Anayasa Mahkemesi, basvurucunun hatali beyani üzerine tahakkuk eden verginin düzeltilmesi talebine iliskin basvuru ve dava sürelerinin ödeme tarihinden itibaren islemeye baslayacagi yönünde ilk derece mahkemesi tarafindan verilen davanin süre yönünden reddedilmesi kararini adil yargilanma hakkinin temel güvencelerinden birisi olan mahkemeye erisim hakkinin ihlali olarak nitelendirilmistir.

Ithal ettigi tasitlar için 3093 sayili Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunu kapsaminda bandrol ücreti ödemekle mükellef olan basvurucu, bandrol ücretini 28 Aralik 2012 tarihinde sehven hatali hesaplayarak ödeme yapmistir. Basvurucu 30 Nisan 2013 tarihinde hatasini fark edip fazladan ödenen 1.108.200 TL'nin iadesi talebiyle TRT Genel Müdürlügüne ("TRT") basvurmus; ancak bu basvuruya olumlu ya da olumsuz bir cevap verilmemistir. Bunun üzerine Basvurucu Idari Yargilama Usulü Kanunu'nun ("IYUK") 10. maddesine dayanarak zimnen ret isleminin iptali talebiyle 30 Aralik 2013 tarihinde Idare Mahkemesinde dava açmistir.

  1. maddenin ilgili kismi:

"Ilgililer, haklarinda idari davaya konu olabilecek bir islem veya eylemin yapilmasi için idari makamlara basvurabilirler. Altmis gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmis sayilir. Ilgililer altmis günün bittigi tarihten itibaren dava açma süresi içinde, konusuna göre Danistay'a, idare ve vergi mahkemelerine dava açabilirler. ..." seklindedir.

Idare Mahkemesi, basvurucunun en son ödemenin yapildigi 28 Aralik 2012 tarihinden itibaren, IYUK'un 11. maddesinde ön görülen 60 günlük süre içinde TRT'ye basvurmus olmasi gerektiginden bahisle süre yönünden davanin reddine karar vermistir.

11. maddenin ilgili kismi:
 "Ilgililer tarafindan idari dava açilmadan önce, idari islemin kaldirilmasi, geri alinmasi degistirilmesi veya yeni bir islem yapilmasi üst makamdan, üst makam yoksa islemi yapmis olan makamdan, idari dava açma süresi içinde istenebilir. Bu basvurma, islemeye baslamis olan idari dava açma süresini durdurur. ..."  seklindedir.

Basvurucu bu karara karsi temyiz ve karar düzeltme yollarina müracaat etmis ancak talepleri Danistay tarafindan reddedilmistir. Basvurucu bunun üzerine Anayasa Mahkemesi'nde bireysel basvuruda bulunmustur.

Bireysel basvuruda uyusmazlik, bandrol ücretinin iadesi talebiyle idareye yapilan basvurunun IYUK'un 11. maddesi kapsaminda degerlendirilip davanin süre asimindan reddedilmesinin isabetli olup olmadigina iliskindir.

Basvurucunun ihlal iddialari, Anayasa'nin 36. maddesi ile Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi'nin 6. maddesi baglaminda, adil yargilanma hakkinin güvencelerinden biri olan mahkemeye erisim hakki kapsaminda incelenmistir.

Anayasa Mahkemesi'nin yerlesik içtihatlari incelendiginde, mahkemeye erisim hakkinin bir uyusmazligi mahkeme önüne tasiyabilmek ve uyusmazligin etkili bir sekilde karara baglanmasini isteyebilmek olarak anlasildigi görülmektedir.

Anayasa Mahkemesi, ihlal kararina gerekçe olarak su degerlendirmelerde bulunmustur:

  • Mahkeme öncelikle IYUK'un 11. maddesinin tesis edilmesinin amacinin idare tarafindan yapilan hatalarin dava yoluna basvurulmasin gerek kalmadan idare tarafindan düzeltilmesi oldugunu vurgulamistir. Basvurucunun, idarenin bir hatasindan degil kendi hatasindan kaynaklanan bir hatanin düzeltilmesi isteminin bu madde kapsaminda kalan bir düzeltme talebi oldugu noktasinda ciddi kuskular olusturdugu degerlendirilmistir.
  • Kararda, hukuki güvenlik ve istikrarin saglanmasi mesru amaçlariyla dava açma hakkinin belli bir süreyle sinirlandirilmasinin tek basina mahkemeye erisim hakkini ihlal etmese de ilk derece mahkemelerinin dava açma süresinin islemeye basladigi ani yorumlarken sinirlamanin istisna oldugu ilkesi isiginda asiri sekilcilikten kaçinmalari ve mümkün oldugu ölçüde dava açma hakkini muhafaza etme yönünde bir yaklasim benimsemeleri gerektigine isaret edilmistir.
  • Idarenin resen tesis ettigi islemler gözetilerek getirilmis bir kanun hükmünün, somut olaydaki gibi islemin tesis edilmesi için idare yerine basvurucunun beyanin esas alindigi hallerde de dogrudan uygulanmasinin isin mahiyetine uygun olmadigi degerlendirilmistir. Basvurucunun hatali beyanda bulundugu tarihten itibaren 60 gün gibi kisa bir süre içinde basvurmasini beklemenin gerçekçi olmadigi yorumunda bulunmustur. Zira basvurucu hatasinin farkinda olsa zaten hatali beyanda bulunmayacaktir. Böylesine daraltici bir yorum basvurucunun 60 günden sonra fark ettigi hatalarinin düzeltilmesini imkânsiz hale getirmektedir.
  • Mahkeme, IYUK'un 11. maddesindeki sürenin ödeme itibaren isletilmesi seklindeki asiri daraltici yorumun basvurucunun dava açma hakkina ölçüsüz bir müdahale olduguna kanaat getirmistir.

Anayasa Mahkemesi, yukaridaki degerlendirmeleri kapsaminda, Anayasa'nin 36. maddesinde güvence altina alinan adil yargilanma hakki kapsamindaki mahkemeye erisim hakkinin ihlal edildigine karar vermistir.   

Anayasa Mahkemesi'nin 1 Ekim 2020 tarihli ve 31261 sayili Resmî Gazete'de yayimlanan 22 Temmuz 2020 tarihli ve 2017/28013 basvuru numarali kararinin tam metnine bu baglantidan erisebilirsiniz.

Yazi ilk olarak, Moroglu Arseven'in iki haftada bir yayimlanan bülteni MA | Gazette'de yer almistir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.