4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun uyarınca belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırıdır. Ancak "Grup Muafiyeti" şartlarının sağlanması ile tarafların akdetmiş oldukları dikey sözleşmeye, RKHK'nın ilgili hükümleri uygulanmamaktadır.

Dikey anlaşmalar, aynı mal veya hizmet piyasasında bulunmakla birlikte üretim veya dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde faaliyet gösteren teşebbüsler arasında bir mal ve hizmetin alımı, satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılan anlaşmalara verilen isimdir.

4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un ("RKHK") si uyarınca belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı olduğunu belirtmektedir. Maddenin devamı özellikle şu hususların yasak olduğunu örnekleme yoluyla saymaktadır:

"a) Mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesi,

b) Mal veya hizmet piyasalarının bölüşülmesi ile her türlü piyasa kaynaklarının veya unsurlarının paylaşılması ya da kontrolü,

c) Mal veya hizmetin arz ya da talep miktarının kontrolü veya bunların piyasa dışında belirlenmesi,

d) Rakip teşebbüslerin faaliyetlerinin zorlaştırılması, kısıtlanması veya piyasada faaliyet gösteren teşebbüslerin boykot ya da diğer davranışlarla piyasa dışına çıkartılması yahut piyasaya yeni gireceklerin engellenmesi,

e) Münhasır bayilik hariç olmak üzere, eşit hak, yükümlülük ve edimler için eşit durumdaki kişilere farklı şartların uygulanması,

f) Anlaşmanın niteliği veya ticarî teamüllere aykırı olarak, bir mal veya hizmet ile birlikte diğer mal veya hizmetin satın alınmasının zorunlu kılınması veya aracı teşebbüs durumundaki alıcıların talep ettiği bir malın ya da hizmetin diğer bir mal veya hizmetin de alıcı tarafından teşhiri şartına bağlanması ya da arz edilen bir mal veya hizmetin tekrar arzına ilişkin şartların ileri sürülmesi,"         

RKHK'nın si ise bazı şartların varlığı halinde Rekabet Kurulunun, teşebbüsler arası anlaşma, uyumlu eylem ve teşebbüs birlikleri kararlarının 4. madde hükümlerinin uygulanmasından muaf tutulmasına karar verebileceğini belirtmektedir. Madde tarafından bu şartlar şu şekilde sıralanmaktadır:

"a) Malların üretim veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması,

b) Tüketicinin bundan yarar sağlaması,

c) İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması,

d) Rekabetin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi için zorunlu olandan fazla sınırlanmaması."                

Madde daha sonra Kurulun, birinci fıkrada gösterilen şartların gerçekleşmesi halinde, belirli konulardaki anlaşma türlerine grup olarak muafiyet tanınmasını sağlayan ve bunların şartlarını gösteren tebliğler çıkarabileceğini belirtmektedir. Bu şartlar dahilinde sağlanacak olan "Grup Muafiyeti" ile tarafların akdetmiş oldukları dikey sözleşmeye, RKHK'nın si hükmü uygulanmamaktadır.       

Rekabet Kurulunun, bu konuda çıkarmış olduğu tebliğlerden bir tanesi de 2017/3 sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliğidir.

2017/3 Sayılı Tebliğ Uyarınca Grup Muafiyeti Alabilmenin Şartları                              

Pazar Payı Şartı                 

2017/3 sayılı tebliğ ile sağlanan muafiyet, nicel seçici dağıtımı ve münhasır dağıtımı konu alan anlaşmalar bakımından;                

a) Taşıt sağlayıcısının motorlu taşıt sağladığı ilgili pazardaki,                      

b) Taşıt veya yedek parça sağlayıcısının yedek parça sağladığı ilgili pazardaki,

c) Taşıt sağlayıcısının bakım ve onarım hizmeti sağladığı ilgili pazardaki,                              

ç) Bakım ve onarım zincirleri bakımından ağ kurucusu teşebbüsün bakım ve onarım pazarındaki,                              

Pazar paylarının %30'u aşmaması halinde uygulanmaktadır.                            

Madde aynı zamanda, Nitel seçici dağıtım sistemi bakımından pazar payı eşiğinin bulunmadığını belirtmektedir.                

Fesih Sürelerine İlişkin Şartlar                        

Buna ek muafiyet, ile dağıtıcı arasında yapılan anlaşmanın; 

a) En az beş yıl süreli olması ve anlaşmada yer alacak olan yenilememe isteğini anlaşmanın sona ermesinden asgari altı ay önce bildirmeyi her iki tarafın da kabul etmesi veya,

b) Belirsiz bir süre için yapılması halinde feshi ihbar süresinin her iki taraf için de en az iki yıl olması ancak bu sürenin; sağlayıcının anlaşmaya son vermesi durumunda kanundan veya anlaşmadan dolayı uygun bir tazminat ödemek zorunda olduğu veya dağıtım sisteminin önemli bir kısmını ya da tamamını yeniden düzenlemesinin zorunlu olması nedeniyle sağlayıcının anlaşmayı sona erdirmesi hallerinde en az bir yıla indirilmesi, Koşullarıyla uygulanmaktadır.                  

Rekabeti Engelleme Amacı Taşıyan Sınırlamalar                

2017/3 sayılı Tebliğin si hükmü rekabeti doğrudan veya dolaylı olarak engelleme amacı taşıyan sınırlamaları içeren, aşağıda sayılan dikey anlaşmaların Tebliğ ile tanınan muafiyetten yararlanamayacağını ifade etmektedir:

a) Dağıtıcının kendi satış fiyatını belirleme serbestisinin engellenmesi. Ancak, taraflardan herhangi birinin baskısı veya teşvik etmesi sonucu sabit veya asgari satış fiyatına dönüşmemesi koşuluyla, sağlayıcının veya ağ kurucusu teşebbüsün azami satış fiyatını belirlemesi veya satış fiyatını tavsiye etmesi mümkündür.

b) Aşağıdaki haller dışında, dağıtıcının anlaşma konusu mal veya hizmetleri satacağı bölgeye veya müşterilere ilişkin kısıtlamalar getirilmesi.

1) Alıcının müşterilerince yapılacak satışları kapsamaması kaydıyla, sağlayıcı tarafından kendisine veya bir başka alıcıya tahsis edilmiş münhasır bir bölgeye ya da münhasır müşteri grubuna yapılacak aktif satışların kısıtlanması.

2) Toptancı seviyesinde faaliyet gösteren alıcının son kullanıcılara yönelik satışlarının kısıtlanması.

3) Seçici dağıtım sistemi üyelerinin yetkili olmayan dağıtıcılara, bu sistemin işletilmesi için sağlayıcı tarafından ayrılmış olan bölge içinde satış yapmalarının kısıtlanması.

4) Birleştirilmek amacıyla tedarik edilen parçaların söz konusu olması halinde, alıcının bunları üretici konumundaki sağlayıcının rakiplerine satmasının kısıtlanması.

c) Seçici dağıtım sisteminin uygulandığı pazarlarda, perakende seviyede faaliyet gösteren seçici dağıtım sistemi üyelerinin son kullanıcılara yapacakları aktif veya pasif satışların kısıtlanması. Ancak, sadece yeni motorlu taşıtların satışı konulu anlaşmalar bakımından olmak kaydıyla, bir sistem üyesinin yetkili olmadığı yerde faaliyet göstermesinin yasaklanması hakkı saklıdır.

ç) Seçici dağıtım sisteminde, sistem üyelerinin kendi aralarındaki alım ve satımın engellenmesi.

d) Yetkili dağıtıcının, bakım ve onarım hizmetlerine ilişkin yükümlülüklerini, imzalayacağı alt anlaşmalarla yetkili servislere devretme hakkının kısıtlanması.

e) Yetkili servisin faaliyetlerini bakım ve onarım hizmetleri ve yedek parça dağıtımı ile sınırlı tutma serbestisinin kısıtlanması.

f) Yetkili dağıtıcıların, yetkili servislerin veya yetkili yedek parça dağıtıcılarının, motorlu taşıtların yedek parçalarını, bu parçaları motorlu taşıtların bakım ve onarımında kullanacak olan özel servislere satma serbestisinin kısıtlanması.

g) Bir motorlu taşıt sağlayıcısıyla yedek parça sağlayıcısı ya da tamir ekipmanı, teşhis cihazı gibi ekipmanların sağlayıcısı arasında yapılan anlaşmayla, söz konusu malların yetkili dağıtıcılara, yetkili veya bağımsız yedek parça dağıtıcılarına, yetkili veya özel servislere ya da son kullanıcılara satılması imkânının kısıtlanması.

ğ) Yetkili dağıtıcının veya yetkili servisin orijinal yedek parçaları ya da eş değer kalitede yedek parçaları kendi tercih ettiği üçüncü bir teşebbüsten satın almasının ve bunları motorlu taşıtların bakım ve onarımı için kullanmasının engellenmesi. Ancak garanti kapsamında yapılan tamir, ücretsiz bakım ve taşıt geri çağırma işlerinde, motorlu taşıt sağlayıcısı kendisinin sağladığı orijinal parçaların kullanımını zorunlu kılabilir.

h) Bir motorlu taşıt üreticisi ile ürettiği motorlu taşıtlarda kullandığı yedek parçaların sağlayıcısı arasında yapılan anlaşmayla, yedek parça sağlayıcısının markasını veya logosunu, sağlanan parçalar üzerine etkili ve kolayca görülebilir bir biçimde koymasını engelleyici nitelikte kısıtlamalar getirilmesi.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.