Sportif Uyuşmazlıklar:

Spor Hukuku, sporcuların, kulüplerin, takım sahibi şirketlerin, ulusal ve uluslararası federasyonların, uluslararası bölgesel federasyonlarının, Uluslararası Olimpiyat Komitesi'nin (IOC), devletin ilgili kurumlarının birbirleriyle sportif eylem ve etkinliklere ilişkin ilişkilerini, sporun özgürlüğünü göz önünde bulundurarak düzenleyen kurallardan oluşan, kendine özgü bir hukuk dalıdır1.

Tüm bunlar göz önüne alındığında, spor hukuku, özel hukuk ya da kamu hukuku veya milli hukuk ya da milletlerarası hukuk türlerinden sadece birisi içine girmemekte, karma bir hukuk dalı olarak nitelendirilmektedir2.

Sportif uyuşmazlıklar ise, ticari nitelikli hukuki ilişkilerden (sponsorluk ilişkileri vb.) kaynaklanabileceği gibi, sportif kuruluşlarının verdikleri disiplin cezalarından, kulüpler ile yapılan ticari sözleşmelerden, organizasyonlar tarafından çalıştırılan işçilerle ilgili ihtilaflardan kaynaklanabilmektedir.

Sportif Uyuşmazlıkların Çözüm Yöntemleri ve Alternatifleri:

Sportif uyuşmazlıkların çözüme ulaştırılması için 3 (üç) adet yol öngörülmüştür. Buna göre, yetkili olduğu takdirde devlet mahkemelerine başvurulabileceği gibi, yetkileri dâhilinde olduğu sürece Federasyon yetkili kurallarına olan sportif yargıya başvurulması veyahut tahkim yoluna başvurulması söz konusu olabilecektir3.

İşbu bilgilendirme yazısında, sportif uyuşmazlıkların alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olan tahkim yolu ile ve hatta uluslararası tahkim kurumu çerçevesinde çözülmesi ele alınacaktır. 

CAS, Kuruluş, Genel Yapı -Spor Uyuşmazlıklarının Uluslararası Sportif Yargı Mercileri Tarafından Çözümü-:

Spor Tahkim Mahkemesi (CAS), Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından, 1984 yılında İsviçre'nin Lozan kentinde kurulmuştur. CAS, sportif uyuşmazlıklarının, alanında yetkin kişilerce, tahkimin bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi ve esas amaçlarından birinin sürat olması çerçevesinde, hızlı, bağımsız, gizli ve objektif bir biçimde çözüme ulaştırılması amacına hizmet eden bir tahkim kurumudur. 

CAS'ın merkezi İsviçre'nin Lozan kentinde olmasının yanı sıra, New York ve Sydney'de şubeleri bulunmaktadır. Bağımsız ve tarafsız tahkim kurumu olan CAS, iki dereceli bir yapıdan oluşmaktadır. İki dereceli yapıdan kasıt, esas itibariyle yerel mahkeme ve dava süreci ile benzerlik göstermektedir; CAS'ın İlk Derece Tahkim Dairesi  ve  Temyiz Tahkim Dairesi  olmak üzere iki ana dairesi bulunmaktadır. Yerel mahkeme süreci ile ayrıştığı nokta ise, İlk Derece Tahkim Dairesinin, hakem heyetlerinin inceleme yapmak suretiyle ilk ve tek yetkili merci niteliğini haiz olarak uyuşmazlıkları incelemesi; Temyiz Tahkim Dairesinin ise spor federasyonları tarafından alınan disiplin ceza kararlarını temyiz merci olarak incelemek olarak karşımıza çıkmaktadır. CAS'ın tüm bunların yanında, uyuşmazlıkları dostane yöntemlerle hızlı ve tarafsız olarak çözmek, spora ilişkin hukuki konularda görüş bildirmek, milletlerarası spor şampiyonaları ve olimpiyat oyunları sırasında oluşabilecek uyuşmazlıkları çözüme ulaştırmaktır.

Tahkim yolunun görece tercih edilir olmasında sürat ve uzmanlık faktörlerinin yanında ekonomik avantajların da etkisi büyüktür. Zira, tahkim yargılamalarında ilk etapta ödenen meblağları göz önünde bulundurulduğunda “ucuz” olarak değerlendirilemeyecek olsa dahi, genele bakıldığında sportif uyuşmazlıkların dava değerinin oldukça yüksek oluşu, devlet mahkemelerinde uyuşmazlık çözüm yoluna gidildiğinde senelere yayılan masrafların geneli ve harcanan vakit bir teraziye konulduğu takdirde, tahkimin esas itibariyle daha ekonomik ve amaca hizmet eder bir yol olduğu kanaatine varılmaktadır. İşbu ve yukarıda sayılan sebepler çerçevesinde, sportif uyuşmazlıkların çözümü açısından tahkim yolu oldukça avantajlıdır.

Tahkime Elverişlilik:

Tüm bunların yanında, önemle altını çizmek gerekir ki, tahkim kurumunun “tahkime elverişlilik” şartı sportif uyuşmazlıklar açısından da her daim gözetilmelidir. Sportif uyuşmazlıkların hepsi, ilk etapta yanılgıya düşürme ihtimali olsa dahi, hukuki ihtilaf çerçevesinde değerlendirmemektedir. Söz konusu sportif uyuşmazlıkların konusunun belirli ve tahkime elverişli olması gerekir ki tahkim yargılaması sürdürülebilsin.

Taraflar arasında bir tahkim anlaşması olması, CAS yargılamasının söz konusu olabilmesi için öncelikli koşul olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak, eğer taraflar arasında bir tahkim anlaşması yok ise ve söz konusu uyuşmazlık temyiz tahkimine konu olacak ise, karara itiraz edilen spor kuruluşu tüzüğünde CAS yargılamasının kabul edilmiş olması gerekir.

Pek tabi, CAS önünde görülecek yargılamanın “sporla ilgili her türlü faaliyet” kaynaklı olması gerekliliği izahtan varestedir. Ancak yukarıda belirtildiği üzere, bu noktada, mutlaka somut olayın niteliklerine ve koşullarına göre tahkime elverişlilik denetimi yapılmalıdır.

Türk Hukuku çerçevesinde 6100 s. HMK madde 408, taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki tarafın iradelerine tabi olmayan işlerden kaynaklanan uyuşmazlıkların tahkime elverişli olmadığı hükmünü amirdir. Aynı doğrultuda, 4686 s. MTK'da da benzer hüküm bulunmaktadır. Dolayısıyla, tam bu noktada Türk Hukuku çerçevesinde tahkime elverişli olmayan bir konuda verilen CAS kararlarının Türkiye'de tanınması ve tenfizi noktasında sorun yaşanabileceği gündeme gelebilecektir.

“CAS hakem kararlarının Türiye'nin de imzasının bulunduğu New York Sözleşmesi kapsamında tanınması ve tenfizi ilk bakışta mümkün görünse de Türkiye'nin Sözleşmeye koyduğu iki çekince ile tanıma ve tenfiz kapsamındaki alanlar daraltılmıştır. Bu çekinceler ile hakem kararının tanınması ve tenfizi, öncelikle kararın Sözleşmeye taraf bir ülkede verilmiş olması139 ve kararın Türk hukukuna göre ticari nitelikteki bir uyuşmazlığa ilişkin olması şartlarına bağlanmıştır. Bu nedenle, sözleşmeye göre sadece ticari nitelikteki spor hukuku uyuşmazlıklarına (sponsorluk sözleşmeleri, yayın sözleşmeleri vb.) ilişkin CAS hakem kararlarının tanınması ve tenfizi mümkün olacaktır.”4

   

Tüm bunları yanında, sportif uyuşmazlıkların şahıs haklarına ve kişiye sıkı sıkıya bağlı haklara halel getirecek noktalarda meydana gelmesi, bu uyuşmazlığın sportif olmasına rağmen tahkime elverişli olmayacağını belirtmek gerekir. Ticari sözleşmelerden doğan sportif uyuşmazlıklar her dam tahkime elverişli olarak değerlendirilmektedir.

Gerçekten, sportif uyuşmazlıkların tahkime elverişliliği değerlendirilirken, mutlaka somut olay nezdinde bir değerlendirme yapılması gerekmektedir.

CAS Tahkim Süreci ve Yargılama:

Sportif uyuşmazlıkların CAS nezdinde yargılamaya tabi tutulması için mutlaka spor kuruluşu tüzüğü veyahut statüsünde tahkim şartının bulunması gerekmektedir. Ek olarak, spor kuruluşu tarafından temyiz edilebilir bir kararın alınmış olması gerekir. CAS bünyesinde temyiz yoluna başvurulacak ise, iç hukuk kurallarına benzer olarak, iç hukuk yollarının tüketilmiş olması şartı ile, karar tarihi itibariyle 21 gü içerisinde GSB Tahkim Kurulu ve TFF Tahkim Kurulu Kararlarına karşı CAS'a itiraz edilebileceğinin altını çizmek gerekir.

Taraflar arası sportif bir uyuşmazlık söz konusu olduğu zaman, taraflar arasında bir tahkim anlaşmasının sağlanması, tahkim sürecinin CAS nezdinde yürütülmesi için esastır. “Olimpiyat Tüzüğü'nün 61. maddesine göre Olimpiyat Oyunları ile ilgili her türlü anlaşmazlıkta sadece CAS yetkilidir. Tüm Uluslararası Olimpik Federasyonlar en azından bazı anlaşmazlıklar açısından CAS yargılamasını tanımışlardır5. 2009 yılında Uluslar arası Anti-Doping Yasası'nı imzalayan devletler anlaşarak, bunların içerisine Uluslaraarası Olimpik Federasyonlar ve Ulusal Olimpiyat Komiteleri de dahildir,anti-doping yasaları ihlallerinde CAS'ın yargılama yapmasını tanıdılar6.

CAS tahkim yargılamasında CAS kuralları çerçevesinde süreç ilerlemektedir. Bu kurallara göre, tahkim sürecinin başlatılması için öncelikli olarak bir tahkim başvurusu hazırlanmalıdır.  Söz konusu uyuşmazlığın görülmesinde herhangi bir engel saptanmadığı ve usuli prosedürün takip edildiği senaryoda, dilekçelerin teatisi aşamasına geçilir. Türk Usul Hukukunda büyük bir önem arz eden iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağı burada da geçerlidir. Yine benzer nitelikte, yargılamanın hem yazılı hem sözlü aşamaları mevcut olmakla birlikte, Hakem Heyetinin istifadeleri çerçevesinde duruşma yapılmamasına karar verilebilir; ancak Türk hukukundan farklı olarak bu noktada duruşma yapılmaması, tahkimin doğası da göz önünde bulundurulduğunda, tarafların onayına bağlıdır. CAS'ta yargılamada oldukça önemli bir diğer husus ise, tarafların hızlandırılmış yargılamanın uygulanmasını tercih etme haklarının oluşu olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Önemle tekraren belirtmek gerekir ki, CAS Kuralları çerçevesinde yürütülen yargılamada gizlilik esas olup, bu hususun sportif uyuşmazlıklarda önem teşkil etmesi tahkimin tercih edilmesinde önem arz eder meğerki aksi uyuşmazlığın tarafları ve daire tarafından kararlaştırılsın.

Sonuç:

Günümüzde, kuruluşundan itibaren oldukça önemli bir yer edinen CAS, sportif uyuşmazlıkların çözümü nezdinde rağbet gören bir kurumdur. Uluslararası tahkim sürecinin tercih edilmesinde sürat, gizlilik, yetkinlik, tarafsızlık büyük önem arz eder. Tüm bunların yanında, sportif kuruluşların –yetkinlik hususunun bir yansıması olarak – beklentilerine uygun olması da önem teşkil etmektedir.

**Not: Belirtmek gerekir ki, CAS tahkim sürecinde usule ve esasa uygulanacak hukuk ve bunun neticesinde bu kararların Türkiye'de tanınması ve tenfizi hususları değişiklik göstermektedir. İşbu bilgilendirme yazısında, CAS sürecine dair genel anlamda bir bilgilendirme yapılmış olup, uygulanacak hukuk meselesine ve beraberinde getireceği başkaca hukuki husus ve sorunlara değinilmemiştir.

Footnotes

1 ERTEN, Rifat, Milletlerarası Özel Hukukta Spor, Adalet Yayınları, 1.Bası, Ankara 2007, s. 56.

2 GENÇ,Durmuş A., Spor Hukuku Ders Kitabı, Alfa Yayınları, 1. Bası, İstanbul 1998, s.62.

3 Reeb, 2013; Donellan, 2016

4 Erten, a.g.e., s.247. 137; Erten, a.g.e., s.248. 138; Banu Şit, Kurumsal Tahkim ve Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, Ankara, 2005, s.217. Ankara Barosu Dergisi, Yıl:68, Sayı: 2010/2

5 Richard H. McLaren,  Twenty-Five Years of the Court of Arbitration for Sport: A Look in the Rear-View Mirror, 20 Marq. Sports L. Rev. 305 (2010)

6  Wikipedia çerçevesinde; International Olympic Committe: Olympic Charter,   World Anti-Doping Agency:  2009 World Anti-Doping Code, Hilary Findlay and Marcus F. Mazzucco:  The Supervisory Role of the Court of Arbitration for Sport in Regulating the International Sport System

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.