Η πρόσληψη ή και η προαγωγή σε μια θέση στο δημόσιο τομέα είναι πολυπόθητη από πολλούς πολίτες. Εν τούτοις, πολύ συχνά προκύπτουν θέματα αδικίας, ή και μεροληπτικής προτίμησης συγκεκριμένων υποψηφίων. Όντως, η ευνοιοκρατία είναι ένα χαρακτηριστικό της εποχής μας και μια κατάσταση που δυστυχώς έγινε μάστιγα.

Μια από τις σημαντικότερες, συνταγματικά, κατοχυρωμένες αρχές είναι η αρχή της Ισότητας η οποία διασφαλίζεται στο άρθρο 28 του Κυπριακού Συντάγματος. Αφορά τόσο την Διοίκηση όσο και τον Νομοθέτη απαγορεύοντας του να νομοθετεί αυθαίρετα. Έτσι, πριν την πλήρωση μιας θέσης, η διοίκηση πρέπει να λάβει υπόψη της συγκεκριμένα κριτήρια τα οποία διασφαλίζουν την ίση μεταχείριση των υποψήφιων. Συγκεκριμένα, ο Περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμος (158(I)/1999) κωδικοποιεί τις γενικές αρχές Διοικητικού Δικαίου που πρέπει να διέπουν την δράση της Δημόσιας Διοίκησης. Στο άρθρο 38 αναφέρεται πως “Η αρχή της ισότητας των πολιτών, επιβάλλει στη Διοίκηση την, κατά την άσκηση της διακριτικής της εξουσίας, ίση ή ομοιόμορφη μεταχείριση όλων των πολιτών που τελούν υπό τις ίδιες ή παρόμοιες συνθήκες.” Η αρχή της ισότητας παραβιάζεται όταν η Διοίκηση αποφασίζει σε μια περίπτωση με τρόπο διαφορετικό από αυτόν με τον οποίο αποφάσισε στο παρελθόν σε άλλη παρόμοια περίπτωση, ενώ “η ίση μεταχείριση των άνισων είναι το ίδιο απαράδεκτη με την άνιση μεταχείριση των ίσων”.

Η Αρχή της ίσης πρόσβασης στις Δημόσιες Λειτουργίες, διασφαλίζεται στο Άρθρο 41 του προαναφερθέντα νόμου. Η συγκεκριμένη αρχή επιβάλλει την ισότητα πρόσβασης και την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών σε κάθε πολίτη της Δημοκρατίας για τη διεκδίκηση θέσης ή αξιώματος στην Πολιτεία, όπως επίσης και την ανάγκη για αξιοκρατική κατάληψη των θέσεων και την επιλογή των υποψηφίων με αντικειμενικό τρόπο και με διαφανείς διαδικασίες. Αποτελεί απαράβατο κανόνα αφού το δικαίωμα πρόσβασης στις Δημόσιες Λειτουργίες είναι θεμελιώδες πολιτικό δικαίωμα, άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιδιότητα του πολίτη. Επομένως, από την εν λόγω αρχή προκύπτει η ανάγκη για αντικειμενική στελέχωση των Δημοσίων Λειτουργιών του Κράτους σύμφωνα με την αρχή της αξιοκρατίας. Οι Δημόσιες Λειτουργίες του άρθρου αναφέρονται στον Ευρύτερο Δημόσιο Τομέα, που πέραν της Δημόσιας Υπηρεσίας, περιλαμβάνει και τα Σώματα Ασφαλείας (ως συνήθως), όπως επίσης και την Εκπαιδευτική Επιτροπή και τους υπάλληλους όλων των άλλων Δημοσίων Οργανισμών.

Η πρόσβαση στον Ευρύτερο Δημόσιο Τομέα διέπεται τόσο από υποκειμενικές προϋποθέσεις που ανάγονται στις προσωπικές ικανότητες και αρετές του κάθε υποψήφιου όσο και αντικειμενικές για παράδειγμα, να είναι οι υποψήφιοι πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας, και να μην έχουν καταδικαστεί σε κάποιο αδίκημα σοβαρής μορφής.

Η αντικειμενική επιλογή των υποψηφίων θα πρέπει να γίνεται ύστερα από την προκήρυξη και δημοσίευση των θέσεων και την πρόσκληση προς κάθε πολίτη της Δημοκρατίας ο οποίος πληροί τα απαιτούμενα του σχεδίου υπηρεσίας προσόντα, να διεκδικήσει την θέση. Ως εκ τούτου, κρίθηκε άκυρη πρόσληψη σε δημόσια υπηρεσία από ήδη υπάρχοντα κατάλογο υποψηφίων χωρίς την προηγούμενη δημοσίευση των θέσεων. Τονίστηκε έτσι από το Ανώτατο Δικαστήριο πως είναι απαραίτητη η δημοσίευση και δημόσια προκήρυξη θέσεων για διορισμό στο δημόσιο τομέα (εκτός από θέσεις αποκλειστικά προαγωγής).

Αναπόφευκτα, η υπεύθυνη επιτροπή ή συμβούλιο, πριν προβεί στον διορισμό είναι υπόχρεα να ερευνήσει εάν το ενδιαφερόμενο άτομο κατέχει τα απαιτούμενα από το σχέδιο υπηρεσίας προσόντα, βάσει της αντικειμενικότητας και σύμφωνα με τα καθιερωμένα από την νομολογία κριτήρια. Ο διορισμός χωρίς προηγούμενη έρευνα καθίσταται άκυρος αφού προσβάλλει την αξιοκρατία. Τονίζεται πως η πρόσληψη μόνιμου όσο και έκτακτου προσωπικού στη Δημόσια Υπηρεσία αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας, ενώ δεν χωρεί πολιτική επιρροή στη στελέχωση της. Αποκλείεται η ανάμειξη δηλαδή κάθε αρχής ή οργάνου της Εκτελεστικής Εξουσίας ή της Νομοθετικής Λειτουργίας άμεσα ή έμμεσα στη στελέχωση της Δημόσιας Υπηρεσίας αφού οι δύο τους συνιστούν φορείς της πολιτικής εξουσίας του Κράτους. Έτσι, κρίθηκε αντισυνταγματικός νόμος που προνοούσε για την εκπροσώπηση πολιτικών κομμάτων στα διοικητικά σώματα δημοσίων οργάνων.

Περαιτέρω, έχει νομολογηθεί από το Ανώτατο Δικαστήριο ότι η αρχή της ισότητας δημιουργεί στη Διοίκηση απαράβατη υποχρέωση, να μεταχειρίζεται όμοια τους πολίτες που βρίσκονται στην ίδια ή παρόμοια θέση. Όσον αφορά τα προσόντα που δεν απαιτούνται από ένα σχέδιο υπηρεσίας, έχει αποφασιστεί από τα κυπριακά δικαστήρια ότι είναι στα χέρια της εκάστοτε αρμόδιας αρχής να αξιολογήσει τα πρόσθετα, μη προβλεπόμενα από το σχέδιο υπηρεσίας προσόντα, και να τα σταθμίσει αναλόγως σε κάθε περίπτωση. Ωστόσο, προσωρινή υπηρεσία δεν μπορεί να μετρήσει ως προσόν για το διορισμό προσωρινών υπαλλήλων σε μόνιμες θέσεις. Παράλληλα, ούτε διδακτική πείρα που αποκτήθηκε κατά την διάρκεια εκτάκτου διορισμού στο δημόσιο τομέα μπορεί να θεωρηθεί ως πλεονέκτημα από τους υποψηφίους. Όταν το σχέδιο υπηρεσίας έχει ως προϋπόθεση διορισμού προϋπηρεσία που αφήνει ανοικτή την δυνατότητα υποβολή υποψηφιότητας όχι μόνο στους ήδη δημόσιους υπαλλήλους αλλά και σε εξωτερικούς, τότε δεν αντιτίθεται της ισότητας έναντι της διοίκησης.

Όσον αφορά την αρχαιότητα, έχει αποφασιστεί από τα Κυπριακά Δικαστήρια πως “Η αρχαιότητα δεν παύει, όσο κι αν ο ρόλος της έχει υποβαθμιστεί σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια, να είναι ένα από τα νομοθετημένα κριτήρια επιλογής”, η οποία ανάγεται σε ουσιώδη παράγοντα όταν τα κριτήρια της αξίας και των προσόντων είναι ίσα. Τέλος, έχει αποφασιστεί πως δεν μπορεί νόμος να προβλέπει την προνομιακή πρόσληψη συγκεκριμένης κατηγορίας πολιτών.

 

Όπως ανέφερε το Ανώτατο, με τον αποκλεισμό και τον περιορισμό των υπόλοιπων υποψηφίων που κατέχουν τα προσόντα που προνοεί το σχέδιο υπηρεσίας να διεκδικήσουν μια θέση παραβιάζεται το δημοκρατικό δικαίωμα για ίση πρόσβαση στο δημόσιο τομέα και ως εκ τούτου η αρχή της ισοπολιτείας.

Χωρίς αμφιβολία η άρτια στελέχωση του ευρύτερου δημόσιου τομέα με την επιλογή των ικανοτέρων είναι κεφαλαιώδους σημασίας για το κοινό καλό, αφού θωρακίζει την αξιοκρατία, και το δημόσιο συμφέρον. Εν ολίγοις, αυθαίρετες τυχαίες ή συμπωματικές προσλήψεις ή/και προαγωγές είναι ανεπίτρεπτες και υπόκεινται σε ακύρωση. 

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.