sistemi)", Ek I'de listelenen teknik ve yaklaşımlardan bir veya daha fazlası ile geliştirilen ve insan tarafından tanımlanan belirli bir dizi hedef için, etkileşimde bulundukları ortamları etkileyen içerik, tahminler, öneriler veya kararlar gibi çıktılar üretebilen yazılım" olarak tanımlanmıştır.
3. YAPAY ZEKANIN BİRLEŞME VE DEVRALMA SÜREÇLERİNDE UYGULANMASI
3.1. Geleneksel Birleşme ve Devralma Süreçleri
Birleşme ve devralma süreçlerinde hem yatırımcının hem de hedef şirketin üzerinde en çok durması gereken konuların başında "veri" gelmektedir. Birleşme ve devralma süreçlerinin büyük bir kısmı da bu verilerin incelenmesinden oluşur7. Ancak bu birleşme ve devralma döngüsü belirsiz maliyetler, inceleme süreçlerinin uzun zamanlar alması, verilerdeki eksiklikler gibi sebeplerle eleştirilmektedir8. Son on yılda, bir birleşme veya satın alma işleminin sonuçlandırılması için geçen ortalama sürenin %30'dan fazla arttığı belirtilmektedir9. Bu süreçlerin uzamasındaki sebeplerden biri de düzenleyici kurumlar tarafından birleşme ve devralma süreçlerinin daha sık gözetim altına alınması olarak gösterilmektedir.
3.2. Yapay Zekanın Birleşme ve Devralma Süreçlerine Etkisi
Her geçen gün gelişen yapay zeka yazılımı binlerce belgeyi otomatik olarak inceleyebilir ve belgelerin içerisinde birleşme ve devralma projelerinin ruhu için önem arz eden münhasırlık, rekabet etmeme anlaşmaları, tazminat maddeleri gibi önemli hükümleri tarayabilir. Bu durum, hem insan kaynaklarını daha stratejik alanlara yönlendirme imkanı tanımakta hem de olası hata ve eksiklikleri en aza indirerek işlem sürecinin güvenilirliğini artırmaktadır.
3.2.1. Durum Tespiti (Due Diligence)
Durum tespiti (Due Diligence), bireyler, kuruluşlar veya tüzel kişiler tarafından belirli bir teşebbüsün, durumun veya bir konunun (örneğin bir iş fırsatı, yatırım, işlem veya hukuki mesele) çeşitli yönlerini değerlendirmek ve ölçmek için yürütülen kapsamlı bir soruşturma ve inceleme sürecidir. İlgili bilgileri toplamayı, verileri analiz etmeyi, riskleri değerlendirmeyi, bulgulara dayanarak bilinçli kararlar almayı içerir. Hedef şirketin ekonomik, mali, hukuki ve vergisel açıdan incelenmesi durum tespiti sürecinin merkezinde yer alır. Bu tür bir inceleme, özellikle ortaklıklar, satın almalar veya önemli yatırımlar düşünüldüğünde hayati önem taşır. Durum tespiti süreci; işlem büyüklüğüne ve işlevselliğine göre değişkenlik göstermek ile beraber finansal analiz, hukuki analiz, operasyonel inceleme, pazar ve sektör analizi, insan kaynakları incelemesi, müşteri ve satış analizi gibi pek çok alt başlığı bulundurur. Durum tespit sürecinin titizlikle yürütülmesi, hem birleşme ve devralma sürecinin hem de sonrasındaki entegrasyonun sorunsuz ve verimli bir şekilde ilerlemesine zemin hazırlar.
Birleşme ve devralma süreçlerinde, yine işlemin niteliğine ve büyüklüğüne bağlı olarak, bulut tabanlı sanal veri odaları (VDR) durum tespiti süreçleri için yaygın olarak benimsenmiştir. Son yıllarda, bu sanal veri odalarına yüklenen bilgi ve belgeleri daha verimli bir şekilde incelemek ve analiz etmek, işlemle ilgili bilgileri belirlemek, kategorilere ayırmak ve çıkarmak için, sanal veri odalarına özgü modeller kullanan yapay zeka destekli araçlar oluşturulmaktadır. Bu araçlar, "kontrol değişikliği", "tazminat" ve "münhasırlık" gibi temel hükümleri çıkarmak ve düzenlemek için kullanılabilmekte ve hedef sözleşmelerin yargı yetkisi kapsamını anlama ve sorunlu sözleşme maddelerini tespit etmekte yardımcı olmaktadır10.
Yapay zeka bu noktada durum tespit sürecinde otomatik veri işleme ve analizi, uyum ve risk yönetimi, işletme verimliliği analizi yaparak hem işlem öncesi sürecin hem de işlem sonrası entegrasyonun maksimum verimlilikte tamamlanmasını hedefleme yönünde evrilmektedir. Böylece yapay zeka, yalnızca durum tespiti aşamasında değil, işlem sonrası uyum sürecinde de değer yaratabilecektir.
3.2.2. Kapanış Sonrası Süreç - Entegrasyon
Birleşme ve devralma sonrası dönem, farklı iş kültürlerini ve çalışanları entegre etmeyi gerektirir. Buradaki vurgu kültürel dinamikler ve insan ilişkileri üzerinde olduğundan, bu teknolojinin uygulaması bu bağlamda kısıtlı olabilir. Ancak bunun dışında birleşme ve devralma sonrası operasyonel verimliliğin artırılması, hedef şirketin bilişim teknolojileri sistemleri altyapılarının oluşturulması ve entegrasyonu, yapay zekanın gerçekleştirebileceği analiz ve geri bildirimler kapsamında sürekli iyileştirme gibi alanlarda yapay zekanın kapanış sonrası döngüdeki sürece katkısı göz ardı edilemeyecektir11.
3.2.3. Kilit Noktalar
Birleşme ve devralma süreçlerinde yapay zeka kullanılırken, dikkat edilmesi gerekli olan birtakım kilit noktalar da bulunmaktadır. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, yapay zekanın muhakeme yeteneği -en azından mevcut teknolojiler itibariyle- yoktur ve bu sebeple birçok yapay zeka sisteminin etik kararlar alabilmesi, belirli bağlamlarda belgeleri doğru şekilde yorumlayabilmesi ve müzakere araçları sağlayabilmesi riskleri açısından yapay zeka kullanılırken her zaman insan muhakeme yeteneği uygulanmalıdır. Yine hukuki açıdan değerlendirildiğinde mevzuattaki yargısal farklılıklar da yapay zeka için zorluklar oluşturmaktadır. Veri güvenliği de dikkate alınması gereken en önemli noktaların başında gelmektedir. Sızdırılan bilgiler, önerilen bir anlaşmaya ve tarafların çıkarlarına son derece zarar verebilir.
3. YAPAY ZEKA SEKTÖRÜNDE BİRLEŞME VE DEVRALMALAR
Yapay zekâ teknolojilerinin stratejik önemi sebebiyle, yapay zeka sektöründeki birleşme ve devralma işlemlerinin ivme kazandığı gözlenmektedir. Bu durum ise, yapay zeka sektörlerine özgülenen birleşme ve devralma süreçlerinde kapsamlı bir durum tespiti yapılmasını gerektirmektedir.
Yapay zekâ teknolojilerinin karmaşıklığı ve özgün yapısı nedeniyle, birleşme ve devralma anlaşmalarında beyan ve tekeffüller gibi unsurlar giderek daha fazla hedefe özel hâle gelmektedir. Örneğin, veri gizliliği, fikri mülkiyet ve siber güvenlik konuları yapay zekâ şirketleri için büyük risk alanları olup, bu alanlarda alıcılar daha ayrıntılı bir inceleme yaparak, ek beyanlar talep edebilmektedirler. Bu beyanlar, yapay zekâ teknolojilerinin özel kullanım alanlarında doğabilecek yasal ve operasyonel riskleri azaltma işlevi görmektedir.
Alıcılar, imza ve kapanış arasındaki süreçte, hedef şirketin yapay zekâ politikalarında değişiklik yapmasını veya yeni yapay zekâ uygulamalarını devreye almasını sınırlayabilir. Bu tür düzenlemeler, işlem sonrasında hedef şirketin değerini korumak adına alınan önlemler arasındadır12.
Alıcı taraf, bu önlemlerle, hedef şirketin işlem sonrası stratejik uyumunu sağlarken, anlaşma sürecinde potansiyel riskleri daha etkin bir şekilde yönetmeyi hedeflemektedir.
4. SONUÇ
Yapay zekâ teknolojilerinin hızlı gelişimi, birleşme ve devralma süreçlerinde önemli bir dönüm noktası yaratmaktadır. Dijital dönüşümün bir parçası olarak yapay zekâ, yalnızca birleşme ve devralma süreçlerini hızlandırmak ve kolaylaştırmakla kalmaz; aynı zamanda veri analizi, durum tespiti ve işlem sonrası entegrasyon gibi aşamalarda verimliliği artırarak stratejik kararları destekler. Özellikle veri güvenliği, fikri mülkiyet ve siber güvenlik gibi hassas alanlarda yapılan detaylı incelemeler, sektördeki yasal ve operasyonel riskleri azaltmak adına önem arz etmektedir.
Gelecekte, yapay zekânın birleşme ve devralma süreçlerine daha derinlemesine entegre edilmesi, işlem süreçlerinin daha hızlı ve güvenilir olmasına olanak tanıyacaktır. Ancak, insan muhakemesiyle desteklenmesi gereken bu teknolojinin etik ve yargısal açıdan getirebileceği zorluklar göz ardı edilmemelidir. Yapay zekâ sektörü, kendi dinamikleri ve yüksek risk unsurları ile birleşme ve devralma işlemlerinde daha hedefe yönelik ve uyarlanmış stratejiler gerektirirken, alıcıların işlem sonrası dönemde hedef şirketin değerini koruma çabaları da yeni düzenlemelerle desteklenmelidir.
Footnotes
1 Kavya Sanjay Singha, "The Transformative Potential of Artificial Intelligence and its Impact on M&A Transactions", Jus Corpus Law Journal, 2023 Erişim Tarihi: 08.10.2024
2 Deipenbrock, Gudula, M&A and Financial Markets in the Agre of Artificial Intelligence – Critical Observations from the Perspective of Law, Forum Mergers & Acquisitions 2023, Erişim Tarihi: 15.10.2024
3 Aktuğa, Semih Serkant, "Development of Fintech Sector in Turkey", Erişim Tarihi: 29.10.2024
4 Diri, Feyza, Yapay Zeka Teknolojisi ve Beraberinde Getirdiklerinin Türk Sağlık Hukuku Kapsamında Değerlendirilmesi, 29 Mayıs 2024, Erişim Tarihi: 29.10.2024
5 AB Yapay Zeka Tüzüğü'nün tam metnine ulaşmak için bknz: https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2024/1689/oj
6 T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı, https://www.ab.gov.tr/ab-yapay-zeka-yasasi-yayimlandi_53836.html,12.07.2024, Erişim Tarihi: 28.10.2024
7 Kavya Sanjay Singha, 2023
8 Bruce C. Doeg, 'Rethinking What is Possible in Mergers and Acquisitions' (Baker Donelson, 28 July 2020) https://www.bakerdonelson.com/rethinking-what-is-possible-in-mergers-and-acquisitions, Erişim Tarihi: 27.10.2024
9 Justin Lavelle, Gartner Says the Average Time to Close an M&A Deal Has Risen More Than 30 Percent in the Last Decade, GARTNER, Erişim Tarihi: 29.10.2024
10 AI in the M&A context, https://www.dentons.com/en/insights/articles/2023/july/7/ai-in-the-manda-context , July 7, 2023, Erişim tarihi: 29.10.2024
11 Legal AI will transform post-merger integration. Here's how, https://www.legadex.com/news/96/legal-ai-will-transform-post-merger-integration-here-s-how , Erişim tarihi: 29.10.2024
12 Chrisptoher M. Barlow, Ken D. Kumayama, Sonia K. Nijjar, Yingchuan (Grace) Mo, M&A in the AI Era: Key Deal Terms To Watch, Skadden, Arps, Slate, Meagher & Flom LLP and Affiliates, June 2024, Yavuz Akbulak tercümesi, 29 Temmuz 2024, https://legal.com.tr/blog/yapay-zeka/yapay-zeka-caginda-birlesme-ve-satin-almalar-dikkat-edilmesi-gereken-onemli-anlasma/ Erişim Tarihi: 29.10.2024
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
