1. Giris

10.02.2022 tarihinde Resmi Gazete'de yayimlanarak yürürlüge giren Teknoloji Gelistirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliginde Degisiklik Yapilmasina Dair Yönetmelik ("Yönetmelik") ile birlikte; Teknoloji Gelistirme Bölgeleri'nde faaliyet göstermekte olan girisimci firmalara, Kanun kapsaminda kendilerine taninan vergi istisnasindan faydalanmaya devam edilebilmesi için Bölge'deki kuluçka merkezinde yer alan kuluçka girisimcilerine yatirim yapilmasi yükümlülügü getirilmistir.

Isbu makalemizde öncelikle 06.07.2001 yilinda Resmi Gazete'de yayimlanarak yürürlüge giren 4691 sayili Teknoloji Gelistirme Bölgeleri Kanunu ("Kanun") ile birlikte hayatimiza giren "Teknoloji Gelistirme Bölgesi", "Girisimci", "Kuluçka Merkezi" ve "Kuluçka Girisimcileri" gibi kavramlar üzerinde durulduktan sonra, Türkiye'deki Teknoloji Gelistirme Bölgeleri'nin güncel durumu, Start-Up sirketlerinin Bölge'deki payi, oyun endüstrisindeki sirketlerin Start-up sirketleri arasindaki payi incelenecek olup, Yönetmelik ile girisimcilere getirilen yatirim yapma zorunlulugu hakkinda bilgi verilecektir.

2. Teknoloji Gelistirme Bölgesi Nedir?

Teknoloji Gelistirme Bölgeleri ("Bölge"), Kanun'da tanimlandigi sekilde, yüksek/ileri teknoloji kullanan ya da yeni teknolojilere yönelik firmalarin, belirli bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da AR-GE merkez veya enstitüsünün olanaklarindan yararlanarak teknoloji veya yazilim ürettikleri/gelistirdikleri, teknolojik bir bulusu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüstürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kalkinmasina katkida bulunduklari, ayni üniversite, yüksek teknoloji enstitüsü ya da AR-GE merkez veya enstitüsü alani içinde veya yakininda; akademik, ekonomik ve sosyal yapinin bütünlestigi siteyi veya bu özelliklere sahip teknoparklari ifade etmektedir.

Diger bir ifadeyle Bölge; teknoloji ve sanayi firmalari, AR-Ge Merkezleri ve üniversiteleri bir araya getiren, belirli bir bölgede teknolojik ürün ve hizmet, yazilim, inovasyon ve Ar-Ge çalismalari yürütülen, Bölge'de yer alan kurum ve isletmeler arasinda isbirligi ve bilgi paylasimi yapilmasina olanak saglanan, akademik, ekonomik ve sosyal yapinin bütünlestigi bir merkezdir.

Temmuz 2022 itibariyle, Kanun kapsaminda toplam 94 adet Teknoloji Gelistirme Bölgesi kurulmus olup, bu Bölge'lerden 80 tanesi faaliyet geçmis olmakla birlikte 14 tanesinin halihazirda alt yapi çalismalarinin henüz tamamlanmamasi sebebiyle henüz faaliyet geçmemistir.

3. Teknoloji Gelistirme Bölgeleri ile Ne Amaçlanmaktadir?

Teknolojinin hayatimizin hemen hemen her alanina girdigi, teknoloji sirketlerinin pazar payinin gün geçtikçe arttigi, pazar payinin artmasi ile birlikte ekonomik ve sosyal gelisme ve degisimler yasadigimiz mevcut dönemde, Bölge'lerin kurulmasi ile devlet tarafindan verilen tesvik ve vergi istisnalari kapsaminda girisimciligin ve teknolojik yaraticiligin desteklenmesi, teknoloji ve sanayi firmalarinin sayisinin artirilmasi, Bölge'de teknoloji firmalari ile akademik hayati bir araya getirerek, bu kurumlar arasinda bilgi alisverisinin ve isbirliginin saglanmasi, teknolojik bilgilerin üretilmesi, isbu bilgilerin gelistirilmesi, üretilen ürün ve hizmetlerin verimliliginin arttirilmasi, üretilen bilginin ticarilesmesi ve yeni dünya düzeninde, Türkiye'de üretilen teknolojisinin ve sanayinin ihracatini gelistirerek, Türk firmalarinin uluslararasi pazarda söz sahipligini artirilmasi amaçlanmistir.

4. Teknoloji Gelistirme Bölgeleri'nde Kimler Yer Alabilir?

Bölge'de; üniversiteler, yüksek teknoloji enstitüleri, yüksek/ileri teknolojileri kullanmakta olan yerli ve yabanci firmalar, üniversite veya ileri teknoloji enstitüleri ya da AR-GE merkez veya enstitüsünün olanaklarindan yararlanarak teknoloji veya yazilim üreten firma ve KOBI'ler, Teknoloji Gelistirme Merkezleri'nde büyüyen firmalar ve her türlü girisimciler yer alabilmektedir. 2

5. Girisimci Nedir?

Girisimci, Kanun'daki tanimi ile Bölge'deki hizmet ve imkânlardan yararlanmak isteyen veya yararlanmakta olan gerçek ve tüzel kisileri ifade etmektedir. Kanun'daki tanimdan da anlasilacagi üzere, bilisim, teknoloji, yazilim ve inovasyon gibi alanlarda, sahip oldugu fikirleri Bölge'de gelistirmek veya üretmek isteyen ve burada faaliyet gösteren herhangi bir kisi veya sirket girisimci tanimina girebilmektedir.

6. Kuluçka Merkezi Nedir?

Kuluçka Merkezi, (inkübatör) özellikle genç ve yeni isletmeleri gelistirmek amaciyla; girisimcilere Bölge içinde veya disinda ofis hizmetleri, ekipman destegi, yönetim destegi, mali kaynaklara erisim, kritik is ve teknik destek hizmetlerinin bir çati altinda tek elden saglandigi yapilari ifade etmektedir.

Kuluçka Merkezleri, Bölge içerisinde yer alabilecegi gibi, Teknoloji ve Sanayi Bakanligi'nca izin verilmesi halinde Bölge yönetici sirketi tarafindan Bölge alanlari disinda kuluçka merkezleri açilabilir. Bu kuluçka merkezlerinde yalnizca kuluçka girisimcileri yer alabilir. Kanun kapsaminda saglanan destek, tesvik, muafiyet ve istisnalar, Bölge disinda açilan bu merkezlerde de aynen uygulanir.

Kuluçka firmalarinin Kuluçka Merkezlerinde ayni ortamda bir arada bulunmalari önerilmektedir, ancak bu durum bir zorunluluk teskil etmemektedir.

7. Kuluçka Girisimcisi ve Kuluçka Firmalari Kimlerdir?

Kuluçka Girisimcisi; kuluçka merkezlerinde yer alan Ar-Ge, teknolojik yenilik, yazilim ve tasarim faaliyetlerinde bulunan, gerçek ya da tüzel kisilige sahip erken asama girisimcileri ifade etmekte olup, genellikle Start-up sirketlerinden olusmaktadir.

Kanun ve Yönetmelik kapsaminda; Bölge alanlari disinda açilan kuluçka merkezlerinde yer alacak kuluçka girisimcisinin personel sayisinin 10 kisiden az ve son üç yil içerisinde kurulmus teknoloji tabanli isletme olmasi sarti aranmaktadir.

Kuluçka firmalari; teknoloji gelistirme bölgesi yönetici sirketleri tarafindan yürütülen girisimcilik programlarina katilarak sirketlesen veya Ar-Ge, teknolojik yenilik, yazilim ve tasarim faaliyetlerinde bulunan, en fazla üç yillik, proje sahibi isletmeler olarak, kuluçka merkezlerinde yer alan girisimcilerdir.

8. Teknoloji Gelistirme Bölgeleri'ndeki Firma Sayisi ve Bunlarin Sektörel Dagilim Orani Nedir?

Temmuz 2022 itibariyle, Bölgeler'deki toplam firma sayisi 8.020 olmakla beraber, bunlarin 1.957 tanesi Kuluçka Firmasi olarak faaliyet göstermektedir. Bu firmalardan 335 tanesi ise yabanci veya yabanci ortakli firma olup, yabanci yatirimcilarin da Bölge'ye ilgisi oldugunu göstermektedir.

Bölgeler'deki firmalarin sektörel dagilimi incelendiginde ise; %48.08'lik oranla bilgisayar programlama faaliyetleri (sistem, veri tabani, network vb. yazilimlari ile müsteriye özel yazilimlarin kodlanmasi vb.) ile istigal etmekte olan firmalarin sektörel dagilimda lider oldugu, bunu %6,08'lik oranla dogal bilimler ve mühendislikle ilgili diger arastirma ve deneysel gelistirme faaliyetleri ile istigal etmekte olan firmalarin takip ettigi görülmektedir. Bunlarin yani sira Bölge'de mühendislik, sanayi, teknoloji ve bunlarin imalati gibi sektörlerde faaliyet göstermekte olan birçok firma yer almaktadir.

9. Oyun Sektörünün Kuluçka Firmalari ve Startup Sirketlerindeki Payi Nedir?

3 Genellikle kuluçka firmalarindan olusan startup sirketleri, son zamanlarda oyun sektöründe de yogun bir sekilde faaliyet göstermekte ve yerli - yabanci yatirimcilarin ilgisini çekmekte. 2022 yilinin ilk yariyili için yayinlanan Türkiye Startup Ekosistemi Yatirim Raporu'unda Türkiye'de kurulu Start-up sirketlerine 1.4 milyar USD yatirim yapildigi belirtilirken, bu yatirimlarin en büyük payi 771 milyon USD' ile yemek/market teslimati sektöründe faaliyet göstermekte olan sirketlere yapildigi görülmekle birlikte, isbu sektörü takiben ikinci sirada 336 milyon USD'lik yatirim payiyla oyun sektöründe faaliyet göstermekte olan sirketler izlemektedir. Ilgili raporda ayrica 2022 yilinin ilk yarisinda oyun dikeyinde çalisan 12 girisim yatirim almis oldugu, yatirim miktarinin ise daha ilk yariyildan 2021'in toplamini geçmis oldugu belirtilmistir. Görüldügü üzere, ülkemizde oyun sektörü son zamanlarda gelismekte, yerli ve yabanci birçok yatirimcidan da destek görmektedir.

10. Teknoloji Gelistirme Bölgeleri'nde Saglanan Tesvik, Destek ve Muafiyetler Nelerdir?

Bölge'de faaliyet göstermekte olan girisimcilere Kanun tarafindan belli basli tesviklerin saglanmasi ve bir kisim vergilerden muaf tutulmasi gibi muafiyetler getirilmistir. Kanun kapsaminda taninan bir kisim tesvik ve muafiyetleri kisaca özetlemek gerekirse;

  • Bölge'de faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasiran bu Bölge'deki yazilim, tasarim ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar 31/12/2028 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesna tutulmustur
  • ölgede çalisan; AR-GE, tasarim ve (AR-GE ve tasarim personeli sayisinin yüzde onunu asmayacak sayidaki) destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31/12/2023 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadir.
  • Girisimcilerin münhasiran bu Bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, is uygulamalari, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazilimi seklindeki teslim ve hizmetleri de 31.12.2023 tarihine kadar katma deger vergisinden müstesnadir.
  • Bu Kanun kapsaminda yürütülen yazilim, AR-GE, yenilik ve tasarim projeleri ile ilgili arastirmalarda kullanilmak üzere ithal edilen esya, gümrük vergisi ve her türlü fondan, bu kapsamda düzenlenen kâgitlar ve yapilan islemler damga vergisi ve harçtan müstesnadir.
  • 4691 sayili Teknoloji Gelistirme Bölgeleri Kanununun geçici 2 nci maddesi uyarinca ücreti gelir vergisinden istisna olan (AR-GE, tasarim ve destek) personelin sigorta primi isveren hissesinin % 50'si 5746 sayili Kanun kapsaminda Maliye Bakanligi tarafindan desteklenmektedir. Sigorta primi isveren hissesine iliskin tesviklerden yararlanacak olan destek personeli sayisi, AR-GE ve tasarim personeli sayisinin yüzde onunu asamaz.
  • 31/12/2023 tarihine kadar uygulanmak üzere, Bölgede faaliyette bulunanlara Bakanlik tarafindan uygun görülen alanlarda gerçeklestirecekleri projelerinin finansmaninda kullanilmak üzere gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafindan saglanan sermaye destekleri, beyan edilen gelirin veya kurum kazancinin yüzde onunu ve öz sermayenin yüzde yirmisini asmamak üzere, 31/12/1960 tarihli ve 193 sayili Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarinca ticari kazancin ve 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayili Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancinin tespitinde indirim konusu yapilir. Indirim konusu yapilacak tutar yillik olarak 500.000 Türk lirasini asamaz.

11. Girisimcilere Kuluçka Firmalarina Yatirim Zorunlulugu Getirildi

28.01.2021 tarihinde yayimlanarak yürürlüge giren 7263 sayili Kanun ile Teknoloji Gelistirme Bölgeleri Kanunu'na getirilen Ek 3. Madde uygulanmasina iliskin usul ve esaslarin belirlenmesi amaciyla Yönetmelik'te tadile gidilmis ve Teknoloji Gelistirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliginde Degisiklik Yapilmasina Dair Yönetmelik yayimlanarak yürürlüge girmistir.

Yönetmelik'in 35/C maddesi ile Kanun'a paralel bir sekilde; 1/1/2022 tarihinden itibaren verilecek yillik gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde Kanunun geçici 2 nci maddesi kapsaminda istisna edilen kazançlari tutari 1.000.000 Türk lirasi ve üzerinde olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafindan, 4 bu tutarin %2'si pasifte geçici bir hesaba aktarilmasi gerektigi, ancak aktarilmasi gereken tutarin yillik bazda 20.000.000(yirmimilyon) Türk lirasi ile sinirli oldugu düzenlenmistir. Ilgili tutarin, geçici hesabin olustugu yilin sonuna kadar Türkiye'de yerlesik girisimcilere yatirim yapmak üzere kurulmus girisim sermayesi yatirim fonu paylarinin satin alinmasi veya girisim sermayesi yatirim ortakliklari ya da Kanun kapsamindaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diger girisimcilere sermaye olarak konulmasi yükümlülügü getirilmistir.

Ilgili yükümlülüge uyulmamasi halinde ise Kanun kapsaminda yillik beyanname üzerinden istisna edilen kazançlar tutarinin %20'si ilgili yilda yararlanilan gelir ve kurumlar vergisi istisnasina konu edilemeyecek olup, bu tutar nedeniyle zamaninda alinmayan vergiler vergi ziyai cezasi uygulanmaksizin tarh edilecektir.

Görüldügü üzere, kanun koyucu tarafindan, Bölge'deki kuluçka merkezlerinde bulunan daha küçük çaptaki girisimcilere yatirim yapilmasi zorunlulugu getirilerek, kuluçka girisimcilerine saglanacak destek ve yatirim ile birlikte, Bölge'deki ve dolayisiyla ülkedeki teknoloji, inovasyon ve Ar-Ge çalismalarinin artirilarak, bu sektörlerin ülkemizdeki gelismelerine katki saglamayi hedeflemektedir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.