5. Yargi Paketi kapsaminda Icra ve Iflas Kanunu'nda ("IIK") yapilan degisiklikler uygulamadaki sorunlara teknolojiden de yararlanmak suretiyle çözümler getirmeyi hedeflemektedir. Bu kapsamda degisikler icranin geri birakilmasi sürecinden, hacizli malin satisina kadar genis bir konu yelpazesini ele almaktadir.  

  1. Icranin Geri Birakilmasi (Tehir-i Icra)

Kural olarak bir mahkeme ilaminin yargi yolu neticesinde kesinlesmeden dahi icrasi kabildir. Lehine hüküm alan taraf, bunu derhal ilamli icraya koyabilmektedir. Karsi taraf ise kararin icrasini istinaf ve/veya temyiz sirasinda ancak teminat yatirarak durdurabilmektedir.  

Degisiklikten öncesine kadar, bu geçici hukuka koruma kararini vermeye ehil yargi organi, istinaf veya temyiz talebini esastan inceleyecek olan üst derece mahkemesiydi. Alacaklinin ilama dayanan ödeme emriyle karsilan borçlu (davada aleyhine hüküm kurulan) taraf sirasiyla,

  • Karari veren mahkemeye, üst derece mahkemesine gönderilmek üzere ve tehir-i icra talepli olarak istinaf/temyiz dilekçesi sunar;
  • Mahkemenin bu basvuruyu kayit alan serhini (uygulamadaki adiyla "derkenar"i) icra takibini yürüten icra müdürlügüne sunarak, yatirilmasi gereken teminat tutarini hesaplatir;
  • Bu hesaplama uyarinca
    • gerekli tutari nakdi olarak depo edebilecegi gibi
    • tasinir rehni veya esham veya tahvilât veya tasinmaz rehni veya muteber banka kefaleti veya teminat mektubunu,

ödeme emrinin tebligini takip eden eden 7 gün içinde icra dosyasina sunar;

  • Eger bir teminat sunuyorsa, bunun uygunlugunu icra mahkemesi'ne - icra müdürlügü araciligiyla - yapacagi bir  basvuruyla teyit eder;
  • Bu teyit akabinde üst derece mahkemesinden tehir-i icra karari alincaya kadar icra müdürlügünden mehil alir;
  • Bunu gösteren mehil vesikasini ilk derece mahkemesinin dosyasina ibraz ederek, bu dosyanin istinaf/temyiz talebini esastan inceleyecek ve tehir-i icra karari verecek üst derece mahkemesine gönderilmesini saglar ve
  • Tehir-i icra kararini da icra müdürlügü nezdindeki icra dosyasina sunarak, ilamin istinaf/temyiz sürecinin sonuna kadar infaz edilmemesini saglardi. 

Ilamli icrayla karsilasan borçlu tarafin teminat sunmak için çok kisitli bir süresinin olmasi, özellikle karari veren ilk derece mahkemesiyle takibin baslatildigi icra müdürlügünün farkli yerlerde oldugu hallerde uygulamada zorluk çikarmaktaydi. Bunun yaninda borçlu tarafin süreci yakindan takip ederek, üst derece mahkemesinin is yogunlugu gibi sebeplerle tehir-i icra kararini icra müdürlügünün verdigi mehil içinde vermemesi halinde icra müdürlügünden ek mehil talep etmesi gerekmekteydi.

Yeni degisiklikle, uygulamada karsilasilan bu zorluklarin bir nebze olsun hafifletilmesi amaçlanmis, tehir-i icra kararinin üst derece mahkemesi tarafindan degil, takibi yürüten icra müdürlügünün bulundugu yerdeki icra mahkemesinin vermesi düzenlenmistir.  Böylesine bir geçici hukuki korumayi yine esas hakkinda karar verecek olan üst derece mahkemesinin vermesi gerektigi seklinde hakli elestiriler varsa da,1 Kanun koyucunun - üst derece mahkemesinin hemen hemen hiçbir zaman bu geçici korumanin görünürde dahi olsa hakliligi konusunda bir inceleme yapmiyor olmasindan hareketle - bu durumu göz ardi ettigi anlasilmaktadir.

Bu degisiklik uyarinca; artik borçlu,

  • Icra müdürlügünden aldigi mehil içinde, daha önceden teminat mektubunun uygunlugunu tespit etmis olan icra mahkemesinden bu kez de tehir-i icra kararini alacak, (belki de icra mahkemesinin takdirine göre teminat mektubunun uygunlugu ile tehir-icra kararini ayni basvurunun sonucunda, tek seferde alabilecek)
  • Bu karari, icra müdürlügüne daha kisa sürede ve daha az eforla sunabilecek

hale gelmistir.

Belirtmek gerekir ki, teminat mektubu sunulmasi geregi ve tehir-i icra karari istinaf ve temyiz süreçlerinden her biri için ayri ayri gereklidir. Bunu açikliga kavusturmak için madde metnine yapilan bir eklemeyle, istinaf sürecinden alinan icranin geri biraklilmasi kararinin etkisinin "temyiz yoluna basvurma süresinin dolmasina kadar" geçerli oldugu belirtilmistir. 

Istinaf veya  temyiz incelemesinin borçlu lehine sonuçlanmasi üzerine, teminatin yatirana iadesi basvurusunu önceden oldugu gibi esas hakkinda hüküm kuran ilk derece mahkemesi degerlendirecektir. 

  1. Haciz ve Muhafaza Tedbirleri
    1. Hacizli malin muhafazasi

Haczedilen mallar satisa kadar kural olarak icra memurunun yedinde muhafaza altina alinmakla birlikte, kiymetli esya, para ve senetler haricindeki mallar alacaklinin rizasiyla satisa kadar yedi emin sifatiyla borçluda ya da bir üçüncü kiside birakilabilmektedir. Kanun degisikligiyle (m. 88), bu yedieminin elinde bulundurdugu malin satis aninda teslime hazir hale getirilmesi veya malin bu amaçla muhafaza altina alinmasi gerektigi düzenlenmistir. Bu sart gerçeklesmeden satis islemlerine baslanmayacaktir.

  1. Üçüncü sahislarin hak iddasi halinde

Önceden oldugu gibi üçüncü kisiye ait bir mal haciz aninda borçlu ile birlikte üçüncü kisinin (örnegin esi veya is ortagi) elindeyse o mal borçlunun elindeymis gibi kabul edilir.. Ancak, IIK m. 97/a hükmünde yapilan degisiklikle, bu gibi durumlarda malin muhafaza altina alinmayip, hak iddia eden üçüncü kiside yedi emin olarak birakilabilmesi düzenlenmektedir. Bundan böyle söz konusu mal üzerindeki muhafaza tedbirlerine ancak istihkak iddiasina itiraz edilmesi  üzerine icra mahkemesinin takibe devam edilmesine karar vermesi halinde basvurulabilecektir. Böylece gerçekten hak sahibi olan üçüncü sahislarin malvarligi, borçlunun karsi karsiya kaldigi haciz islemlerinden bir mahkeme hükmü olmadan etkilenmeyecektir.  

  1. Satis Islemleri
    1. Satis Talebi ve Müddet

Yeni düzenlemeyle hacizli mallarin satisini  isteme süresi hem tasinir hem tasinmazlar için 1 yil olarak yeknesaklastirilmistir. Daha önce bu süre tasinir mallar bakimindan 6 aydi. Eskiden oldugu gibi bu süreye riayet edilmedigi hallerde kanun geregi haciz kalkar ve alacaklinin yeni bir haciz basvurusunda bulunmasi gerekir.

Yeni düzenlemeye göre müddeti içinde satis istenmis ve ancak satis açik artirmaya çikilmasina ragmen satilamamissa, süre 1 yil daha uzamaktadir.

Degisiklik ile ayrica, borçlunun da satis talebinde bulunabilecegi hususuna netlik kazandirilmistir.

  1. Hacizli malin kiymet takdiri

Önceden oldugu gibi, satis öncesi haczedilen malin degeri icra memuru tarafindan, gerek görülürse bir bilirkisinin görüsüne basvurularak tespit edilecek olup, bunun detaylari Adalet Bakanligi'nin yönetmeligiyle düzenlenecektir.

Kiymet takdiri masraflarinin da, diger satis giderleri gibi, satis talebiyle birlikte pesin olarak yatirilmasi gereklidir.

Kiymet takdirine itiraz etmek mümkündür. Yeni düzenlemeye göre sayet bu itiraz yetkisiz icra mahkemesine yapilmissa mahkeme yetkisizlik karari verdikten sonra resen dosyasi yetkili icra mahkemesine gönderecektir.              

  1. Elektronik Ortamda Satis

IIK m. 111/B hükmüyle gelen düzenlemeyle mahcuz malin açik artirma suretiyle satisi bundan böyle fiziki ortamda degil, sadece Adalet Bakanligi'nin yönetmelikleriyle düzenlenen elektronik satis portali üzerinden yapilacaktir.

IIK'nin diger yeni maddeleriyle de, bu açik artirmanin ilan usulü, ilanin içerigi ve ihale prosedürleri, ihale bedelinin ödenmesi ve ihalenin feshi gibi konular yeniden düzenlenmistir.

  1. Borçluya Satis Yetkisi

IIK'na eklenen 111/A maddesiyle gelen düzenlemeyle satis sürecinde borçlunun rolü önemli ölçüde artirilmistir. Kiymet takdirinin süresinde yapilmadigi hallerde borçlu kiymet takdirinin yapilmasini isteyebilecektir. Kiymet takdirinin yapilmasi akabinde, borçlu 7 gün içinde haczedilen malin kendisi tarafindan satilmasini da talep edebilecektir. Borçlu tarafinda yapilan satisin kabul görebilmesi için satis bedelinin

  • malin degerinin %90'i ile
  • o malla güvence altina alinan ve satis isteyenin alacagina rüçhani olan alacaklarin toplamindan

hangisi fazla ise bu miktardan ve buna ek olarak bu asamaya kadar yapilan takip masraflari toplamindan az olmayacaktir.

Düzenleme geregi mal bedelinin 15 gün içinde alici tarafindan icra dosyasina yatirilmasi gereklidir. Mal üzerindeki mülkiyet aliciya ancak icra mahkemesinin satis islemini hukuka uygun bulmasiyla geçecektir. Satis isleminin reddi halinde malin bedeli aliciya iade edilir.  

  1. Sicile Kayitli Motorlu Tasitlara özgü durumlar

Kiymet takdiri amaciyla bilirkisiye basvurup basvurmamak icra memurunun takdirine birakilmis bir konuyken, sicile kayitli mallar söz konusu oldugunda icra memurunun bilirkisiye basvurmasi bir zorunluluk halini almistir. 

Normalde satis talebiyle birlikte kiymet takdiri ve satis masraflarinin önceden pesin olarak yatirilmasi gerekirken, sicile kayitli motorlu kara tasitlarinin haciz ve satis islemlerinde, bu masraflara ek olarak muhafaza tedbirleri masraflarinin da pesinen ödenmesi zorunludur.

  1. Ihalenin Feshi

Satisin açik artirma yoluyla yapildigi hallerde, ihale sürecinde yasanan usulsüzlük ve hukuki aykiriliklar Türk Borçlar Kanunu m. 281 ve IIK m. 134 maddeleri uyarinca sikayet konusu olabilmektedir. IIK m. 134 hükmünde yapilan degisikliklerle;

  • Satis isteyen alacakli, borçlu ve ihaleye istirak edenlere ek olarak mahcuzun resmi sicilinde kayitli olan ilgililer ve sinirli ayni hak sahipleri de sikayet yoluyla ihalenin feshini  isteyebilecek kisiler arasinda sayilmistir; yani düzenlemenin eski halinde bulunan tapu sicilindeki ilgililer kategorisi genisletilmistir.
  • Kötü niyetli sikayetleri engellemek amaciyla, takipte taraf veya resmi sicilde ilgili olmayip sadece ihaleye istirak edenlerin ihalenin feshini isteyebilmeleri için ihale bedeli üzerinden nisbi harç ödenmesi, bunun yarisinin talep sirasinda   yatirilmasi, sikayetin reddi halinde bunun iade edilmemesi ve ayrica bu kisilerin ayrica ihale bedelinin %5'i oraninda teminat yatirmasi geregi düzenlenmistir.
  • Yine kötü niyetli sikayetlere karsi caydiriciligi artirmak için, sikayet eden her kim olursa olsun, sikayetin esastan reddi halinde ihale bedelinin %10'una kadar para cezasina mahkum edilecektir.
  1. Yürürlük

Degisiklikler 7343 sayili "Icra ve Iflas Kanunu ile Bazi Kanunlarda Degisiklik Yapilmasi Hakkinda Kanun" ile birlikte 30 Kasim 2021 tarihi itibariyle yürürlüge girmistir.

Ancak Kanundaki geçis hükmü uyarinca, muhafaza tedbirleri ve ihale süreçlerine iliskin degisikliklerin uygulanmasi için öncelikle, satis islemlerinin gerçeklestirilecegi elektronik ortama iliskin yönetmeligin ve satis talebinin tabi olacagi gider tarifesinin Adalet Bakanligi tarafindan yürürlüge konmasi gereklidir. Bunun için de 2022 yilinin Haziran ayina kadar alti aylik bir süre öngörülmüstür. Yine bu geçis hükmü uyarinca bahis konusu degisiklikler bu alti aylik süreyi takip eden bir yillik süre içinde tüm ülkede yeknesak bir sekilde uygulanacak ve ilgili gelismeler Adalet Bakanligi tarafindan resmi sitede duyurulacaktir.

Footnotes 

1 Prof. Dr. Muhammet Özekes; "Icra ve Iflas Kanunu'nda Yine Degisiklik Yapiliyor: Icra ve Iflas Kanunu ile Bazi Kanunlarda Degisiklik Yapilmasi Hakkinda Kanun Teklifi Üzerine Kisa Açiklama ve Bazi Uyarilar", 09.11.2021.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.