"Podstawowym zasobem ekonomicznym "środkiem produkcji", wykorzystując termin z ekonomii nie jest dłużej "kapitał", ani zasoby naturalne (ziemia), ani "siła robocza". Jest nią i będzie wiedza." - Peter Drucker

Kapitał intelektualny

Współczesna gospodarka, w odróżnieniu od gospodarki XIX i XX wieku, oparta jest na wiedzy, nowych technologiach, innowacji i globalizacji. To one określane powszechnie jako podstawowe źródła wzrostu gospodarki – pozwalają uzyskać przewagę konkurencyjną, zwiększyć efektywność i rentowność każdego biznesu. Peter Drucker, uważany za ojca współczesnych metod zarządzania, w książce Post-Capitalist Society" tak opisuje swoją wizję społeczeństwa XXI wieku: Podstawowym zasobem ekonomicznym środkiem produkcji", wykorzystując termin z ekonomii nie jest dłużej kapitał, ani zasoby naturalne" (ziemia), ani siła robocza". Jest nią i będzie wiedza."

Wraz z innowacyjnością i rozwojem przedsiębiorstw pojawia się nowa wartość, jaką jest kapitał intelektualny. Niejednokrotnie to właśnie on stanowi najcenniejszy składnik majątkowy przedsiębiorstwa, pozostając jednocześnie w sferze tzw. zasobów niematerialnych. Niewątpliwie jest to jednocześnie jeden z podstawowych walorów i fenomenów współczesnej nowej gospodarki. Pojęcie kapitał intelektualny" nie zostało jednoznacznie zdefiniowane. Przyjmuje się, iż elementami kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa są m.in.: marka, wiedza, technologie, know-how, patenty, prawa autorskie, ale także lojalność klientów, kanały dystrybucji czy tajemnica handlowa.

Co istotne zasoby intelektualne, w przeciwieństwie do tradycyjnych zasobów materialnych, charakteryzuje ogromna dostępność i nieograniczoność wykorzystania.

Warto również zauważyć, że jedynie część kapitału intelektualnego podlega regulacjom prawnym jest to tzw. własność intelektualna, w tym prawa własności do znaków towarowych, patentów, wzorów użytkowych i przemysłowych, a także prawa autorskie. Dlatego to właśnie te elementy poddawane są procesom wyceny, planowania i zarządzania, i to właśnie one posiadają nadzwyczajny potencjał do kreowania wartości przedsiębiorstwa.

Korzyści nie tylko dla największych

Publikowany na łamach Rzeczpospolitej" ranking najcenniejszych polskich marek pokazuje dobitnie, że własność intelektualna przedsiębiorstw, w tym w szczególności znaki towarowe, stanowią ogromny potencjał nie tylko marketingowy, ale również potencjał kreowania wartości przedsiębiorstwa. Wystarczy wspomnieć, że najcenniejszą polską markę ORLEN" w 2016 roku wyceniono na 3.935,0 mln zł podczas gdy wartość rynkowa spółki w tym okresie wyniosła ok. 36.817 mln zł [źródło: Rzeczpospolita, Ranking najcenniejszych polskich marek, XIII edycja, 26.01.2017 oraz GPW]. Jak łatwo obliczyć, szacunkowa wartość marki ORLEN" stanowi ponad 10% wartości spółki.

Czy jednak własność intelektualna, w szczególności jej potencjał do kreowania wartości przedsiębiorstwa, jest wyłącznie domeną wielkich korporacji, czy też może być wykorzystywana również w średnich, małych i mikro przedsiębiorstwach? Zdecydowanie tak. Co więcej, rozwój oparty na wiedzy i innowacji, a tym samym budowanie kapitału intelektualnego stało się wręcz koniecznością współczesnych przedsiębiorstw jak i całej gospodarki. Co ważne korzyści uzyskiwane w wyniku odpowiedniego zarządzania własnością intelektualną, wielokrotnie przewyższają ponoszone nakłady.

Niezbędne jest kompleksowe zarządzanie

W ostatnich latach znacząco wzrosła świadomość polskich przedsiębiorców w zakresie potrzeby ochrony własności intelektualnej, w tym w szczególności ochrony znaków towarowych, wynalazków oraz wzorów. Świadczą o tym w sposób jednoznaczny dane statystyczne. Polski Urząd Patentowy w roku 1990 zarejestrował ok. 1,6 tys. znaków towarowych podczas gdy w roku 2015 liczba ta wzrosła do ponad 8,5 tys.

Warto jednak podkreślić, że o ile liczba chronionych przedmiotów własności intelektualnej znacząco wzrosła, o tyle nadal brak jest efektywnego zarządzania kapitałem intelektualnym i co ważne czerpania z niego wymiernych korzyści. Uzyskanie prawa do znaku towarowego czy też patentu, powinno być bowiem pierwszym krokiem w zarządzaniu kapitałem intelektualnym, a nie krokiem jedynym. Dopiero bowiem efektywne i kompleksowe zarządzanie własnością intelektualną przekłada się na wymierne korzyści dla przedsiębiorstwa. W ramach zarządzania własnością intelektualną należy w szczególności zwrócić uwagę na następujące elementy:

  • Stały monitoring znaków towarowych i nowych zgłoszeń wpływających do Urzędów Patentowych, mogących stanowić kolizję z prawami danego przedsiębiorstwa;
  • Kontrolowanie terminów wnoszenia opłat dotyczących utrzymania ochrony własnych praw (np. znaków towarowych);
  • Budowanie świadomości i rozpoznawalności własnych praw w szczególności znaków towarowych wśród odbiorców.

Działania te przekładają się na efektywną ochronę własności intelektualnej, ale także na budowanie jej wartości dla przedsiębiorstwa. Ich zwieńczeniem jest wycena wartości konkretnych praw np. znaków towarowych, oraz ich ujęcie w bilansie przedsiębiorstwa, w wyniku czego podwyższeniu ulega wartość księgowa firmy. Wartość kapitału intelektualnego, która nierzadko liczona jest w milionach złotych, zależy zatem wprost od aktywnego i kompleksowego zarządzania nim w przedsiębiorstwie.

Bez wątpienia w najbliższych latach trend wzrostowy w zakresie liczby chronionych znaków towarowych, wynalazków i innych przedmiotów własności intelektualnej utrzyma się na obecnym wysokim poziomie. Najwięcej korzyści odnotują jednak ci przedsiębiorcy, którzy nie tylko zdecydują się na ochronę własnego kapitału intelektualnego, ale przede wszystkim na efektywne nim zarządzanie.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.